А) жеке тұлғаның барлық құқықтарын , меншiк субъектiсiн және меншiктiң объектiсiн айқындау.

В) өндiрiстiң шығындары.

С) көнгiш мiнез-құлық.

D) меншiк құқықтарының нақты айқындалмауы.

Е) ақпаратты iздеу.

2)Қазақстан Республикасында Конституция бойынша меншiктiң келесi үлгiлерi бар:

А) жеке және мемлекеттiк.

В) мемлекеттiк, ұжымдық, жеке-дара.

С) мемлекеттiк, жеке, аралас.

D) мемлекеттiк, аралас, бiрлескен.

Е) мемлекеттiк, кооперативтiк, жеке.

3)Меншiк үлгiсi (типi) деген не:

А) өндiрiстiк қатынастардыѕ сипатымен анықталєан иемдену қатынастары.

В) меншiктiң формасы.

С) меншiк құқықтарының ерекшелiк жүйесi.

D) заттың меншiкқұқысы.

Е) өндiрiстi қоғамдастыру қатынастары.

4)Өтпелi кезеңнiң көптүрлі шаруашылықтар экономикасында негiзгiлерi:

А) жеке капиталистiк, мемлекеттiк-капиталистiк, социалистiк.

В) социалистiк, жеке капиталистiк, ұсаќ товарлыќ.

С) социалистiк, жекекапиталистiк, патриархалдыќ.

D) социалистiк, жекекапиталистiк, патриархалдыќ.

Е) социалистiк, жекекапиталистiк.

АЗАҚ БАС СӘЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит
Тәжірибе № 5: Сұраным мен ұсыным теориясының негіздері.

Ұсыныс – бұл өндірістің сату үшін рынокта ұсынылатын тауарлар мөлшері. Баға неғұрлым жоғары болса, өндірушілер тауарларын рынокқа соғұрлым көп шығарғысы келеді немесе керісінше. Баға мен ұсынып отырған өнімнің мөлшерінің арасындағы тура тәуелділік ұсыныс заңы деп аталады.

Сұраныс – белгілі бір уақыт аралығында тиімді бағаға сатылып алынуы тиіс тауарлар мөлшері. Сұраныс төлем қабілеті бар қажеттілікті көрсетеді. Жалпы айтқанда сұраныс бұл рыноктың баға құрылу процесіне әсер ететін жақтарының бірі. Негізінен сұранысқа көптеген факторлар әсер етеді, оның ішінде ең маңыздысы – баға болып табылады. Жалпы баға мен сұраныс арасында кері байланыс бар. Яғни, бағаның көтерілуі сұраныстың азаюына әкеп соғады және керісінше. Баға мен сұраныс шамасының арттықтылығ кері байланыс сұраныс заңы деп аталады.

P - баға

Q – тауарлар мөлшері

P

Q

Тұтынушылар әрбір баға бойынша осы тауардың көбін сатып алғысы келсе, онда d₁ -ден d₂ –ге ауысады, ал тауарды аз қалау – сұранысты азайтады және сұраныс қисығын солға d₁ -ден d₃ –ке қозғалтады. Сонымен қатар сұраныс қисығының қозғалысы мен сұраныстың өзгеруі бағаның факторының әсерінен де болады. Оларға мыналарды жатқызуға болады:

- тұтынушылар таңдауы;

- сатып алушылар саны;

- сатып алушылар табысы;

- балама тауарлардың бағасы;

- қолайлы жағдайды күту.

Ұсыныс – бұл өндірістің сату үшін рынокта ұсынылатын тауарлар мөлшері. Баға неғұрлым жоғары болса, өндірушілер тауарларын рынокқа соғұрлым көп шығарғысы келеді немесе керісінше. Баға мен ұсынып отырған өнімнің мөлшерінің арасындағы тура тәуелділік ұсыныс заңы деп аталады.

S - ұсыныс P

P - баға

Q – мөлшер саны

S₂ S S₁ Q

Негізінен қисығының өзінің қозғалысы мен ұсыныс өзгеруі бағалық емес факторларының әсерінен болады.

Ұсыныс қисығы егер осы тауарға шығын-р тұрақты кезінде рынокта көп өнім ұсынылса, SS -тан S₁S₂-ге жылжиды, ал тауардың ұсынысының азаюы ұсыныс қисығын солға SS -тан S₁S₃-ке қозғалтады.

Бағалық емес факторларға:

- ресурстар бағасы. Яғни, олардың түсуі өндіріс шығындарын азайтады және ұсынысты көбейтеді. Бұл жерде ұсыныс қисығы оңға жылжиды. Ресурстарға бағаның өсуі керісінше әсер етеді.

- технология. Оның жетілуі ресурстарға бағаны түсіреді және 1-пунктте көрсетілгендерге әсер етеді.

- салықтар. Салықтардың көтерілуі өндіріс шығындарын көбейтеді және ұсынысты азайтады. Яғни, ұсыныс қисығы солға жылжиды.

- басқа тауардың бағасы. Олар ұсыныс қисығын қалай болса да жылжыта алады. Мысалы, фирма егер де футбол добына баға өссе, баскетбол доптарын өндіріс азайта алады. Ұсыныс көлемінің бағаның өсуіне байланысты өзгеруінің дәрежесі ұсыныс икемділігімен сипатталды. Ол ұсыныс икемділік коэффицентімен өлшенеді.

К = Q салыстырмалы (%) / P салыстырмалы өзгеріс (%).

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Сұраным заңы. Сұраным қисығы. Сұранымға ықпал жасаушы факторлар.

2.Ұсыным заңы.Ұсыным қисығы.Ұсынымға ықпал етуші факторлар.

3. Сұраным мен ұсынымның әрекеттестігі. Рынок тепе-теңдігі.

4. Сұраным тың баға бойынша икемділігі.

5.Тұтынушыныц пайдалықты максималдауы туралы кардиналистік және ординалистік талдаулар (трактовкалар).

ТЕСТ

1)Меншiк құқықтарының жүйелік ерекшелiгi деген ненi бiлдiредi: