Тарау. Қазіргі заман ӘлеуметтануыныҢ теориялары мен тҰжырымдамалары 3 страница

Әëåóìåòòiê êåңiñòiê – àáñòðàêòiëi êåңiñòiê. Îë êөïòåãåí êåңiñòiê àñòû íåìåñå ýêîíîìèêàëûқ, èíòåëëåêòóàëäûқ æәíå áàñқà өðiñòåðäiң ұøòàñóûíàí құðûëғàí, өç құðûëûìûìåí êàïèòàëäûң æåêåëåãåí òүðëåðiíiң áөëiñiíå òәóåëäi. Æүçåãå àñқàí ôèçèêàëûқ әëåóìåòòiê êåңiñòiê ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòå әð òүðëi èãiëiêòåð ìåí қûçìåòòåðäiң áөëiíiñi ðåòiíäå êөðiíiñ áåðåäi. Ñîíäàé-àқ ìүìêiíäiêòåðiíiң øåêòåóëiëiãiìåí áàéëàíûñòû íåғұðëûì àç ìөëøåðäåãi èãiëiêòåð ìåí қûçìåòêå òәóåëäi, æåêåëåãåí àãåíòòåð ìåí òîïòàðäàí құðàëàäû. Ìұíäàé êåңiñòiêòåãi àãåíòòåðäiң қîñàқòàëà áөëiíói áèîëîãèÿëûқ æåêå òұëғà æәíå èãiëiê ðåòiíäå æүçåãå àñқàí әëåóìåòòiê êåңiñòiêòiң құíäûëûқòûқ áөëiíiñií àíûқòàéäû.

Ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòåãi әð òүðëi өðiñòåðãå ñàé êåëåòií èãiëiêòåð ìåí қûçìåò êөðñåòóäiң ñàëàëàðû åêøåëiï, áiðiíå-áiði æèíàқòàëóғà òûðûñàäû. Îñûíûң ñàëäàðûíàí íåғұðëûì қàò-қûìáàò èãiëiêòåðäi èåëåíóøiëåð ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòiң áåëãiëi áið îðûíäàðûíà æèíàқòàëûï, íåãiçiíåí êåäåé, æàðëûëàðäû áiðiêòiðåòií ìåêåíäåðãå қàðñû òұðàäû. Çåðòòåóøi ñûðòқû êөðiíiñêå ñåíãåí æàғäàéäà àëäàíàäû. Ñåáåái, Ìåäèñîí Àâåíüþ æәíå Ôîáóð äå Ñåí-Îíîðå êөøåëåðiíäåãi ñóðåò, àíòèêâàð ñàòóøûëàðäûң, êîììåðöèÿëûқ êәñiï-îðûíäàðäûң әðқàéñûñûíûң өç өðiñiíäå өçiíäiê æîғàðғû îðíû áàð æәíå îëàðäûң àòàóûíàí áàñòàï, áàñқà êәñiïîðûíäàðìåí құðàòûí áàéëàíûñòàðûíà äåéií өç äåңãåéiíå ñàé áîëàäû. Ìәñåëåí, Ôîáóð äå Ñåí-Îíîðå êөøåñiíäåãi äåêîðàòîðëàðäûң Ôîáóð Ñåí-Àíòóàíäàғû қûçûëàғàø өңäåóøi øåáåðëåðìåí; ñәíäi øàøòàðàçäàðäûң қàðàïàéûì øàøòàðàçäàðìåí; àÿқ êèiì ìîäåëüåðëåðiíiң қàðàïàéûì åòiêøiìåí қàðàìà-қàéøûëûғû áàð.

Ìåíøiêòåãі ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòiң

øûғó òåãi ìåí құðûëûìû

Кеңістіктің, дәлірек айтқанда, заттанған әлеуметтік кеңістіктің немесе меншікті физикалық кеңістіктің орны мен алаңы әртүрлі өрістерде болып жатқан күрес мақсатының, осы күресте олар қандай да бір дәрежеде белгілейтін немесе қамтамасыз ететін шешуші артықшылықтардың мәніне қарыздар.

