Автомобиль және әуе көлігіне арналған тарифтер

Сабақтың мақсаты: Автомобиль көлігіне және әуе көлігіне арналған тарифтер.

Сабақтың мазмұны: Автомобиль көлігіне және әуе көлігіне арналған тарифтерді қолдану ерекшеліктерін зерттеу.

1 Автомобиль көлігіне арналған тарифтер

Автомобиль көлігімен жүктерді тасымалдауға арналған тарифтер еркін баға белгілеу жағдайында қалыптасады. Әрбір тасымалдаушы тасымалдауға кететін шығындардың қалыптасуына әсер ететін жағдайлардың әр түрлігіне байланысты тарифтерді белгілейді. Тасымалдауға арналған төлемнің меншікті тарифін пайдалану кезінде тасымалдану ұзақтығына және оның класына байланысты жүктердің нақты массасы үшін ақы алынады. Барлық жүктер АТС жүк көтергіштігін пайдалану дәрежесіне байланысты төрт класқа бөлінген. Жүктердің класына байланысты автомобиль көлігін тасымалдауға арналған тарифтердің деңгейін өзгерту 3-кестеде берілген.

Жалпы (меншікті) тарифтерден басқа, сондай-ақ уақыт бойынша тарифтер – 1 сағат ішінде, 1 тәулік ішінде және т.б. тиісті модельдегі АТС жұмыстары, километр бойынша тарифтер – контейнерлерді тасымалдау кезінде, автомобильдерді айдау кезінде, үлкен рейстерге арналған тарифтер және арнайы тарифтер – контейнерлерді тасымалдау кезінде, автомобильдерді айдау кезінде, үлкен рейстерге арналған тарифтер және арнайы тарифтер – арнайы жүк түрлері үшін (габаритті емес, ауыр салмақты, қауіпті және т.б.).

Қосымша операциялар үшін әртүрлі алымдар алынады (жөнелту, өлшеу, ПРР, сақтау және т.б.).

2 – кесте – Автомобиль көлігіне арналған тарифтердің деңгейін жүктер класы бойынша өзгерту

Жүк класы	АТС жүк көтергіштігін пайдалану дәрежесі, %	1 класқа қатынасы бойынша тарифтік мөлшерлеме деңгейі, %
Шегінде	Орташа
І
ІІ	71...99
ІІІ	51...70
ІV	31...50

Шарт тарифтері ПРР, жүктерді қабылдау және тапсырумен байланысты көлік тораптарындағы операциялардың, терминалдағы операциялардың орындалуы, ПРМ жалға жүк иелеріне ұсыну, жүктерді жабу мен қымтау құралдарына, есептеу операцияларын және ақпараттық қызметтерді орындалуы бойынша есептеледі.

Халықаралық тасымалдау кезінде, негізінен, 1 км жүріске арналған нақты АТС жүктерді тасымалдауға арналған мөлшерлемелер пайдаланылады. Қазіргі кезде мұндай мөлшерлеменің деңгейі жеткілікті тұрақты және 1 км жүріс кезінде шамамен 1 евроға тең. Әдетте тариф жүк көтергіштігі 20 т және шанап көлемі тент астында 82 м² болатын стандарттты АТС-қа жатады. Басқа АТС пайдалану коэффициенттермен түзетіледі.

2 Әуе көлігіне арналған тарифтер

Авиациялық жүк қызметтері нарығының негізгі ерекшелігі тасымалданатын жүктердің көлемі мен номенклатурасы, сондай-ақ тасымалдаушылардың құрамы бойынша олардың шектеулігі болып табылады. Көліктің осы түрінде тарифтер ұшақтың типінен тәуелсіз, жүктердің тегі мен ұшу жылдамдығы, жүктердің класы мен ұшу ұзақтығы тәуелсіз. 1 т-км інішде тарифтік мөлшерлеме ұзақтықтың ұлғаюымен азаяды. Тариф жүйесінде екі тарифтік белдік болады:

- Темір жол көлігімен қамтамасыз етілген аудандар;

- Тарифтері 1,7 есе жоғары темір жолдан қашық орналасқан түкпірдегі аудандар.

Жылдам бұзылатын және жылдам жеткізілуі тиіс жүктерді тасымалдауға арналған тарифтер мен багаж тарифтері кәдімгі жүктерді жеткізуге арналған тарифтерден 40 %-ға жоғары. Сонымен қатар жеңілдікті (ұшақтармен жеткізу кезінде) тарифтер, негізгі тарифтердің 50 % құрауы мүмкін. Қосымша операциялар үшін әр түрлі алымдар алынады.

Халықаралық авиажүктерді тасымалдаудың ерекшелігі тасымалданатын жүктердің көлемі мен номенклатурасы, тасымалдаушылардың құрамы бойынша олардың шектеулігінен тұрады. Жүктерді тасымалдайтын бірнеше оншақты авиакомпаниялар ИАТА мүшелері болып табылады, авиажүктерді тасымалдаушылардың тарифтік саясатын жүргізуге бірыңғай тәсілдер өңдеуге мүмкіндік береді.

ИАТА жүк тарифтері тұрақты авиажелісіндегі барлық жетекші тасымалдаушыларды пайдаланатын бірыңғай тарифтік жүйені білдіреді. Жүк тарифтері бойынша тасымалдау ақысы бірнеше қалалар арасындағы 1 кг жүкті тасымалдауға арналған ақы алынады. Тарифтерді ыңғайлы қолдану үшін жер беті аймақтарға бөлінген, ал аэропорттар сол немесе басқа аймаққа тап болатын маршруттық топтарға біріккен.

Тарифтер ПРР орындауға, әуежайларда жүктерді уақытша сақтау, қажетті технологиялық операцияларды жүргізуге кететін алымдарды енгізу.

Тарифтің базалық мөлшерлемесі 500 км ара қашықтықта белгіленген және тасымалдау ара қашықтығы ұлғайған сайын азаяды. Мысалы, 1001-ден 1800 км-ге дейінгі ара қашықтықта базалық мөлшерлеме 8 %-ға дейін азаяды, ал 8000 км жоғары болғанда – 42 %-ға дейін азаяды. Төлемақыны есептеу кезінде жүктің көлеміне оның массасының межелік ара қатысы пайдаланылады (1 кг

Мысалы:

Қаладан 8 км ара қашықтықта пәтерден пәтерге үш жақтаулы шкафты, тромо, диванды тасымалдау талап етілген жағдайда (автомобильді қабылдау пунктінен тиеу орнына дейін 3 км қоса алғанда) және қаладан 10 ара қашықтықта 3-қабаттан заттарды түсіргенде және 4-қабатқа жүктерді көтергенде 2 жүкші болуы тиіс.

Тиеу мен түсіру құны 3-қабаттан түсіру және 4-қабатқа көтеру құны

Шкаф 0,55+0,55 = 1,1 к.б. Шкаф 0,275*5 = 1,37 к.б.

Тромо 0,35+0,35 = 0,7 к.б. Тромо 0,175*5 = 0,87 к.б.

Диван 0,25+0,25=0,5 к.б. Диван 0,125*5 = 0,62 к.б.

Қорытынды: 2,3 к.б. Қорытынды: 2,86 к.б.

Жүктері бар автомобильді беру құны 0,15*3 =0,45 к.б.

Жүктері бар автомобильдің жүрісін төлеу 0,15*15 = 2,25 к.б.

Қаланың шетіне дейін кері бағытта бос қайту 0,15*10 = 1,5 к.б.

Қаланың шетінде екі жүкшімен 0,03*20*2=1,2 к.б.

Қорытынды: 4,95 к.б.

Тиеу мен түсіру астындағы бос тұруға төлеу 1,5*2с = 3 к.б.

Автомобильді беруге арналған тапсырысты ресімдеу құны 0,3 к.б.

Жеткізу құны құрайды: 2,3 + 2,86 + 0,45 + 4,95 + 3 + 0,3 = 13,86 к.б.

Үй заттары бар АТ контейнерлерін жеткізуге арналған тарифтер.

Контейнерде үй заттарын жеткізу кезінде көрсетілетін қызметтің толық кешенін орындалуда ақы алынады:

- Контейнерге заттарды тиеу (қабаттан түсіру, контейнерге тиеу) немесе контейнерден заттарды түсіру (түсіру, қабаттарға көтеру)-жүк көтергіштігі 3 тоннаға дейінгі бір контейнерлер үшін 4 к.б. көлемінде және жүк көтергіштігі 3-тен 5 тоннаға дейінгі бір контейнер үшін 8 к.б. көлемінде;

- Бірінші қабаттан жоғары түсіру үшін (көтеру) жүк көтергіштігі 3 тоннаға дейінгі контейнерлерді қосымша түсіру үшін – 2 к.б., ал 3 тоннадан жоғары болғанда – әрбір қабат үшін 4 к.б. көлемінде. Жүк лифтісіне арналған жүктерді көтеру (түсіру) 2 қабатқа көтеру ретінде төленеді;

- тасымалдау кезінде автомобильдің әрбір километр жүрісі үшін 0,15 к.б. есептеп төленеді;

- тапсырысшының әрбір бос тұрған сағаты үшін 1,5 к.б. есептеп төленеді;

- көліктің кез келген түрінде халықаралық қатынаста контейнерде жүктерді жөңелту кезінде көрсетілетін қызметтердің барлық кешені үшін – 2 к.б.

