Неркәсiптiк үлгi 4 страница

2011жылғы 26 желтоқсан «Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы» кодекстің 11-бабында «Егер тұлғалардың бiрi басқа некеде тiркелген болса, онда ол жаңа некеге отыра алмайды» делiнген, яғни егер шетелдiктiң ұлттық заңы көп әйел алушылыққа жол берсе, онда ол бiздiң республикамызда некеге отыра алмайды.

Шетел азаматы, егер оның өз мемлекетінің заңы екi некеге рұқсат бергеннiң өзiнде бiзде некесiн тiркеудi талап ете алмайды. Кейбiр мұсылмандық елдерде (Түркия, Ирак) екi некеге рұқсат етiлмейдi.

Шетелдiктер, сонымен қатар, бiздiң азаматтар некеге тұрған кезде, олардың некеге тұруға ешқандай кедергi жоқ екендiгi тексерiледi және мұндай тексерiстiң ең бастысы оның басқа некеде тұрған-тұрмағандығы анықтау. Некеге тұруға кедергiлердiң бар екендiгiн айту мiндетi некеде тұрушыларда болып келедi.

Некеге тұрушының басқа некеде тұрмағанын растайтын бiрден-бiр дәлел оның басқа некесi туралы Азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында ол туралы жазбаның болмауы болып табылады. Егер шетел азаматы бiздiң Республикада некеге отыру ниетiн бiлдiретiн болса, ол өз мемлекетiнiң тиiстi органынан өз мемлекетiнде ешкiммен некеде тұрмайтындығын дәлелдейтiн анықтама қағазын алып келуге мiндеттi. Тәжiрибеде әдетте мұндай анықтама қағаздары Қазақстан Республикасындағы тиiстi мемлекеттiң елшiлiгiмен немесе консулдығымен берiледi.

Бiздiң құқыққа белгiсiз басқа мемлекеттердiң шектеулерi (нәсiлдiк, дiни, ата-ана келiсiмiнiң болмауы, т.б.) бiздiң елде некенi тiркеуден бас тартуға негiз болып табылмайды. Бұл шетелдiктердiң Қазақстан Республикасында тiркейтiн неке-лерiне де байланысты болып табылады. Тәжiрибеде шетелдiкпен некеге отыруға толық емес, iшiнара шектеулер қойылатыны анық. Мысалы, некеге отыру үшiн рұқсат алу Венгрияда, Үндiс-танда, Иракта, Италияда және тағы басқа да мемлекеттерде бекiтiлген.

Бiздiң азаматтардың шетелдiк азаматтармен некелерiн тiркеу кезiнде бiрқатар жағдайда некеге отырушы шетелдiктiң де заңнамасы басшылыққа алынуы керек, өйткенi, бұл жағдайда некенi жарамсыз деп тану басқа мемлекетте орын алмауы анық. Мынадай мысал келтiрсек болады: егер, некеге тұрушының елiнiң заңнамасы бойынша, ол келiсiм алмаған кезде неке ол елде жарамсыз болып қалуы мүмкiн. Мұндай жағдайларда бiздiң АХАЖ органдары некеге тұрушыларда оның мұндай некеге отыруға келiсiм бар-жоқтығын анықтауы керек. Егер де мұндай келiсiм болмаса, некеге отырушылармен келiсе отырып, шетелдiктiң осындай келiсiмдi алуы үшiн уақыт берiледi. Егер де осы белгiленген уақытта органға қажетті келiсiмдi алып келмейтiн болса, бiрақ некеге тұрушылар некенi тiркеудi талап етiп отырса, некені тiркеушi орган мұндай келiсiмнiң болмауына қарамастан некенi тiркеуге мiндеттi болып табылады. Мұндай неке бiздiң заңнама бойынша танылғанымен, тиiстi шетелдiктiң мемлекетiнде бұл неке танылмайды. Бұл өз кезегiнде бiздiң мем-лекеттiң азаматының өзiнiң некелескен адамының мемлекетiне барған уақытында құқығының шектелуiне алып келуi мүмкiн.

