Литосферадағы табиғи апаттың түрлері.Зақымдаушы факторлары және негізгі алдын алу шаралары

Табиғи сипаттағы ТЖ(сұрапыл апаттар) – адамдардың зақымдануы мен қаза табуына әкеліп соғатын,халықты едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзатын қауіпті құбылыс немесе геофизикалық, геологиялық, гидрологиялық, атмосфералық үдерістер және басқадан туындаған сұрапыл апат жағдайы.

ТЖ класы	ТЖ типі	ТЖ түрі
1.Литосфералық ТЖ	Геофизикалық (эндогенді) ТЖ	Жер сілкіну, жанартаудың атқылауы.
Геологиялық Экзогенді ТЖ	Сырғымалар, кендердің отырып кетуі,көшкіндер,опырмалар мен үйінділер,селдер, абразиялар,эрозиялар.
Табиғи өрттер	Орман өрттері, шымтезек өрттері,далалық өрттері.
2.Атмосфералық ТЖ	Желді (метеорологиялық) ТЖ	Боран, дауыл, күшті құйын.
Аномалиялы (агрометеорологиялы) құбылыс	Созылмалы нөсерлер,қатты аптап, құрғақшылық, күшті суықтар,қарбасу және бұрқасындар.
3. Гидросфералық ТЖ	Теңіздік гидросфералық ТЖ	Тайфундар, теңіздегі мұзда ТЖ, цунами,теңіз деңгейінің қатты тербелуі мен толқындауы.
Құрлықтағы гидросфералық ТЖ (гидрологиялықт ТЖ)	Су тасқыны,желдің айдаулары, су тасуы, сабалар, кептелу және мұзқұрсаулар, ыза сулардың аномалиялы деңгейі.
4.Биологиялық ТЖ	Адамдардың жаппай аурулары	Топтық аурулар, эпидемиялар, пандемиялар.
індеттер мен малдың жұқпалы аурулары	Энзоотиялар, эпизоотиялар, панзоотиялар.
Өсімдіктердің кеселдері мен зиянкестері арқылы зақымдануы	Эпифитотиялар, панфитотиялар, өсімдіктердің зиян келтірушілердің жаппай таралуы.

Табиғи сипаттағы ТЖ ең үлкен белгіленген саны:

· Су тасқын - 34%

· Қатты жел, дауыл, тайфун, қарақұйын - 19%

· Қатты жауын-шашын немесе ұзаққа созылатын жауын – 14%

· Жер сілкінісі – 8%

· Қатты қарбасулар және бұрқасындар – 8%

· Сырғыма және опырылым - 5%

Осыған байланысты осындай төтенше жағдайларды бақылау мәселесін және қауіпін азайту жөніндегі зерттеулер көбеюде. Адамдарды қорғау дәрежесі туралы, әр түрлі деңгейдегі басқарудың құрылымдық бөлімшелерінің басшылары мен халықтың табиғи қауіпті қабылдауына байланысты апаттан қорғау стратегиясы туралы мәселелер туындайды.Осы литосфералық апаттың ішіндегі жер сілкінісіне тоқтайтын болсақ

Жер сілкінуіне дейін:

Жағдайды көз алдыңызға елестетіңіз: қатты жер сілкінісі болған кезде егер сіз жұмыста, үйде, ал балаларыңыз сол кезде мектепте немесе балалар бақшасында болса? Өзіңіз бен отбасы мүшелерінің осындай жағдай бола қалған кезде жете зерттеңіз: тығылу үшін ең қауіпсіз жер қайда, жер сілкінісі біткеннен кейін қай жерде кездескен дұрыс т.б. Сіздің алдын-ала құрған «сценариіңіз» апат болған жағдайда көмекке келеді.

Алдын-ала дайын болыңыз:

· Рюкзак немесе сөмкеңізді құжаттар;

· Үш күнге жететін тамақ пен су;

· Алғашқы медициналық дәріханасы мен медикаменттер;

· Жылжымалы электр фонары мен сіріңке;

· Жылы киім мен аяқ киім.

Алғашқы жер сілкінісі кезінде :

· Есте сақтаңыз: жер сілкінісі басталған кезде үрейленбеңіз және басқалардың да үрейленуіне жол бармеңіз;

· Газ, су және жарықты сөндіріңіз;

· Жер сілкіну төменгі баллмен жай болса, онда қорықпаңыз, сол жерде тұрыңыз, яғни күтіңіз.

Егер күшті жер сілкінісі болған кезде сіз үйдің ішінде болсаңыз (дүмпу күші бес және одан жоғары болса):

· Екінші және одан да жоғары қабатта болсаңыз ол жерден ешқайда кетпеңіз;

· Ішкі қабырғаның қауіпсіз жеріне, бұрышқа, есіктің жақтауына, ваннаға жатыңыз;

· Кереуеттің, столдың астына кіріңіз, себебі бұлар сізді құлайтын заттар мен сынықтардан қорғайды. Өзіңізді ауыр жиһаздар мен терезелерден аулақ ұстаңыз;

· Лифтіні пайдаланбаңыз.

Егер көшеде болсыңыз:

· Ғимараттар мен электр желілерінен алшақ, ашық алаңда тұрыңыз, үзілген электр желілерінен алшақ тұрыңыз;

· Ғимараттың алдың кесіп өтпеңіз және оған кірмеңіз.