Суқашыртқы ғимараттардың типін таңдау

Су қашыртқы ғимараттар тасқынның артық суын су қоймасын толып кетпеу үшін қашыртқылау,сондай ақ қажет жағдайда жоғарғы бьфтен төменгі бьфке мұз және басқа да жүзбе заттарды өткізу мақсатында орналастырылады.

Тұйық бөгеттерде су қашыртқыны бөгет денесінен тыс орналастырады. Оларды сұқпа арқылы және автоматты басқарылатын су қашыртқылар деп бөледі.

Басқарылатын су қашыртқыларда босағаны жоғарғы бьфтегі әдеттегі іркілген деңгейден (ӘІД) төмен саналады. Суағарды өткізілетін өтімділік шамасын реттейтін сұқплармен жабдықтайды.

Автоматты су қашыртқылардың басқармалы су қашыртқыларға қарағанда жетістіктері бар: а) пайдалану кезінде төменгі бьфтегі су деңгейінің өзгеруіне бақылуды қажет етпейді; б) тасталатын өтімділік шамасын реттеуге бақылауды қажет етпейді.

Автоматты су қашыртқыларда құрылымның суағар босағасын жоғары бьфтегі әдеттегі ірікелген деңгей (ӘІД) белгісіне қояды. Су қоймасындағы су деңгейі көтеріліп, босаға деңгейінен асқанда су автоматты түрде толып, тасиды.

Суқашыртқының типі мен конструкциясын таңдау құрылыс ауданның топогрфиялық және геологиялық жағдайына байланысты жүргізіледі. Тасталатын өтімділіктің шамасы әртүрлі нұсқаулардың техника – экономикалық көрсеткіштерін салыстыру негізінде анықталады [12,199-208 бет].

Су қашыртқы ғимараттардың типін таңдағанда, құрылыстық өтімділікті өткізу үшін оларды пайдалану мүмкіндігін қарастыру қажет.

Сифонды су қашыртқының есебі.Сифонның гидравликалық есебі төмендегідей:берілген есептік өтімділік(Qcқ)үшін сифон типі таңдалады,сифон құбырының көлденең мөлшерлері,сифондағы ваккум мен жылдамдық анықталады.

Төменгі бьефтегі ӘІД және ТІД белгілері белгілі болғанда,құбырдағы ағынның тірі қимасының ауданын формула арқылы анықтайды:

=0,95 (3.1)

Мұндағы =0,8-өтімділік коэффициенті;

Но=Н=Zтід-Zтд,ТБ-дегі,яғни жақындау жылдамдығын ескереміз.

=0.22 (3.2)

Тірі қиманың ауданын біле отырып,құбырдың диаметрін анықтаймыз:

d= =0.53м (3.3)

Cифондағы ваккумді анықтау үшін қарастырылап отырған қимадағы жылдамдықты білу керек:

d= =0,53м (3.4)

Сифонды ғимараттың жиынтықты кедергі коэффициенті кірер алдындағы дөңгелектен шығар жеріндегі және құбырдың ұзындық бойындағы кедергі коэффициентерінен тұрады:

=1,9 (3.5)

_кіру=0,2-жаймен кіргенде;

V_кір= ; (3.6)

_дөңг=0,22-ге тең деп қабылдаймыз

_шығу=(1- )²=0,98 (3.7)

мұндағы: ²;

-су ұрма құдықтың тірі қимасының ауданы,м².

=b*h,м²=10,5 (3.8)

мұндағы:в-су ұрма құдықтың ені,м;

h-су ұрма құдықтың тереңдігі,м.

_құб= = =0,48 (3.9)

мұндағы -ұзындық бойынша кедергі коэффициенті,

n-0,014 болғанда 2,18-кесте бойынша қабылданады,L-сифон құбырының ұзындығы,м.

Суды атмосфераға шығарардағы шығар қимадағы жылдамдық формула бойынша анықталады:

V_шығ= =3,18 (3.10)

Өтімділік пен жылдамдықты біле отыра,сифондағф ваккум Бернулли теңдеуі бойынша анықталады:

В_ак=рұқсат етілген мән,8-8,5 су бағаны м-ге тең.

Орытынды

«Өзендік су қоймасының жобасы» курстық жұмысында өзеннің берілген жармасының табиғи жағдайлары үшін жеке гидротехникалық құрылымдардың конструкциясы жасалады, олардың негізгі өлшемдері белгіленеді, су торабының жалпы құрамалық шешімін анықтайды. Шешім қабылданғанда есепті өтімдерді алу, каналдар мен жүйелерді шөгінділерден, мұздан және жүзінділерден қорғау талаптары орындалуы керек.

Гидротехникалық құрылымдар жобасын жасау күрделі іздену процесі болып табылады. Құрылымдардың міндеттері мен жауапкершілігіне байланысты оларды жобалау бір немесе екі бөлімнен тұрады.

Топырақты бөгетті құрастыру оның көлденең пішінінің өлшемдерін анықтаудағы гидравликалық есептер, фильтрациялық және статикалық есептер, бекіту есептері және кәріз құрылғыларының есептері келтіріледі.

Су тастау құрылымын жобалағанда, оның конструкциясын негіздейді, оның орналасу орнын анықтайды, негізгі элементтерінің өлшемдерін анықтау үшін гидравликалық есептерді, қажет болған жағдайда статикалық есептерді орындайды.

Су жібергішті жобалау бөлімінде конструкциялары негізделеді, өлшемдерінің гидравликалық есептері жүргізіледі, негізгі элементтерін құрастыру жөнінде ұсыныстар беріледі.

Гидротехникалық ғимараттарды пайдалану кезінде оған әсер ететіндер:

ауа атмосферасы; сулы орта; толқындар; қабыршақ мұз; ауа температурасы; атмосфералық жауындар; жел және борандар; кун радиацияы; сейсмикалық күштер және басқалар. Бұдан басқа ғимараттар мен оның негіздерінің арасында өзара әсерлер болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Волков М.М. и др.Гидротехнические сооружения. – М.:Колос, 1968.

2. Волков М.М. и др. Проектирование гидротехничеких сооружений. – М.: Колос, 1977.

3. Розанов Н.П. Гидротехнические сооружения. – Стройиздат, 1978. – 647с.

4. Лапшенков В.С. и др. Курсовые и дипломные проектирования по гидротехническим сооружениям. – М.: ВО «Агропромиздат»,1989.

5. Шомантаев А.Ә., Жүнісов А.Т., Шегенбаев А.Т. Гидротехникалық құрылымдар бойынша практикум.- М.: Астана,2013.