Жж. Трансиордания мен Палестина.

АЛМАТЫ 2014

МАЗМҰНЫ

1. Мамандық бойынша түсу емтиханының мақсаттары мен міндеттері

Оқуға түсу емтихандарының бағдарламасы «Шығыс тілі», «Оқитын ел тарихы» және «Оқитын ел әдебиеті» пәндері бойынша магистрды дайындаудағы эксперименттік білім беру бағдарламасының мазмұнының минималды көлемін қамтиды.

«Шығыстану» мамандығы бойынша магистратураға түсу емтиханының мақсаты бакалавариат оқу барысында жинақтаған білім қорын анықтау болып табылады. Сондай-ақ магистратураға түсуге талапкердің бакалавриат білім беру бағдарламасын оқу барысында қалыптасатын арнайы біліктілікті табысты меңгеруге қажетті жалпы біліктілігінің сай екенін бағалау болып табылады.

Емтихан міндеттері мынада:

· ақпаратты синтездей алу және нақтылауға, танып таңдауға, іздеуге деген болашақ докторанттардың қабілеті мен дайындығын бағалау;

· оқуға түсушілердің магистрлік білім беру бағдарламасындағы оқу пәнін ұғынғанын бағалау;

· оқуға түсушінің қазіргі ақпараттық қорларды оқу барысында қолдана алу дайындығын бағалау;

· Магистратура білім беру бағдарламасы бойынша оқуға түсушінің оқуға деген ынта-жігерін, талабын анықтау.

Бұл үшін оқуға түсушілер өздерінің шығыс тілінің негізгі курс теориясына қатысты білімдерін, әр түрлі тақырып бойынша ауызша және жазбаша қатынас деңгейіндегі тілді практикалық тұрғыда қолдану машықтарын көрсетулері керек. Оқитын ел тарихының, әдебиетінің даму заңдылықтарын; оқитын елдің әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуын; Шығыс елдері қоғамдарының әлеуметтік-экономикалық, мәдени және саяси салалардағы біршама өзгерістермен сипатталатын дамуына жаһандану үдерісінің тигізген ықпалын; Шығыс елдерінің дүниежүзілік шаруашылық-саяси жүйесіне интеграциялану кезеңіндегі бұл елдердің тарихындағы іргелі мәселелері жайында білулері қажет.

Бағдарламаның мазмұны мен құрылымы шығыс тілін меңгерудің классикалық схемасы есепке алына отырып жасалған: біртұтастық пен сабақтастық, бөлімдердің өзара қарым-қатынасы, дара құбылыстарын және ерекшеліктерін жүйелеу. Бағдарлама оқуға түсушінің оқитын шығыс тілімен байланысты елге ерекше көңіл бөле отырып, шығыс қоғамдары мен мемлекеттерінің ерекшеліктері бойынша, діни даму, халықтың саяси санасы, саяси институттар, саяси партиялар, сыртқы саясат, экономика, әдебиет т.с. бағыттары бойынша білім деңгейін анықтау мақсатында құрастырылған.

2. Магистратураға түсуші тұлғалардың даярлық деңгейлеріне қойылатын талаптар

Магистратураға түсуші бакалаврларды дайындау деңгейіне сай жалпы кәсіби және жалпы мәдени біліктілікке ие болуы керек, атап айтқанда:

Ойлау мәдениетіне ие болуы, жалпылауға, талдауға, ақпаратты қабылдауға, мақсатты қойып, оған жету жолдарын таңдауға қабілетті болуы тиіс;
ауызша және жазбаша сөзді логикалық тұрғыда дұрыс, дәлелді және анық құра біледі;
өзін-өзі дамытуға, шеберлігі мен квалификациясын жетілдіруге ұмтылады;
болашақ мамандығының мәнділігін жете ұғынады, кәсіби қызметін орындауға деген ынта-жігері жоғары;

Магистратураға түсуші шығыс тілінен, Шығыс елдерінің тарихынан және мідениетаралық қарым-қатынас пәнінен мынадай (магистр деңгейіне сай) көлемде білімге, біліктілік және машыққа ие болуы тиіс.

