Жұмыссыздық ұзақтығы

Еңбек қызметін еркін таңдау,

Өнімділік,

Жұмыссыздықтан қорғау

Экономикалық белсенді халық (ҚР 7,0 млн. адам) (49 %)

Бұл тауарлар мен қызметтерді өндіруге жұмыс күшін ұсынатын еңбекке қабілетті азаматтар бөлігі.

Еңбекпен қамтылғандар – 16 және одан жоғары жастағы жалданып жұмыс істейтін тұлғалар.

Жұмыссыздар – 16 және одан жоғары жастағы жұмыссыз, жұмыс іздеп жүрген, жұмыс істеуге

кірісуге дайын тұлғалар.

- Бұл елдің жұмыс күшіне жатпайтын тұрғындары.

Күндізгі оқу орындарында оқитын оқушылар, студенттер,

Зейнеткерлер,

Үй шаруашылығын жүргізетін тұлғалар (оның ішінде баланы, науқасты күту)

Жұмыс табудан үміт үзгендер,

Жұмыс істеуге қажеттілігі жоқ тұлғалар.

Технологиялық(ҒТП, ҒТЖ байланысты).

Құрылымдық (экономика құрылымының өзгеруіне байланысты).

Циклдік(экономикалық құлдырау нәтижесінде пайда болады).

Фрикциялық (үйкелу) (жұмыс іздеумен байланысты).

Табиғи(құрылымдық және фрикциялық жұмыссыздық сомасы).

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі – бұл толық еңбекпен қамтылу жағдайындағы жұмыссыздық деңгейі (яғни циклдік жұмыссыздықтың жоқ болуы).

Қоғамның экономикалық потенциалын толық пайдаланбау,

Біліктілікті жоғалту,

Халықтың түрлі әлеуметтік топтары арасында жұмыссыздықтың біркелкі бөлінбеуі,

Ұлттың психикалық саулығына зиян келтіру,

Қылмыскерлікке қолайлы жағдайлар туғызу.

Оукен заңы

Жұмыссыздық деңгейі табиғи деңгеймен салыстырғанда 1 % өсуі нақты ЖҰӨ өсу қарқынының 2,5% төмендеуіне әкеледі.

	Филипс қисығы

Инфляция

Номинал еңбекақының өсу қарқындары төмен

болғанда, жұмыссыздық көрсеткіштері жоғары

болады және ол еңбекақы жоғарылаған сайын

4 төмендейді

2

Жұмыссыздық деңгейі

1 2 3 4 5

Еңбекпен қамтуды реттеу: - жұмыс күнінің ұзақтығын қысқарту,

- зейнеткерлікке шығуға 2-3 жыл жетпеген жұмысшыларды

уақытынан бұрын зейнеткерлікке шығару,

- қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру,

- келімсектікті шектеу (елге жұмыс күшінің келуі);

Еңбек биржаларын ұйымдастыру,

Жұмыссыздық жөніндегі сақтандыру қорларын қалыптастыру,

Жұмыс орындарының пайда болуын ынталандыру,

Кадрларды дайындау және қайта дайындау,

Табыстарды дифференциациялау,

Жұмыссыздарды әлеуметтік қолдау,

Күнкөрістің ең төменгі деңгейін орнату және оны индекстеу.

Инфляция– экономикадағы бағалардың жалпы деңгейінің тұрақты көтерілуі ретінде көрінетін ақшаның құнсыздану процесі.

Сұраныс, шығындар,

Жабық, басылған,

Балансталған, балансталмаған,

Күтілген, күтілмеген,

Жорғалап жүруші (жылына 10 % дейін),

Шоқырақтаушы (жылына 10-нан 200 % дейін)

Гиперинфляция (айына 50 % дейін).

Импортталған

Ақша массасының тауар массасынан басым болуы,

Ақша шығару,

Мемлекеттік бюджет тапшылығы,

Экономика милитаризациясы,

Халық үміттері,

Экономика үйлеспеушілігі,

Экономиканың шығындық сипаты,

Спираль: еңбекақы – баға,

Кәсіпорындар монополиясы

Үй шаруашылығын ұйымдастыруда тәртіпсіздік туғызу,

Салалар арасындағы үйлеспеушіліктің өсуі,

Тұтынушылық сұраныс құрылымын бұрмалау,

Макроэкономикалық саясат тиімділігінің төмендеуі,

Халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі,

Жеке қор жинаулардың нақты құндылығының төмендеуі,

Ағымдағы нақты табыстардың төмендеуі,

Кәсіпкерлік қызмет деңгейінің төмендеуі,

Капиталды нақты өндіріс саласынан айналым саласына аудару,

Кез-келген тауар, валютаға қарай «ақшадан қашу»,

Ақша жинау ынтасына зиян келтіру.

	Инфляцияны өлшеу

ТБИ а. ж. – ТБИ н.ж.

Инфляция деңгейі = *100,

ТБИ н.ж.

мұнда ТБИ а.ж, (н.ж.) – ағымдағы жылдағы (негізге алынып отырған жал) тұтынушылық бағалар индексі.

Инфляцияға қарсы саясат

Кейнсиандық үлгі – ақша сұранысын шектеу(пайыздық және салықтық мөлшерлемелерді көтеру);

- ақша массасын және мемлекет шығындарын азайту;

- бағалардыжәне еңбекақыны бақылау.

Монетаристік үлгі – салықтарды төмендету(өндірісті ынталандыру)

- еңбекақының өсуі шектеулі, ал бағалар еркін

- протекционистік саясаттың әлсізденуі.

	ҚР инфляция деңгейі

1992 ж. – 3006 % 1997 ж. – 11,2 % 2000 ж. – 9,8 % 2006 ж. – жоспар 7,2 – 8 %.

1993 ж. – 2266 % 1998 ж. – 19 % 2001 ж. –6,4 %

1994 ж. – 759 % 1999 ж. – 17,8 % 2005 ж. – 7,2 %.

Тауар тапшылығы, өндірістің терең құлдырауы,

Өндірілетін өнімнің жоғарғы қуат сыйымдылығы, материал сыйымдылығы, еңбек сыйымдылығы,

Жеке тауар өндірушілердің монополиясы (негізсіз баға көтеру).

Мемлекеттік бюджет тапшылығы,

Ақша шығару,

Мемлекеттің өндірістік емес шығындарының жоғарғы деңгейі,

Басқа елдердегі экономикалық дағдарыстардың әсері.