Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі

Кеден ісі саласындағы құқықбұзушылықтың теориялық негіздері

Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізу түсінігі

Арнаулы ереже бойынша кедендік ережелерді бұзған жеке және қызметтегі тұлғалар жауапкершілікке тартылады. Бұндай жағдайда Қазақстан Республикасының кедендік қызметкері тез арада бұл туралы хаттама әзірлеп, хаттамада төмендегі нәрселер көрсетілуі тиісті.

а) Хаттаманы әзірлеушінің аты, тегі, лауазымы.

б) Кедендік ережелердің бұзылуы туралы мәліметтер.

в) Ереженің қай уақытта, қай жерде бұзылғандығы туралы ескертпелер.

г) Ереженің бұзылуына сәйкес жауапкершіліктің жүгі туралы статья көрретілуі тиісті.

д) Егер куәгерлер болған жағдайда олардың аты, тегі жазылуы тиіс.

р) Кедендік ережені бұзған адамның осы туралы түсініктемесі алынуы

міндетті тұрде қажет.

к) Кедендік ереже бұзылған жағдайда алынған жүктердің тізімі.

к) Істі жүргізуге қажетті басқа да мәліметтер көрсетілуі қажет.

Хаттамаға оны құрастырушының, жауапты адамның, куәгерлердің қолы қойылуы міндетті. Жауапты адамның хаттамаға келіспеушілігі туралы өз пікірін білдіруге болады және оның хаттамаға қол қойылмағаны туралы мәлімет берілуі қажет.

Хаттамада жауапкершілікке тартылатын адамның құқықтары да көрсетіледі және хаттаманың көшірмесі (копиясы) оған жіберіледі немесе тапсырылады.

Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы хаттама жазу мүмкіндігі болмаған жағдайда кедендік жауапты қызметкер айыпты тұлғаны арнаулы кедендік бөлмеге әкелуге құқы бар. Бұндай жағдайда кедендік қызметкер Қазақстан Республикасының кедендік ережелеріне сәйкес жанындағы қызметкерлерден жәрдем сұрауға да еркі бар.

Хаттамада жауапкершілікке тартылған адамның (тұлғаның) қарсылық көрсетілгені туралы да жазылуы тиісті.

Кедендік ереженің бұзылғандығы туралы басқа да себептер болуы мүмкін және оларға төмендегі жағдайлар жатады:

1.Қазақстандық немесе шетелдік азаматтардың және бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметі бойынша;

2. Құқық қорғау мекемелерінің хабарлауы бойынша;

3.Шетелдік мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың хабарлауы бойынша;

4.Басқа да Қазақстан Республикасының кедендік ұйымдарының мәліметтері бойынша.

Мұндай жағдайлар КК 291 бапта атап өтілген:

1. Кеден ережесінде заң бұзушылық оқиғаларының болмауы;

2. Кеден ережесінде заң бұзушылық құрамының болмауы;

3. 16 жас деңгейіндегі кеден ережесін бұзушылықта сол сәттегі тәртіп бұзушы жеке тұлғаның сол нәтижеге жетпеуі;

4. Кеден ережесін бұзушы тұлғаның өзгермеуі;

5. Жеке тұлғаның іс-әрекеті амалсыздан жасалғандығы;

6.Егер заң бұзушылықты бір мекеме, кеңсе немесе ұжым жасаса, сонымен бірге жеке тұлғаның кәсіпкерлік жұмыспен айналысқан адамның заңгерлік білімі болмаса;

7.Егер ол кеден ережесін бұзудағы іздену істерін қолдануды алып тастаса, кешірім беру актісін шығарады;

8.Кеден ережесін бұзудағы жауапкершілікті тіркейтін актінің алынып тасталуы;

9.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның ісі бойынша іс қозғаудағы уақыттың өтуі;

10.Кеден ережесін бұзудағы жеке тұлғаның тиянақты тәртіппен тіркелген іс- әрекеттің қайта қозғаудағы дәлелдемеулердің болуы;

11.Жеке тұлғаның кеден ережесін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылудағы қылмыстық істің сол дәлелдемелер бойынша жүруі;

12. Егер кеден ережесін бұзған жеке тұлғаның өлімі туралы хабар келсе, оған айтылған іс тоқтатылады.