Қала шетінен тыс жүкшілері бар контейнерде жүктерді жеткізу кезінде көрсетілетін қала шетінен тыс автомобильдің әрбір километр жүрісі үшін 0,03 к.б. көлемдегі қосымша ақы алынады.

Мысалы:

Пәтерден жүккөтергіштігі 3 т контейнерде үй заттарын темір жол бойынша жөңелту және 4-қабаттан заттарды екі жүкшімен түсіру талап етіледі. Тасымалдау ара қашықтығы 19 км, соның ішінде қала шетінен 7 км және қала шетінен тыс 12 км ара қашықтықта.

Тиеу құны	4 к.б.
4-қабаттан түсіру құны	2 у.е. * 3 эт = 6 к.б.
Автомобиль жүрісін төлеу:
Бас контейнермен	0,15 * 19 = 2,85 к.б.
Жүк тиелген контейнермен	0,15 * 19 = 2,85 к.б.
Қала шетінен тыс 2 жүкшімен	0,03 * 24 * 2 = 1,44 к.б.
Қорытынды:	7,14 к.б.
Тапсырыс берушінің автомобильдің тиеу астында бос тұруы	1,5 * 2 = 3 к.б.
Контейнерде жүктерді жөңелту кезіндегі қызметтің барлық кешенінің құны	2 к.б.
Контейнерде жөңелтудің жалпы құны құрайды:	4 + 6 + 7,14 + 3 + 2 = 22,14 к.б.
Автмобильді беруге арналған тапсырысты ресімдеу құны	0,3 к.б.
Жеткізу құны құрайды:	2,3 + 2,86 + 0,45 + 4,95 + 3 + 0,3 = 13,86 к.б.

Мысал:

Темір жол көлігімен келген жүккөтергіштігі 5 т болатын контейнерді 5 – қабатқа 3 жүкшімен тапсырыс берушіге жеткізу талап етіледі. Тасымалдау ара қашықтығы 20 км, соның ішінде қала шетінен 5 км және қала шетінен тыс 15 км ара қашықтықта.

Түсіру құны	8 к.б.
5 – қабатқа көтеру құны	4 к.б. 4 эт = 16 к.б.
Автомобиль жүрісін төлеу:
Жүк тиелген контейнермен	0,15 * 20 = 3 к.б.
Бас контейнермен	0,15 * 20 = 3 к.б.
Қала шетінен тыс 3 жүкшімен	0,03 * 30 * 3 = 2,7 к.б.
Қорытынды:	8,7 к.б.
Тапсырыс берушіде түсіру кезінде бос тұруына төлеу	1,5 * 2 с = 3 к.б.
Тапсырысты ресімдеу құны	0,3 к.б.
Жеткізу құны құрайды:	8 + 16 + 8,7 + 3 + 0,3 = 36 к.б.

Халықтың тапсырысы бойынша автобустар және жеңіл автомобильдерді, жүк автомобильдерін пайдалағаны үшін тарифтер уақытша және километр бойынша есептеуге байланысты.

Жүктерді тасымалдау қосымша көрсетілетін қызметтерсіз жүзеге асырылатын жағдайда, яғни жүктерді тиеу мен түсірусіз, жүктерді қабатқа көтерусіз және түсірусіз километр бойынша есептеуден автомобильдерді пайдаланғаны үшін тарифтер немесе уақытша тарифтер қолданылады.

Тасымалдауға арналған төлемақы автомобильдің жүк көтергіштігіне байланысты: жүк көтергіші ұлғайған сайын тарифтер де артады. Километр бойынша есептеуден алынған тарифтер халықаралық және қала аралық қатынаста жүктерді тасымалдау кезінде қолданылады. Мұндай жағдайда төлемақы автомобильдің 1км жүрісі кезінде автомобильдің жүккөтергіштігіне байланысты к.б. көлемінде алынады:

1 т-ға дейін қоса алғанда 9

1,0 жоғары 1,5-ге дейін 10

1,5 жоғары 2,5-ге дейін 11

2,5 жоғары 4,0-ге дейін 13

4,0 жоғары 7,0-ге дейін 18

Жүккөтергіштігінің әрбір қосымша тоннасы үшін 7,0 жоғары

Уақытша тарифтер қосымша көрсетілген қызметтерді орындаусыз халық үшін қала ішілік жүктерді тасымалдау кезінде қолданылады. Бұл жағдайда автомобильді пайдаланғаны үшін төлемақы жұмыстың әрбір сағаты үшін автомобильдің жүккөтергіштігіне байланысты алынады және қосымша ақы сағатына 9 км жоғары әрбір километр жүріс үшін алынады:

0,5 т-ға дейін қоса алғанда 0,95 0,04

0,5 жоғары 1 т-ға дейін 1,10 0,04

1,0 жоғары 2,5 т-ға дейін 1,20 0,05

2,5 жоғары 4,0 т-ға дейін 1,30 0,07

4 т жоғары әрбір қосымша тонна үшін

Жүккөтергіштігі 0,25 0,02

Уақытша тарифтер бойынша төлемақы автомобильді пайдаланған барлық уақыт және гараждан шыққаннан кейін гаражға келген уақыт аралығындағы автомобиль жүрісінен, тапсырысты ресімдеу кезінде жүргізушінің демалған уақытанан есептеледі.