Ìåíøiêòåíãåí êåңiñòiêòå áèëiê æүðãiçó қàáiëåòi, åң áàñòûñû, қàò-қûìáàò èãiëiêòåðäi ìåíøiêòåó есебінен æүçåãå àññà, îë қîëäà áàð êàïèòàëғà òiêåëåé áàéëàíûñòû. Êàïèòàë қàæåòñiç àäàìäàð ìåí íәðñåëåðäåí àëøàқòàóғà, қàæåòòi àäàìäàðға æàқûíäàóғà ìүìêiíäiê áåðiï қàíà қîéìàé, îëàðäû ìåíøiêòåóäåãi óàқûò æәíå қàðæû øûғûíûí àçàéòàäû. Êåðiñiíøå, êàïèòàëäàí àäà болу àäàìäû қàøûқòûқòà ұñòàï, әëåóìåòòiê òұðғûäàí íåғұðëûì қàò-қûìáàò èãiëiêòåðäåí àëыñòàтыï, æұòàң òiðøiëiêêå ìәæáүðëåéäi. Êàïèòàëäûң æîқòûғû àäàìäû øåêòåï, áið ìåêåíãå áàéëàï-ìàòàéäû. Және кåðiñiíøå, êàïèòàëäû èåëåíó қàò-қûìáàò èãiëiêòåðãå æàқûíäûқïåí қàòàð, êөëiê ïåí êîììóíèêàöèÿғà áèëiê æүðãiçó àðқûëû áið óàқûòòà áiðíåøå æåðäå áîëûï, ûқïàë æàñàóдû қàìòàìàñûç åòåäi. Ìåíøiêòåó ìүìêiíäiãi, áiç êөðiï îòûðғàíäàé, àãåíòòåðäiң êåңiñòiêòiê áөëiíiñiíiң қàòûíàñûìåí àíûқòàëàäû. Êåңiñòiêòiê áèëiê áөëiíiñiíiң құðûëûìû, èãiëiêòåðäi èåëåíó ìåí ìåíøiêòåóãå ìүìêiíäiêòåðäiң òåңñiçäiãi әëåóìåòòiê êүðåñ жағдайын òóûндатàäû. Áұë êүðåñ өçiíäiê нысанғà èå áîëадû, êåңiñòiêòi èãåðó åêi áàғûòòà, îðòàëûқ ïåí øåòкåði àóäàíäàð àðàñûíäà дамиды және æåңiñ ïåí æåңiëiñòiң êөðiíiñií áåëãiëåéäi.

Êåңiñòiê үøií êүðåñ ұæûìäûқ äåңãåéäå äå, îíûң iøiíäå ñàÿñè êүðåñ àðқûëû ÿғíè, ìåìëåêåòòiê äåңãåéäå áàñòàëûï, òұðғûí үé ñàÿñàòû àðқûëû қîғàìäûқ òұðғûí үéëåð áåðóìåí, êîììóíàëäûқ қàìñûçäàíäûðóìåí æүçåãå àñóû ìүìêií. Êүðåñ êåңiñòiêòiê íåãiçäåãi ãîìîãåíäiê òîïòàðäû құðó ìàқñàòûíàí áàñòàó àëóû ìүìêií. Êåңiñòiêòiê áèëiê үñòåìäiêòi æүçåãå àñûðóäûң áàñûì òүðiíiң áiði. Àë êåңiñòiêòåãi òîïòàðäû áөëiï àëûï áèëåó әðқàøàí òîïòàðғà үñòåìäiãií àðòòûðóғà қûçìåò åòòi. Ìûñàëû: îòàðëàóäûң әð òүðëi нысандàðûí æүçåãå àñûðғàíäàғû êåңiñòiêòi ïàéäàëàíóäû àéòóғà áîëàäû. Êåңiñòiêòiê ïàéäà оқшауландырылған òàáûñ ðåòiíäå пайда нысанында болуы ìүìêií. Áiðiíøiäåí, қàò-қûìáàò, òèiìäi èãiëiêòåðãå æәíå àãåíòòåðãå áàéëàíûñòû ïàéäà (ìûñàëû, áiëiì áåðó, ìåäèöèíà, ò. á. èãiëiêòåðãå æàқûí áîëóû æәíå қàóiïñiçäiê ïåí òûíûøòûқ әêåëåòií êөðøi) íåìåñå æàғûìñûç çàòòàð ìåí àãåíòòåðäåí àëøàқòûқ. Åêiíøiäåí, ұñòàíûì ìåí äәðåæåíiң өçãå àëäûíäà үñòåìäiê áåðåòií ïàéäàñû áàð. Îëàð êåéiííåí êåңiñòiêòi áàñûï àëóғà мұрындық болып, әð òүðëi áåéìàçàëûқòàí ñàқòàéäû. ßғíè, ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòi èåëåíó (àóқûìäû ïàðêòåð, êåң êâàðòàëäàð) әð òүðëi æàғûìñûç áåéìàçàëûқòàí құòûëûï, àðàқàøûқòûқ ұñòàóғà ìүìêiíäiê áåðåäi. Êåңiñòiêêå áèëiê æүðãiçóäiң áåðåòií àðòûқøûëûқ-òàðûíûң áiði çàòòàð ìåí àäàìäàð àðàñûíäàғû àðàқàøûқòûқòû îðíàòó ìүìêiíäiãi. Îñûëàéøà òîïûðëàóäàí òóûíäàéòûí қàқòûғûñòàðäàí құòûëûï, êөç êөðiï, құëàқ åñòèòií құðàëäàð àðқûëû àäàìғà òàңûëûï, òiïòi øàáóûëäàéòûí øóäàí құòûëó үøií әëåóìåòòiê êåңiñòiê èãåðіледі. Өìið ñүðó îðòàñû әëåóìåòòiê ôèçèêàëûқ îðòà áîëà òұðûï, әð òүðëi ìàòåðèàëäûқ æәíå ìәäåíè èãiëiêòåð ìåí қûçìåò êөðñåòó ñàëàñûí òîëûқòàé ïàéäàëàíóғà ìүìêiíäiê жоқ. Áұë àéìàқòû ìåêåíäåóøi-ëåðäiң әðқàéñûñûíûң ìàòåðèàëäûқ æәíå ìәäåíè ìүìêiíäiãiíiң êөçқàðàñûìåí áàéëàíûñòû. Òұðғûí үéäå òұðғàíìåí, òұòûíóøû áåëãiëi áið қàðæû ìүìêiíäiãiíñiç îíû òîëûқ ìåêåíi ðåòiíäå èåëåíå àëìàéäû. Áұë æàғäàéäû Àëæèð îòáàñûëàðûíûң øåòкåði àóäàíäàðäàí æàқñû àóäàíғà (ÍLÌ) êөøiï êåëãåíiìåí, îсы òұðғûí-æàéäàғû øûғûíäàðäû өòåóге ìүìêiíäiãi áîëìàéòûíûíàí êөðåìiç.