Егер жоғарыда көрсетілген жағдайлардың кеден ережесін бұзу ісінде біреуі болса, онда іс қозғалмайды, ал басталған іс тоқтатылады. Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі жұмыстарды ҚР кеден басқармасының лауазымды адамымен жүргізіле береді, бірақ бұл істі ҚР кеден басқармасының бастығы немесе оның орынбасары сол кеден тәртібін бұзушылықта лауазымды тұлғаның қандай іс-шаралармен іс қозғап жатқанына қатысты болу керек (290 бап КК)

ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы 316 бапқа сәйкес кеден тәртібін бұзуда төмендегі шарттар бойынша іс қозғай алмайды, егер:

а) жауапқа тартылған адам бұрынғы іске немесе оны қарауда куәгер, маман, заңды тұлға ретінде қараса;

б) егер лауазымды тұлға мен жауапқа тартылған адамның немесе ақтаушының, сонымен қатар куәгердің, тексерушінің, мамандардың сол өндірісте істі қарауда қатысқан адамдардың туыстары болса;

в) егер сол істің жүруіне тікелей қызығушылық білдірсе;

Берілген лауазымды тұлғаның Кеден ережелерін бұзу істерін қарауда немесе өндірістің жүргізу мүмкіндігін тоқтататын жағдайлар болса, онда ол міндетті тұрде қайтарып алу жөнінде өтініш беруге міндетті. Көрсетілген жағдайларға байланысты ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына қайтарып алу өтініш жауапқа тартылған жеке тұлға, оның ақтаушысы мен куәгерлер береді. Мұндай өтініштерді қарау ҚР кеден ұйымының бастығымен немесе орынбасарымен қарастырылады.

КК 294 бабына сәйкес хабарландыруды, өтініштерді, басқа да кеден ережесін бұзуға әрекеттер әзірлеп жатқанын, жасап жатқанын немесе бұзушылық жасалып болғаны жөніндегі ақпараттар үш тәулік ішінде аяқтау керек, тек кездейсоқ жағдайларда 10 тәуліктен аспау керек. Мұндай хабарландырулар, өтініштерді және ақпараттарды тексеретін ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы кеден ережесін бұзу жөніндегі істі жүргізгенге дейін тауарларды және көлік құралдарына кедендік бақылау жүргізуге құқы бар, сонымен қатар кедендік брокерден және басқа тұлғалардан тауарларды немесе көліктік құралдарын ҚР кедендік шекарасынан өткізу үшін тиісті тұрде сол тұлғалардан құжаттарды, түсініктемелерді және айқындама қағаздарын алу керек (КК 295-бабы).

Кеден ережесін бұзу жөніндегі істің өндірісі КК 292 бабына сәйкес істі жүргізгеннен бастап бір айдың ішінде аяқталуы тиіс. Бұл істі кеден басқарма бастығының одан жоғары ҚР кеден басқармасының рүқсатымен ғана үзартуға болады.

Қозғалып жатқан істі бір үйымнан екінші үйымға ауыстыру мәселесін ҚР кеден басқармасының бастығымен шешіліп, іске асады. ҚР жоғары түрған кеден басқармасы өзінің өндірісіне кеден ережесін бұзу жөніндегі кез келген істі өзіне немесе сол істі өндіру үшін басқа өзінен төмен түрған кеден үйымына беруі мүмкін. (КК 297-6).

Кеден ережесін бұзушылық жөніндегі істі біріктіруге немесе бөлуге КК мүмкіндік жібереді. Олар ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғаның қаулысымен өндіріледі. Егер жауапқа бір немесе бірнеше тұлға тартылған болса, сол істің барлығы бір өндірісте біріге алады.