Шығыс тілінің орфографиялық, орфоэпикалық, лексикалық, грамматикалық және стилистикалық норма біліміне ие болу. Лингвистикалық, әлеуметтік мәдени және прагматикалық жақтарын қамтыған сөз коммуникациясының әр түрлі саласында коммуникативті қызметті іс жүзінде атқара білу. Практика жүзінде сөйлеудің негізгі сөз формаларын қолдана білу: баяндау, сипаттау, пайымдау, монолог, диалог, полилог. Сөйлеу мәдениетін және сөйлеу этикетіне қатысты білімге ие болу. Шығыс елдері тарихына, оқитын ел тарихына, әдебиетіне қатысты білімге ие; оқитын елдің саяси жүйесіне, әлеуметтік-экономикалық құрылысына қатысты сұрақтарға жауап бере алады. Магистратураға түсушілер шығыс қоғамдарының даму ерекшеліктерін және олардың іргелі мәселелерін терең түсінулері керек. Бұл аумақты және іргелі шығыстанушылық білім берудің негіздерінің бірі болып табылады.

Қабылдау емтихан, бакалаврдың іс-тәжірибелік әрі теориялық дайындығын анықтауға арналған және дайындық бағыты бойынша магистратурадағы білім беру талаптарына қатысты студенттердің білімі, машығы мен дағдысының сай келуін анықтау мақсатымен өткізіледі.

Емтиханның нысаны – құрамалы жазбаша-ауызша емтихан. Емтихан тапсыратын адамдар, емтихан билетіндегі сұрақтарға байланысты өз жауаптарын - жауап беру парақтарына жазады, ал емтихан комиссиясына ауызша жауап береді. Апелляция берілген жағдайда, қарастырудың негізі - жауап беру парақтарындағы жазбаша жазбалар болып табылады.

3. Емтихан тақырыптарының тізімі (АРАБ ТІЛІ)

Бағдарлама мамандық бойынша түсу емтиханын тапсыру үшін дайындалуға арналған. Емтихан билеттеріндегі сұрақтардың құрылымы төменде берілген тақырыптардан ерекшеленеді.

«Базалық шығыс(араб тілі)» пәні

Емтихан тақырыптарының мазмұны мен құрылысы араб тілін меңгерудің классикалық кестесі негізінде жасалды. Араб тілін меңгеруге құрылған бұл кестеде тілдің біртұтастығы мен сабақтастығы, бөлімдердің өзара байланысы, оның ерекшеліктері мен дара құбылыстарының жүйелілігі ескерілген. Кесте негізгі үш бөлімнен тұрады:

Түбір және сөздің түбір негізі.Бұл бөлімде түбір морфологиялық деривация үдерісі кезінде еш өзгеріске түспейтін сөздердің лексикалық және заттық мәнін белгілеуші ретінде қарастырылады;

Сөз және сөзжасам.Мұнда сөздерді жасаудағы түрлі морфологиялық құралдар қарастырылады: туынды, күрделі және синтаксистік байланыстарға бағынышты;

Сөйлемдер жасалуы.Бұл бөлім жай және күрделі сөйлемдердегі сөздердің орын тәртіптері, сондай-ақ предикативті емес сөз тіркестері туралы мағлұматты қамтиды.

1. Негіз, база, түбір. Түбір типтері.Араб сөздерін морфологиялық тұрғыдан талдауда «түбір» терминімен танысуға тура келеді. Бұл термин қандай мазмұн қамтиды. Түбір дыбыстары ұғымы. Екі әріпті түбір. Үш әріпті түбір. Төрт әріпті түбір. Бес әріпті түбір. Дұрыс және бұрыс түбірлер.

2. Етістікті негіздер. Жалаң негіздер. Сөз және грамматикалық формалар даму тарихы туралы пайымдар айтуда, тілде бар түрлі негіздер мен базаларды қарастыру және салғастыру маңызды. Етістікті негізді – перфект формасын сипаттау.

3. Ішкі өсіммен кеңейген негіздер.Ішкі түбір дыбыстың геминациясы. Интенсивті негіз. Екінші және үшінші түбір дыбыстарының редупликациясы.

4. Есімді негіздер.Қысқа дауысты бір буынды базалар. Қысқа дауысты екі буынды базалар. Бірінші және екінші буында созылыңқы дауыстысы бар екі буынды базалар. Әлсіз дауыссыздың инфиксациясы. Префиксті есім сөздер.

5. Морфологиялық құралдар және сөздер үлгілері.Әр сөз формальды құралдар негізінде формула бойынша жасалады, бұл формула бойынша басқа түбірден болған ұқсас сөздер де құрылады.Сөз жасаудағы формальды құралдар.

6 . Полярлылық қағидасы. Грамматикалық тек, түр және есімді топтар.Семит тілдерінде полярлылық құбылысы әрдәйім таза күйінде болмайды. Белгіліграмматикалық элементтер қарама-қарсы категорияны белгілеуде орын ауыстырады. ة (та-марбутаға) аяқталса да, аталық текті білдіретін есім сөздер. Белгілілік артиклінің шығу тегі.