Бұндай жағдайда түсiндiрудiң рәсiмi үлкен маңызға ие болып есептеледi, өйткенi бiздiң азамат шетелдiкпен некеге отырған кезiнде бұл некенiң басқа мемлекетте, оның iшiнде некелескен адамының мемлекетiнде танылмай, оның белгiлi бiр шекте мүлiктiк құқықтары шектелетiндiгiн бiлуi шарт болып табылады.

80-жылдары Болгариямен, Вьетнаммен, Венгриямен, Финляндиямен бекiтiлген құқықтық көмек көрсету туралы шарт-тарда некенi бекiту нысаны неке бекiтiлген мемлекеттiң заңы-мен анықталатындығы айтылады.

Материалдық шарттар жағдайын да құқықтық көмек көрсету шарттары қамтып кеткен. Мысалы, Вьетнаммен КСРО-ның арасында жасалған құқықтық көмек көрсету шарттарында ерлi-зайыптылардың мүлiктiк жағдайы сол азаматы болып табылатын мемлекеттiң заңнамасымен шешiледi деп көрсетiлген.

Қазақстан Республикасының Азаматтық туралы Заңында Қазақстан Республикасы азаматының шетел азаматымен некеге тұруы немесе онымен некенi тоқтатуы азаматтықтың өзгеруiне алып келмейдi деп көрсеткен.

Бiр некелесушiнiң өз азаматтығын өзгертуi екiншi азаматтың азаматтығының өзгеруiне алып келмейдi.

Консулдық некелер. Бiздiң заңнама Қазақстан Республикасының аумағында консулдық некелердi, яғни шетелдiк дипломатиялық өкiлдiктер мен елшiлiктерде жасалатын некенi таниды.

Шетел азаматтарының арасында Қазақстан Республикасының аумағында елшiлiктер мен өкiлдiктерде жасалатын некелер екi жақты танудың негiзiнде ғана жарамды болып танылады. Ол үшiн елшiлiк жiберiп жатқан елдiң Қазақстан Республикасымен тиiстi келiсiмi болуы қажет. Бұған қоса мұндай некелердiң жарамдылығына тағы бiрқатар талаптар қойылады: а) екi жақты келiсiмнiң болуы, яғни шетел мемлекетiнде осындай консулдықтардағы некенiң танылуы; ә) некеге тұрушы екi тұлға да сол елшiлiк пен консулдықты жiберген мемлекеттердiң азаматы болуы.

Басқа мемлекеттермен жасалған консулдық ковенциялар өз мемлекетiнiң азаматының некесiн консулға тiркеуге рұқсат етедi. Мұндай консулдық конвенциялардың көпшiлiгiнде консул сол қабылдаушы мемлекеттiң заңына сәйкес некенi тiркеуi тиiс деп көрсетiлген. Тек кейбiр консулдық конвенцияларда ғана консул некенi өзiнiң келген мемлекетiнiң заңнамасына қарсы болмаса, өз мемлекетiнiң заңы бойынша тiркеуiне болады деп көрсетiлген. Куба мен Финляндия арасындағы консулдық конвенцияларға сәйкес, консул некенi тек өзi келген мемлекеттiң заңнамасына қайшы болмаған жағдайда ғана өз мемлекетiнiң заңы бойынша тiркеуi тиiс болып табылады.

Консулдық конвенцияларда осындай некенiң тiркелгендiгi туралы жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына хабарлау қажеттiгi туралы жазба жасалуы мүмкiн.

Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдiктермен басқа мемлекетте некеге отыруы. Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдiктермен бiздiң аумақта да, сонымен қатар, басқа мемлекет аумағында да некелесуi мүмкiн. Мұндай некелер сол некеге отырушы мемлекеттiң заңдарының талаптарымен қойылған неке нысанына сәйкес болуы шарт. Тиiстi мемлекеттiң муниципалитетiнде, мэриясында немесе басқа да органдарында және дiни ғұрыптарды сақтай отырып жасалған неке сол мемлекетте танылғанымен, кейiннен, бiздiң мемлекетте танылуы мүмкiн бе деген сұрақ туады. Бiздiң заңнама бұл орайда нақты жауапты берiп отыр.