Кеден ережесін бұзушылық жөніндегі хаттамаларда актілерде, сараптамаларда, сонымен бірге жазбаша немесе жеке тұлғаның істі жүргізуге барлық нақты дәлелдемелер болса, 303 бапқа сәйкес алдын ала кеден басқармасының бастығымен немесе оның орынбасарының келісімдері бойынша істі қозғауға болады.

Көрсетілген жағдайлар кеден басқармасы мен арнайы ақпарат құралдарының өзара қарым-қатынасы үшін аса маңызды. (баспасөз, радио және теледидар өкілдері)

Әрине, нарықтық экономика жағдайында алдын ала іске қаулы шығаруы кәсіпкердің тек өндірістік жұмысына ғана емес, сонымен бірге оның рухани жан дүниесіне әсер етеді.

Кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы істерді жүргізудің құқықтық тәртібі

Кеден ережесін бұзушылық жөнінде істің қаралуы мен жеке тұлғалардың өндірісте қатысуы. Олардың құқы мен міндеттері.

Кеден ережесін бұзған үшін лауазымды тұлға мен жеке тұлғаны жауапкершілікке тартқанда олар іс туралы өндірісте қатысса (КК 306-бабы)

КК 309-бабына сәйкес жуапкершілікке тартылған жеке тұлға кэмелеттік жасқа толмаған, немесе өз құқықтарын психикалық не физикалық жетіспеушіліктен қорғай алмайтын болса, ол өзінің заңды өкілдеріне сүйене алады. (Ата-анасы, өкіл экесі, т.б.)

Жауапқа тартылған тұлғаның заңды өкілі қажетті жағдайда куәгер ретінде сұрастырылуы мүмкін.

Кеден ережесін бұзушылықта жауапкершілікке алынған өнеркәсіптің, мекеме немесе бір үйымның істі қозғау өндірісінде олардың жетекшілері не орынбасарлары өздеріне кэсіби міндеттелген барлық сұрақтарға кеден ережесін бұзған үшін жауап береді.

Кеден ережесін бұзушылықта жауапқа тартылған жеке тұлғаның кэсіпкерлік жүмыспен айналысып, оның заңгерлік білімі болмаса, істі қозғау өндірісінде көрсетілген тұлға қатынасады.

KK 307 бабы бойынша былай делінген: егер жауапқа тартылған жеке тұлға ҚР жерінде тұрмайтын болса, іс қозғау өндірісінде оның ісін қарау үшін басқа бір өкілі, ҚР заңына сәйкес тіркелген жағдайда қатынаса алады.

Іс қозғау өндірісінде және оны қарауда сол жерде түрып жатқан шет мемлекетінің консулды лауазымды адамы кеден ережесін бұзған адамның орнына қатыса алады. Ал егер көрсетілген жағдайда, заң бұзушы тұлғалар болмаса, олардың қатысуынсыз жүргізе береді. (307 бап).

КК 308 бабына сәйкес кеден ережесін бүзып, жауапқа тартылған жеке тұлға мыналарға құқы бар:

- қандай кеден ережесін бұзған үшін жауапқа тартылғанын білу;

- істі қозғау материалымен өндірістің аяқталғаннан кейін немесе оны қарау уақытында танысу;

- түсініктемелер беру;

- дәлелдемелерді көрсету;

- қайтарып алу өтінішін беру;

- өз өкілінің анықтаушысы мен заңгердің көмегін пайдалану;

- өз ана тілін немесе білетін ең кең тараған басқа да тілді қолдану, сонымен бірге аударманың көмегін пайдалану;

- басқа да КК көрсеткен басқа құқықтарды қолдану.

Жеке тұлғаға анықтаушы немесе заңгерлік тұлға көмек көрсеткен жеке тұлғалар төмендегілерге құқы бар:

- жеке ісін қозғауға үшыраған жеке тұлғамен уақыты шектеусіз тұрде кездесе береді;

- кеден ережесін бұзуда іс жүзіндегі өндірісте олардың міндетті тұрде қатысуы;

- істің жүру материалымен және хаттамасымен танысуға;

- істі жүргізу жүйесіндегі хаттамалармен танысу (КК 310 бабы)

- Жауапқа тартылған жеке тұлғаның өкілдері мен ақтаушының өндірісте қатысу үшін және сол істі қарау үшін тиісті тұрде жабдықталу керек. Жабдықтаудың ережесі 306 бапта көрсетілген.