7. Етістік баптары және олардың мәндері. Етістіктің жіктелуі. Араб етістігі біртұтас жүйе болып табылады. Бұл оның морфологиялық категориялар жиынтығында, әсіресе мәндерінде көрінеді. I бап. II бап. III бап. IV бап. V бап. VI бап. VII бап. VIII бап. IX бап. X бап.

8. Шақ функциясы. Атқарылмаған шақ райлары. Араб етістігі морфологиялық тұрғыдан екі шаққа ие. Араб етістігінде жіктеу формаларының екі сериясы бар - префиксті және суффиксті. Атқарылған және атқарылмаған шақ мәндері. Имперфектегі етістік соңғы дауыстының флексиясына байланысты үш модификацияға ие. Ашық рай. Қалау рай. Шартты рай. Бұйрық рай.

9. Ырықсыз етіс.Араб тілінде ырықсыз етіс, ең алдымен морфологиялық категория болып табылады. Бұл етіс негізгі етіс сияқты екі шақта болады – перфект және имперфект, бірақ императив формасы жоқ.

10. Есімшелер және қимыл есімі. Араб грамматикасында есімшелер деп етістіктен туындаған есімнің екі категориясын атайды: негізгі етіс есімшесі. Ырықсыз етіс есімшесі. Қимыл есімі араб тілінде қимылдың абстрактылы атауын немесе ахуалын білдіреді. Масдар. Қимыл есімнің қолданысы.

11. Бұрыс етістіктер классификациясы. Етістік классификациясы түбір классификациясына ұқсас. Етістіктер: Қосарланған. Хамзалы. Әлсіз етістіктер. Дұрыс етістіктерге ұқсас етістіктер Бос етістіктер. Нақыс етістіктер. Екі есе бұрыс етістіктер.

12. Есім сөздер классификациясы. Етістіктен туындаған есім сөздер. Жалаң түбірден туындаған есім сөздер. Морфологиялық тәсілдер арқылы етістіктерден туындаған есім сөздер. Араб грамматистерінің классификациясы бойынша: «айқын есім сөз», «ой тасасындағы жобаланған есім сөз», «нақтыланбаған, күңгірт мәндегі есім сөз». Есім сөз (маусуфун). Сын есім (сифатун). Жалғыздылықты білдіретін есім сөз. Қимыл мәнерін білдіретін есім сөз. Мезгіл және мекен қимылы есім сөзі. Құрал-сайман есім сөзі. Жалқылық есім сөз. Қатыстық есім сөз. Кішірейтпе есім сөз.

13. Сапалық сын есім. Сын есімдер етістіктен туындап, әрекет етуші есім (исм фа”ил), әрекетке түсуші есім(исм маф”ул), өз мәніндегі етістіктен туындаған есім болып бөлінеді. Қатыстық сын есім. Сын есімнің шырайлары. Салыстырмалы шырай. Асырмалы шырай.

14. Грамматикалық тек. Түр. Аналық текті есім сөздер: мәні жағынан, форма жағынан. Ортақ текті есімдер. Аналық тек формаларының жасалуы. Екілік түр. Көптік түр. Дұрыс және бұрыс көптік түрлер. Бұрыс көптікте түрленетін есім сөздер.

15. Септеулер және олардың қызметтері. Сан есім. Екі септікте септелетін есім сөздер. Үш септікте септелетін есім сөздер. Аралас септелетін есім сөздер. Септіктер қызметтері. Қабысу. Формальды қабысу. Қабысудың ерекше түрлері. Есептік сан есім. Реттік сан есім. Еселі сан есім. Бөлшек сан есімдер.

16. Есімдік. Қызметші сөздер.Жіктік есімдіктер: бөлек және бірігіп жазылатын есімдіктер. Сілтеу есімдіктері. Сұрау есімдіктері. Қатыстық есімдіктері. Бірігіп жазылатын демеулік шылаулар. Бөлек жазылатын септеуліктер. Септеулікке айналған көмекші сөздер. Үстеу. Қаратпа сөздер.

17. Етістікті сөз тіркесі. Есімді сөз тіркесі. Есім сөздің етістікке бағынуы. Есімнің етістікке тура бағынуы. Есім сөзді етістік арқылы меңгеру. Болу етістіктері. Пайым етістіктері. Бастау етістіктері. Жақындық етістіктері.