Қазақстан Республикасының «Неке және отбасы туралы» Кодексінің ережесiне сәйкес, егер неке Қазақстан Республикасының аумағынан тыс, сол тиiстi мемлекеттiң заңнамасы бекiт-кен нысанда тiркелетiн болса және ол Қазақстан Республикасының некенi тiркеуге байланысты заң талаптарына қайшы болмайтын болса, ол неке заңды деп танылуы ықтимал болып табылады.

Басқаша айтқанда, мұндай неке заңды болып танылуы үшiн бiздiң мемлекеттiң некелесу бойынша заңының материалдық нормалары бұзылмауы тиiс болып табылады. Бұл сөздердің мазмұнын ашатын болсақ, бiздiң мемлекеттiң азаматтығында тұрған тұлғаның некесi жарамды болуы үшiн ол бiздiң заңнаманың қоятын материалдық шарттарын сақтауы керек. Шетел-дiкке қатысты айтар болсақ, қазақстандық азаматпен некеге тұру үшiн оған бiздiң заңнаманың талаптарын сақта деп айта алмаймыз, өйткенi, ол неке бiздiң мемлекеттiң аумағында емес, басқа мемлекеттiң аумағында жасалуы тиiс. Осыған сәйкес некенiң жасалған орнының заңы қолданылуға жатады. Некенiң нысанына байланысты, оның жарамды деп танылуының негiздерi басқа да болды. Тарихтан мысал келтiретін болсақ, 1937 жылы Л. деген азамат Тегеранда ирандық қалыңдық Амалиямен некелеседi. Неке Тегерандағы орыстың Православиелiк шiркеуiнде жасалады, өйткенi ирандық заңнама бойынша дiни нысанға жол берiлген. 1958 жылы Тбилисиде тұрып жатқан Л. Раиса дегенмен некелеседi. 1960 жылы Л., қайтыс болып кеткеннен кейiн Амалия мұраға бiрден мұрагер бола отырып, Л-дiң екiншi некесiн заңсыз деп тануды сұрап Грузиялық сотқа талап арызын бередi. Сот талап қоюшының пайдасына iстi шешедi.

Егер Қазақстан Республикасының азаматы мен шетел азаматының некесiн тиiстi мемлекеттiң жергiлiктi органдарында тiркеу кезiнде бiздiң азаматтың шетел азаматымен некелесуге құқығын танитын қағазды талап етсе, онда мұндай анықтама қағазын Қазақстан Республикасының тиiстi мемлекеттердегi елшiлiгi бере алады.

Сонымен қатар, жоғарыда атап кеткенiмiздей, консулдық конвенцияларда консулдың мемлекетiнiң азаматы некеге тұрғандығын тiркеп тұру мiндетi көрсетiледi. Мысалы, кейбiр мемлекеттердiң консулдық жарғылары мұндай мiндеттi тiкелей көрсетуi мүмкiн. Мысалы, бұрынғы Кеңес мемлекетiнiң заңнамасында бұл тiкелей көзделген болатын.

Қазақстан Республикасы азаматтарының арасында шет мемлекетте некенi бекiту. Қазақстан Республикасының шегiнен тыс тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының арасындағы неке тиiстi мемлекеттегi Қазақстан Республикасының елшiлiктерiнде жүзеге асырылады. Некенi тiркеу азаматтық хал жағдайының бiрден-бiр актiсi болып есептеледi. Қазақстан Республикасының консулдықтарында шетел аумағында некенi бекiту кезiнде толығымен бiздiң мемлекеттiң заңдары басшылыққа алынуы тиiс, өйткенi екi азамат та Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.

Консулға мұндай некелердi бекiту құқығы бiздiң заңнама бойынша анықталады. Ол дегенiмiз: а) бiздiң елшiлiкте немесе өкiлдiктерде тiркелген неке азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некенi тiркеумен бiрдей күште танылады; ә) некенi консул тiркеген кезде ол бiздiң заңнаманың бекiтетiн материалдық талаптарын сақтауға мiндеттi.

Мұндай некенi келушi мемлекетте (қабылдаушы мемлекет) тану ол мемлекеттiң материалдық нормаларының сақталуына тiкелей байланысты.

Шетелде жасалған шетелдiктердiң некесiн Қазақстан Республикасында тану. Осы уақытқа дейiн бiздiң азаматтардың шетелде жасаған некелерi туралы, яғни аралас некелер туралы сөз қозғаған болатынбыз. Бiздiң мемлекеттiң аумағынан тыс, шетелдiктердiң жасалған некелерi туралы айтар болсақ, олар бiздiң мемлекетте танылады. Сонымен, шетелде жасалған неке, егер ол сол мемлекеттiң талаптарын сақтайтын болса, олар заңды болып табылады. Сәйкесiнше, егер шетелдiктердiң арасындағы неке солардың жеке заңдарының талаптарын және некеге отыру жерiнiң талаптарын сақтай отырып жасайтын болса, ол бiздiң республикада да сөзсiз танылады. Бұл аталғанымыз бiздiң мемлекетiмiздiң жария тәртiп туралы ескертпесiмен қаншалықты дәрежеде шектелуi мүмкiн?

Бұл сұраққа да бiздiң «Неке және отбасы туралы» Кодекс жауап бередi. Оған сәйкес, егер жасалған неке бiздiң Қазақстан Республикасының негiзгi құрылысына қайшы болатын болса, онда шетелде шетелдiктердiң арасында неке танылмауы мүмкiн. Осы ережеге сәйкес, жекелеген жағдайларда сауал туып отырады: шетелдердiң заң талаптарын сақтай отырып жасалған полигамдық неке бiздiң мемлекетте танылуы мүмкiн бе? Бiздiң заңнама бойынша, мұндай неке бiздiң мемлекетте танылмайды деп айтуға болмайды, бiрақ мұндай некенiң болуы, кез келген басқа некенiң болуы сияқты Қазақстан Республикасында некенi жасауға кедергi болып табылады.

Некенi жарамсыз деп тану. Қазақстан Республикасында шетелдiк пен бiздiң азамат арасында жасалған неке бiздiң заңнама ережелерiне сәйкес жарамсыз болып табылуы мүмкiн, өйткенi бұл тұста некенiң жасалу орны үлкен маңызға ие болып табылады. Кейбiр жағдайларда жалған(фиктивный) некелер де кездесiп қалады. Ол бiздiң заңнаманың талаптарын айналып өту мақсатында жасалады. Мысалы, Қазақстан Республикасына кiру-шығу ережелерiн айналып өту мақсатында.

§ 3. Ерлi-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен

бала арасындағы құқықтық қатынастар

ҚР-ның «Неке және отбасы туралы» Кодесінің 29-бабына сәйкес ерлi-зайыптылардың жеке құқықтарына мыналар жатады: тегiн таңдау құқығы, қызмет түрiн, мамандығын, тұрғылықты жердi таңдау құқықтары, отбасы өмiрiнiң мәселелерiн бiрiгiп шешу құқығы.

Халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастарын реттейтiн заңнамалар бойынша ерлi-зайыптылар тең құқықтарды пайдаланады және отбасы өмiрiнiң барлық жалпы мәселелерiн олардың бiрлесiп және өзара келiсе отырып шешуiнен көрiнедi. Алайда, ерлi-зайыптылардың ешқайсысы да жеке құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыру кезiнде артықшылық пайдалануға тиiс емес.