Кеден ережесін бұзған тұлғаның істі қозғау өндірістері міндетті тұрде ҚР-ның заңына сәйкес сенімхатта көрсетілуі керек. Жеке немесе лауазымды тұлғаның өзінің өкіліне берген сенімхатты нотариустан өткізеді. Кеден ережесін бұзуда жеке тұлғаның немесе жауапты тұлғаның тиісті тұрде қатысса, істі жүргізу өндірісінде сенімхатқа мүндай тұлғаға жазбаша өтініш те жазылады.

Кеден ережесін бұзушылық ісін қарауда қажетті жағдайда арнайы барлық заңды білетін маман шақырылады. Сонымен қатар тиісті тұрде 14 жасқа кэмелетке толмаған жас өспірімді сүрастыруда арнайы маман педагог немесе психолог қатысу керек. (312-бап КК).

Сонымен қатар маман тексеруге, қатысуға құқы бар және көрсетілген дәлелдемелерді, жағдайды хаттамада дүрыс мәліметтер беруге көмектесуі керек. Маман ҚР кеден ұйымының лауазымды адамының рүқсатымен кеден ережесін бұзған адамға іс қозғалып жатса, куәгер мен жеке тұлғаға сұрақтарды қоюға құқы бар; табылған дәлелдерді қорытындылауда өтініщ жасау. Дәлелдемелерді тауып жариялау үшін ғылыми-техникалық құралдарды және әдістерді қолдануға құқы бар. Сонымен қатар бақылау жұмыстарын жүргізу, өзі қатысқан істерге, хаттамалармен танысуға және сол хаттамаларға ескерту жасауға құқы бар. Нақты тұлғаның маман ретінде қолдану, оны куәгер ретінде де сұрастыруға мүмкіндік бар.

КК 314 бабына сәйкес куәгер ретінде де тек ақтаушы мен заңгерлі көмек көрсетіп отырған тұлғаның өкіліне сұрау ісі жүргізіледі.

Түсініктеме беру міндеттемесінен жеке тұлғаның немесе лауазымды адамның тұлғаның кеден тәртібін бұзғаны үшін жауапкершілікке алынған жұбайы мен жақын туыстары да босатылады.

Кеден ережесін бұзу ісін қарауда өндіріске тиісті тұрде шақырылады. Оның міндеттері мен құқықтары 311 бапта берілген.

Эксперт іске қорытынды жасауға деректер жетіспесе, ол істі бекітуден бас тарта алады, сонымен бірге өзіне жүктелген міндеттерді орындауға қажетті білімі жетіспесе де бас тартады (КК 311 б).

Жоғарыда атап өтілгендей істі өндіруде және қарастыруға кейбір жағдайларда аудармашы да қатысады. КК 313-бабына сәйкес ол ҚР кеден басқармасының лауазымды тұлғасы болып істі қарауда тағайындалады. Аудармашы ретінде ҚР кеден ұйымының қызметкері де бола алады.

ҚР кедендік кодексі бойынша (315 бап) тауарларды көруде, көлік құралдарын, оның құжаттарын қарауда, тауарларды кәмпескелеуге, басқа кедендік тексерулерде куәгерлердің болуы тиісті.

Куәгерлер өздері қатысқан өндіріс барысындағы іс-әрекеттердің мазмүны мен нэтижелеріне дәлел болу керек. Олар хаттамаға енетін іс-әрекеттерге ескертулер жасауға құқы бар.

КК мынандай жағдайлар көрсетілген: кеден ережесін бұзу істерін қарауда немесе іс қозғау өндірісінде ақтаушының, тексерушінің, эксперттің жауапкершілікке алынған тұлғаның қатысуынсыз өтуі.