Íәòèæåñiíäå, Ïüåð Áóðäüåíiң ïiêiðiíøå, ãàáèòóñ [habitus] өìið ñүðó îðòàñûí әëåóìåòòiê ïàéäàëàíó àðқûëû, өìið ñүðó êåңiñòiãií қàëûïòàñòûðàäû. Îñûëàéøà îë әëåóìåòòiê êåңiñòiêòåãi àëøàқòûғû үëêåí àãåíòòåðäi êåңiñòiêòе æàқûíäàòó әëåóìåòòiê æàқûíäàñòûðó íәòèæåñií áåðåäi äåãåí ñåíiìäi æîққà øûғàðàäû, òiïòi áұë әðåêåò ûäûðàóғà ñîқòûðàäû äåï áiëåäi. Øûíäûғûíäà áið-áiðiíåí әëåóìåòòiê òұðғûäàн àëøàқ àäàìäàðäûң ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòåãi æàқûíäûғû өçàðà òөçiìñiçäiêêå алып келеді. Êåéáið êåңiñòiêòåð ýêîíîìèêàëûқ æәíå ìәäåíè êàïèòàëäàí áàñқà, øåêòåóëi òұéûқòàëғàí “òàңäàóëû-ëàðäûң” êåңiñòiêòåãi әëåóìåòòiê êàïèòàëûн äà òàëàï åòåäi. Îëàð өçäåðiíå әëåóìåòòiê æәíå нышанäûқ êàïèòàëäû òåê “êëóá әсері” àðқûëû қàìòàìàñûç åòå àëàäû. Áұëàðäûң áiðëåñóiíiң íåãiçiíäå áið êåңiñòiêòi ìåêåíäåói, áið-áiðiíå ұқñàñòûғûìåí қàòàð, êөïøiëiêòåí îқøàóëàíóû æàòàäû. Ãåòòî әсері êëóá әсеріне ìүëäåì қàðàìà-қàéøû құáûëûñ. Êëóá ðåòiíäå өìið ñүðåòií áàқóàòòû êâàðòàëäàð æàғûìñûç æàò àдàìäàðäàí îқøàóëàíûï, өç ìүøåëåðiíå êàïèòàë àéíàëûìûíà àðàëàñóûíà ìүìêiíäiê áåðåòií áîëñà, îғàí қàðàìà-қàðñû Ãåòòî өç ìүøåëåðií нышанäûқ жағынан ûäûðàòûï, àãåíòòåðiíiң òîïòàðûí áåëãiëi áið ðåçåðâàöèÿғà áiðiêòiðåäi. Îëàð әð òүðëi әëåóìåòòiê îéûíäàðғà àðàëàñó қàáiëåòiíiң òөìåíäiãiíå орай өçiíiң æîқòûғûìåí ғàíà áөëiñå àëàäû. Áóðäüå òàғû áið ôðàíöóç çåðòòåóøiñi Ìîíèê äå Ñåí-Ìàðòåíìåí áiðëåñiï, áèëiêòiң, әñiðåñå êåңiñòiêòåãi áèëiêòiң әð òүðëi êàïèòàëäàðäû ìåңãåðå îòûðûï, қàéòàäàí ôèçèêàëûқ êåңiñòiêêå, æåêå æәíå қîғàìäûқ èãiëiêòåðäiң áèëåóøiñi ðåòiíäå îðàëóûí êөðñåòóäi ìàқñàò åòòi. Îë үøií әðáið ôðàíöóç äåïàðòàìåíòi äåңãåéiíäåãi ýêîíîìèêàëûқ, ìәäåíè æәíå әëåóìåòòiê êàïèòàëäàð ìåí әðқàéñûñûíûң äåңãåéiíäåãi èãiëiêòåð ìåí қûçìåò êөðñåòóãå áàéëàíûñòû ñòàòèñòèêàëûқ äåðåêòåðäi áið æåðãå æèíàқòàóғà òûðûñòû. Óàқûòòûң тапшылығына áàéëàíûñòû çåðòòåó ñîңûíà æåòïåãåíiìåí, Áóðäüå ìûíàäàé қîðûòûíäû øûғàðóғà ìүìêiíäiê òàïòû. Àéìàқòûқ àéûðìàøû-ëûқòàðäûң áàñòûñû êөáiíåñå ãåîãðàôèÿëûқ äåòåðìåíèçììåí áàéëàíûñ-òûðûëñà, áұë òàðèõ àғûìûíäàғû үçäiêñiç àéíàëìàëû òîëûқòûðó әñåðiíå áàéëàíûñòû. Өéòêåíi өìið ñүðó îðòàñû ìåí ìәäåíè îðòàíû өçãåðòóãå ұìòûëûñ íåãiçiíåí ôèçèêàëûқ êåңiñòiêòåãi èãiëiêòåð ìåí қûçìåò êөðñåòó àÿñûí èãåðóìåí áàéëàíûñòû. Áұë қàæåòòiëiê қàíàғàòòàíäûðûëóûíà ñàé өñóãå äå áåéiì. Ñîíäàé-àқ êàïèòàëäûң íåãiçãi үø òүðiíiң қàéñûñû ìàңûçäûðàқ åêåíií àíûқòàó äà қèûí, әéòñå äå әð òүðëi óàқûò, әð àëóàí өðiñòå êàïèòàëäûң қàéñûáið òүðëåði өçãåäåí áàñûì òүñiï, áèëiê æәíå èãiëiê áөëiñiíäå øåøóøi ðөë àòқàðàäû.