Қазақстан Республикасының аумағында тұратын ерлi-за-йыптылардың арасындағы мүлiктiк және жеке қатынастарына бiздiң мемлекетiмiздiң заңнамасы қолданылуға жатады. Конс-титуцияда бекiтiлген ер адамдар мен әйел адамдар арасындағы теңдiк ерлi-зайыптылардың арасындағы көптеген қатынастарды реттейдi: әйел адам некеге отырғаннан кейiн өзiнiң некеге дейiнгi фамилиясын сақтап қалуға құқылы, ол өз азаматтығын сақтап қалады, кәсiп пен қызмет аясын таңдауда еркiн болып табылады, өзiнiң мүлiктiк қатынастарын толықтай сақтап қалады және некеге тұрғаннан кейiн табылған мүлiкке ортақ меншiкте үлесiн сақтайды және т. б. Бiздiң заңның талабы бо-йынша ортақ шаруашылықты жүргiзу ерлi-зайыптылардың өзара келiсiмi негiзiнде жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасындағы шетелдiк күйеу отбасылық шаруашылықты жүргiзуге байланысты басшы орынды иелене алмайды. Бiздiң құқыққа сәйкес, ерлi-зайыптылар тұрғылықты жердi таңдауда да ерiктi болып табылады. Сонымен қатар, ерлi-зайыптылар бiрге де, бөлек те тұруға құқылы. Бiр тұлғаның өзiнiң тұрғылықты жерiн ауыстыру екiншi тұлғаға соның артынан iлесудi талап етпейдi. Ерлi-зайыптылар бiр-бiрiне материалдық көмек көрсетiп тұруға мiндеттi. Егер ерлi-зайыптылардың бiрi еңбекке жарамсыз болып қалатын болса, онда бiздiң заңнама бойынша оның екiншiсi оған материалдық көмек көрсетуге мiндеттi болып табылады. Қолданып жүрген заңда және халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастарын реттейтiн заңнамалар бойынша тектi таңдаудың екi жолы ұсынылған. Некеге тұру кезiнде ерлi-зайыптылардың қай-қайсысы да өздерiнiң некеге отырғанға дейiнгi тегiн қалдыра алады. Сонымен бiрге, ерлi-зайыптылар өз қалаулары бойынша ортақ бiр тек таңдауға құқылы. Ондай тек күйеуінің болмаса жұбайының де болуы мүмкiн. Тәжiрибеде ерлi-зайыптылар ортақ бiр тектi (әдетте ерiнiң тегiн) таңдайды.

Кейбiр елдердiң, оның iшiнде ТМД құрамына кiретiн елдер-дiң заңы ерлi-зайыптылардың екi тектi де алуына мүмкiндiк жасайды, яғни өзiнiң тегiне жұбайының тегiн қосуына жағдай жасайды. Қазақ КСР-ның Неке және отбасы туралы Кодексi бұған жол берген жоқ едi. Ал ендi «Қазақстан Республикасының Неке(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» кодексінің 31-бабы жұбайлардың бiреуiнiң некеге тұрғанға дейiнгi тегi қосарлас болған болмаса, басқа жағдайда екi тектi де алып жүруге рұқсат етедi.

Қызмет пен мамандықты еркiн таңдау құқығы ерлi-зайыптылардың оқу орындарына түсу, мамандық таңдау, сол таңдап алған мамандық бойынша жұмыс орнын табу жөнiндегi мәсе-лелердi жеке өздерiнiң шешулерiне болатындығын көрсетедi. Әдетте, қызмет пен мамандық таңдау ерлi-зайыптылардың екi жақты келiсiмдерi бойынша отбасы мүддесiн ойластыра отырып, жүзеге асыратын iс.

Тұрғылықты жердi таңдау еркi дегенiмiз: ерлi-зайыптылардың жеке тұруларына болады немесе әр түрлi тұрғын үйлердi иемденуге құқылы. Бірақ, неке құру мақсаты еркек пен әйел байланысын біріктіру, отбасын құру және оны нығайту болғандықтан олардың бұл құқықты қолдануы жоғарыда көрсетілген мақсаттарға пайда тигізбейді. Кодексте көрсетiлген тұрғылықты жердi таңдау еркiне ие болу құқығының мәнi ерлi-зайыптылардың ешқайсысы да бiр-бiрiн белгiлi бiр жерде тұруға мәжбүр ете алмайтындығында, ал таңдау екi жақтың өзара келiсiмiмен жүзеге асырылуы керек.

Кодекс ерлi-зайыптылардың бiрге тұруына жағдайлар жасайды және бiрiнiң басқа бiр тұрақты мекенге көшуi жағдайында екiншiсiнiң де сонда баруына мүмкiндiк туғызады (қоныс аударушының жұбайына және отбасының басқа мүшелерiне көтерме ақы жәрдемiн төлеу, жас мамандарды бөлу кезiнде отбасының мүддесi ескерiледi т.б.).

Отбасының өмiрлiк мәселелерiн бiрлесiп шешу құқығы дегеніміз: отбасының бюджетiн бөлiсу, балалар тәрбиесi, үй шаруашылығын жүргiзуi, туған-туысқандарымен бiрге немесе бөлек тұру мәселелерін шешу болып табылады. Ерлi-зайыптылардың ешқайсысы да өзiнiң еркiн екiншiсiне таңуға құқылы емес. Егер ерлi-зайыптылар кейбiр меселеде келiсiмге келе алмаса, онда олар өз дауларын шешу үшiн заңда көрсетiлген органдарға шағымдануға құқылы. Мәселен, ерлi-зайыптылар арасында балалар тәрбиесi мен тек таңдауда келiсiм болмаса, бұл мәселенi қорғаншы және қамқоршы органдары шеше алады.

Ерлi-зайыптылардың мүлiктiк қатынастары оларға тиесiлi болған мүлiктi меншiктеу және бiр-бiрлерiне өзара материалдық қолдау көрсету мiндеттерiнен туындайды. Құқықтық қатынастардың бiрiншi түрi Кодекстың «Ерлi-зайыптылардың мүлiктiк құқықтықтары мен мiндеттерi» деп аталатын 7-тарауындағы нормалармен, ал екiншiсi – Кодексінің «Ерлi-зайыптылардың және бұрынғы ерлi-зайыптылардың алименттiк мiндеттемелерi» деп аталатын 18-тарауындағы нормаларымен реттеледi.

Ерлi-зайыптылардың меншiк құқығының регламентациясы немесе басқаша айтқанда олардың мүлiктiк режимi жаңа заңда елеулi кездейсоқтыққа ұшырады. Бұрынғы заңдарда тек бiр ғана режим қарастырылған едi. Жаңа заңда ерлi-зайыптылардың заңды мүлiктiк режимi де, ерлi-зайыптылар мүлкiнiң неке шартымен бекiтiлген шарттық режимi де көзделiнедi.

Дегенмен, некеге тiркеу кезiнде неке шарты жиi қолданып жүрсе де, көп жағдайда ерлi-зайыптылар мүлкiнiң заңды режимi олардың бiрлескен меншiк режимi қолданылады.

Бұған дейiн де аталғандай, «Неке және отбасы туралы» Кодекстың 2-бабы, халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастарын реттейтiн заңнамалар ерлi-зайыптылар құқығының тең болу қағидалары айқындайды. Осы ортақ қағиданың пайда болуына ерлi-зайыптылардың некелескеннен кейiнгi бiрге тұрған ғұмырында жинаған мүлiкке тең құқығы ықпал етедi. «Қазақстан Республикасының Неке(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» кодексі 33-бабына сәйкес ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкi олардың бiрлескен ортақ меншiгi болып табылады. Ерлi-зайыптылар мұндай меншiкке тең құқықпен билiк етедi және пайдаланады, екiншi бiр затты – тұтынады, үшiншi бiр затты олардың екеуi де пайдаланады. Бiрақ сырт көзге олардың ортақ мүлкiне жататын заттардың барлығы да ерлi-зайыптылардың екеуiне де бiрдей болып саналады.

Кодесте ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлiктерiнiң жалпы тiзiмi берiлген. Бұған ерлi-зайыптылардың табыстары (жалақысы, зейнетақысы, материалдық көмек, кәсiпкерлiк қызметтен тапқан табыстары, т.б.), осы табыстардың негiзiнде жиналған мүлiктер (ортақ мүлiк, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкi) т.б. жатады.

Жалпы тәртiп бойынша және халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастарын реттейтiн заңнамалар бойынша ерлi-зайыптылардың құқықтық жағынан тең болуы олардың қайсысы қандай затты иемденуiне, ол заттың қандай мақсатқа арналғанына және кiмнiң атына жазылғанына байланысты емес. Ерлi-зайыптылардың құқықтық жағынан тең болуына олардың отбасы табысының жалпы сомасына қаншалықты үлес қосқаны да әсер ете алмайды. Кодекс (33-бап, 3-тармақ) ерлi-зайыптылардың ортақ мүлiкке құқығы некеде тұрған кезеңде үй шаруашылығын жүргiзудi, балаларды бағып-күтудi жүзеге асырған немесе басқа да тиесiлi дәлелдi себептермен жеке кiрiсi болмаған жұбайға да тиесiлi екендiгiн арнайы ескертедi.

Бiрге тұрған кезде жинаған ортақ мүлiктен басқа, ерлi-зайыптылардың әрқайсысына тиесiлi жеке мүлкi болады және оған өздерi дара билiк етедi. Мұндай неке дара мүлiктерге ерi мен әйелдiң некеге тұрғанға дейiнгi немесе ерлi-зайыптылардың некеге отырғаннан соңғы жеке мiндеттемелерi бойынша алған заттары, ерi мен әйелiнiң сый ретiнде алған немесе мұрагерлiк жолымен иемденген заттары, жеке пайдаланатын заттары (сырт киiм, аяқ- киiм т.б.) ерлi-зайыптылардың некеге тұру кезiнде ортақ қаржысына сатып алынған болса да қымбат заттар мен басқа да сән-салтанат заттарын қоспағанда, басқасының бәрi жатады. Мысалы, әйелiнiң құндыз пальтосы, ерiнiң алтын сағаты т.б. ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi болып саналады.

Некенiң iс жүзiнде тоқтатылуына байланысты бөлек тұрған кезде ерлi-зайыптылар өзара келiсiм бойынша мүлiктi иелiк ете алады. Ерлi-зайыптылардың әрқайсысы жалпы мүлiкке байланысты өз бетiнше келiсiм жасай алады. Бұл жерде жаңа Кодекстің талап етуi бойынша басқа жұбайдың келiсiмiн алуы қажет. Ортақ мүлiкке байланысты нотариалды рәсiмдеудi талап ететiн мәмiле жасау үшiн (мәселен, тұрғын үйдi сату кезiнде) екiншi жұбайдың жазбаша келiсiмi қажет.

Ерлi-зайыптылардың әрқайсысы некенi тоқтатқан сәтте де, сондай-ақ некеде тұрған кезiнде де жалпы ортақ мүлiктi бөлiсудi талап етуге құқылы. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлiске салғанда, олардың үлестерi тең болуы тиiс. Жоғарыда көрсетiлгендей, отбасының жалпы табысына ерлi-зайыптылардың әрқайсысының қосқан үлесiнiң көлемi жалпы ереже бойынша ескерiлмейдi. Сонымен бiрге жекелеген жағдайларда сотқа кәмелеттiк жасқа толмаған балалардың мүдделерiн немесе ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мүдделерiн ескере отырып, ерлi-зайыптылардың үлестерiнiң теңдiгi негiзiн ескермеу құқығы берiлген («Қазақстан Республикасының Неке(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» кодексінің 38-бабы).