Істі қарауда және өндіріске қатысуға жауапкершілікке тартылған -ақтаушылар, заңгерлік тұлғалар мынадай жағдайларда жіберілмейді: егер олар бір уақытта бірнеше тұлғаларды қорғаса; егер олар бүрын осы істе ҚР кеден ұйымының жауапты адамы ретінде қатысса (317 бап), жауапқа тартылған тұлғаның өкілі болып кеден жүйесінің қызметкері, сот немесе заң сақтаушы үжымдар бола алмайды, сонымен қатар үжымнан ақтаушы ретінде шығарылған тұлғалар істі қарауда заңды өкіл ретінде қатыса алмайды.

Кәмелетке толмағандар да жеке тұлғалардың өкілі бола алмайды (317 бап) Кеден ережесін бұзу туралы істі қарауда тексерушілердің, эксперттің және мамандардың қатысуға тиым салынатын жағдайлар КК 318-бабында берілген.

Тексеруші, маман, сараптамашы өндірісте және істі қарауда жауапқа тартылған жеке тұлғаның туысы болса, қатыса алмайды. Сонымен қатар эксперт осы берілген істе бүрын арнайы маман немесе тексеруші ретінде болған болса, істі қозғауға қатынаса алмайды.

Кеден ережесін бұзушылық ісі жөніндегі дәлелдемелер Өндірістегі кеден ережесін бұзушылық ісінде алдына қойылған мәселелердің жетістіктерге жету үшін іс қозғау жұмыстарына заң бұзушының нақты жағдайлары берілуі керек.

Кеден ережесін бұзушылық істеріне дәлел болатын жағдайлардын нұсқалары КК 320 бапта нақтыланған. Оларға мыналар жатады:

1) Заң бұзушылықтың уақиғасы (уақыты, болған жері, кеден ережесін бұзудың тәсілдері мен басқа да жағдайлары).

2) Лауазымды тұлға мен міндеттелген тұлғаның айыбы.

3) Кеден ережесін бұзған кэсіпорынның мекеменің немесе үйымның кеден тәртібін бұзудағы дәлелдемелер.

Сонымен қатар кэсіпкерлікпен айналысатын тұлғаның заңгерлік білімі болмаса.

Кеден ережесін бұзуға итермелеуші шарттар мен себептер. 321 бапқа сәйкес кеден ережесін бұзу ісінде дәлел болып кез келген дәлелдемелер есепке алынады; ал осы істі дүрыс шешу үшін басқа да жағдайлар дәлелге алынады.

Бұл мәліметтер хаттамада және кедендік бақылау кезінде, кеден тәртібін бұзу ісіндегі өндірісті жүргізуде және оны қарауда куәгерлердің түсініктемелерінде, зерттеу тіркеулерінде, басқа да осы сияқты қүжатпен тіркеледі.

Кеден ережесін бұзғаны үшін жауапқа тартылған тұлға, өзінің заң бұзудағы барлық жағдайға түсініктеме беруге құқы бар.

325 бапта сәйкес кеден ережесін бұзған жеке тұлғаның куәгерден болған барлық жағдайды сүрастырады. Егер куәгер нақты көрсеткіштер бермесе, оның айтқан дәлелдемелері іске аспайды.

Эксперт ретінде қорытындысын білуге тартылған кез-келген жеке тұлға шақырыла береді. Эксперизаның шешімі экспертке тиісті тұрде қажет, сонымен бірге эксперт жүмыс істеп жатқан кәсіпорынның міндеттелген адамдарына да, мекемелерге және үйымдарға да қажет. Эксперт өз атынан жазбаша тұрде қорытынды шағарады. Бұл қорытындыда экспертпен өткізілген зерттеу жұмыстарының қорытындылары мен берілген сұрақтарға нақты жауаптары берілген.

Эксперттің шешімі бойынша ҚР кеден ұйымының лауазымды тұлғасына аса маңызды қажет емес, бірақ эксперттің шешімі бойынша істегі қарама-қайшылықтар істі қарауда көрсетілуі керек. Қажетті жағдайда сараптауды қайта жасатуға немесе қосымша жасауға үйғаруы мүмкін.