Арнайы шанабы бар автомобильді пайдаланғаны үшін (фургон, самосвал, автоцистерна және т.б.) төлемақы 15 %-ға дейін жоғарылайды.

Автобусты пайдаланғаны үшін тарифтер.

Халықтың жеке бір тапсырыстары бойынша жалпы типтегі автобустарды пайдаланғаны үшін төлемақы сағатына 15 км жоғары әрбір километр жүріс үшін және пайдалану ұзақтығына байланысты төленеді. Жұмсақ отырғыштары бар автобусты пайдаланғаны үшін төленетін төлемақы 32 %-ға жоғарылайды.

Халықтың жеке тапсырысы бойынша автобусты пайдаланғаны үшін тарифтерді қолдану ережесі қарастырылады, автобусты пайдаланған уақыт және жүріс гараждан шыққаннан кейін гаражға келген уақыт аралығындағы автобус жүрісінен, тапсырысты ресімдеу кезінде ескерілетін жүргізушінің демалған уақытынан (түскі ас, ұйқы) есептеледі. Автобустың гараждан беру пунктіне дейін және жұмыс біткен соң гаражға дейін автобустың жүрген уақыты қаладағы 20 км/сағ техникалық жылдамдық жұмысынан, ал бір тәуліктен артық пайдаланғаны үшін – 3 сағаттан кем пайдаланбаған кезде, автобустың гараждан шыққан сәтінен бастап әрбір пайдаланған тәулік үшін 16 сағат бойынша есептеледі.

Мысалы:

80 км ара қашытыққа жүру және кері қайту бағытына арналған ЛАЗ-697Н автобусын пайдалану туралы тапсырым қабылданды. Жалпы жүріс 165 км, соның ішінде беруді де құрайды.

Жалпы төленетін уақыт – 7сағат

7 сағат пайдаланған үшін ақы 3,4 ∙ 7 = 23,8 к.б.

Сағатына 15 км артық жүрген кезде

60 км үшін төленетін ақы 0,11 ∙ 60 = 6,6 к.б.

Жалпы төлемақы 30,4 к.б.

Жұмсақ отырғыштары бар автобусты пайдаланғаны үшін төленетін жалпы төлемақыға үстеме ақы (32 %) 30,4 ∙ 0,32 = 9,73 к.б.

Тапсырысты ресімдеу құны 0,3 к.б.

Жалпы төлемақы 40,43к.б.

Жеңіл автомобильдерді пайдаланғаны үшін төленетін ақы.

Төлемақы «Москвич және Жигули» барлық модификациядағы автомобильдердің маркасына байланысты алынады

ГАЗ – 21 4 к.б.

ГАЗ – 24 5 к.б.

ГАЗ – 13, 14, ЗИЛ – 144 8 к.б.

Мысал:

6 сағатқа тойға қызмет көрсету үшін ГАЗ-24 маркалы 5 автомобильге тапсырыс келді. Бұдан басқа, тапсырысшыға басқа дәстүрлі керек-жарақтар ұсынылған: бір кілем жолақшасы, бес түрлі-түсті гирлянд, автомобильдің қоятын сақина.

ГАЗ-24 жеңіл автомобиль үшін № 13-03-1 прейскурант бойынша 1 сағат пайдаланғаны үшін (жүрістікке қарамастан) 5 к.б. көлемінде төлемақы алынады. Сондықтан, 6 сағатқа тапсырым берілген 1 автомобиль үшін төленетін төлемақы 5 ∙ 6 = 30 к.б.

құрайды, ал 5 автомобиль үшін: 30 ∙ 5 = 150 к.б.

Бұдан басқа дәстүрлерге 1 к.б.

көлемінде, түрлі-түсті гирляндтар үшін 1 ∙ 5 = 5 у.е. төленеді.

автомобильдің үстіне қоятын сақина 1 к.б.

алынды 7 к.б.

Барлық тапсырыстың құны 157 к.б.

Бақылау сұрақтары:

1.Халыққа көліктік-экспедициялық қызмет көрсету үшін төлемақы қалай анықталады?

2.Уақытпен және километр бойынша жүк автомобильдерін пайдаланғаны үшін тарифтер бойынша төленетін төлемақы тәртібі?

3.Автобустарды және жеңіл автомобильдерді пайдаланғаны үшін төленетін ақы?

№7-практикалық сабақ