18. Есім сөздер қиысуы.Атрибутивті сөз тіркесі. Аппозитивті сөз тіркесі. Жіктік есімдікпен болған аппозитивті сөз тіркесі.

19. Жай сөйлем. Есімді және етістікті сөйлем. Бір мүшелі есімді сөйлем. Екі мүшелі есімді сөйлем. Есімді сөйлем құрамы. Есімді сөйлемдегі қиысу. Есімді сөйлемдегі тұрлаулы мүшелердің орын тәртібі.

20. Құрмалас сөйлем. Тұрлаулы мүшелер қызметіндегі сөйлемдер. Тұрлаусыз мүшелер қызметіндегі сөйлемдер. Толықтауышты бағыныңқылы сөйлем. Анықтауышты бағыныңқылы сөйлем. Шартты бағыныңқылы сөйлем.

«Оқитын елдің әдебиеті» пәні

21. «Араб әдебиеті» ұғымы. Даму кезеңдері. Хронологиялық шектеулер.

Исламға дейінгі поэзия ерекшеліктері. Көне поэзияның жанрлары, тақырыптары, мазмұны, тілі және формалары. Муаллақтар және олардың авторлары. Имру-л-Қайс – қасыда формасының негізін салушы. Құран әдеби ескерткіш тұрғысында. Сарай поэзиясы. Саяси поэзия өкілдері. Қалалық және бәдәуи поэзиясы. Мәжнүннің ғашықтық лирикасы. Омар ибн Әбу Рабианың қалалық лирикасы. Стиль ерекшеліктері.

22. «Жаңару» әдебиеті. Башшар ибн Бурд, Әбу Нууас, әл-Атахиа шығармашылықтары. «Жаңа стиль». Ерте-аббасидтік дәуір прозасы. «Калила мен Димна». «Мың бір түн». Жылнамалар жинағының жасалу тарихы. Хамданид тобына кіретін ақындар шығармашылығы. Әл-Мутанаббидің тілдік шеберлігі. Әл-Харири мақамдары. Мақама жанрының шығу тегі. Мазмұны, композициясы, кейіпкерлері. Синтез әдебиеті. Әл-Маарри шығармашылығы. Поэзия және трактаттар.

23. 19 ғасырдағы араб әдебиетінің дамуы. Европа әдебиетімен болған қатынас ықпалы аясындағы негізгі прозалық жанрлардың қалыптасуы. «Ан-Нахда» және мәдениеттің қайта жаңғыруы. Ағартушылық дәуірінің өзіндік ерекшеліктері. Ислам реформаторлары және олардың шығармашылықтарының әдебиетке тигізген әсері. Араб әдебиетіндегі египеттік және сириялық мектептер.

24. Жаңа заман әдебиеті. Араб прессасының пайда болуы. Наполеонның Египетке жасаған жорығы. Мұхаммед Әли билігі. Болашақ интелегенцияны дайындау. Рифаа ат-Тахтауи шығармашылығы. Ат-Тантауи және оның шығармалары. Мұхаммад Абдо, Әдиб Исхақтың ағартушылық идеялары мен шығармашылықтары. Араб күрескерлік публицистиканың тақырыптық-стилистикалық ерекшеліктері. Йакуба Санну, Абдалла Надим, Абд ар-Рахман әл-Кауакибидің публицистикалық шығармалары мен ағартушылық идеялары.

Селим әл-Бустанидің әңгімелері. «Египеттік модернизм» мектебі.«Ұлттық әдебиеттің египеттенуі».

25.«Египеттің қазіргі заман әдебиеті. «Жаңа реализм». Өкілдері және шығармалары. Әдебиеттегі ұлт-азаттық қозғалыстың бейнеленуі. «Жаңа реализмнің» негізі өкілдері. Таха Хусейннің шығармашылығы. Таха Хусейн араб әдебиетінің теоретигі тұрғысында. Зерттеу әдістері. Таха Хусейн шығармашылығының тақырыптық-стильдік ерекшеліктері, оның «Аййям» романы. Нагиб Махфуз шығармашылығы. Жазушы шығармашылығындағы тарихи тақырып. Каирлік романдар циклі. Жазушының трилогиясы.

26. Мағриб елдерінің қазіргі заман әдебиеті. Ағартушылар қызметтері, олардың әдебиеттің пайда болуындағы рөлі. Мароккодағы әдеби жанрлардың дамуы. Араб тілді жаңа заман әдебиеті. Мағриб елдері әдебиетіндегі екі тілділік мәселесі. Марокколық жаңа заман әдебиеті. Алжир әдебиеті жаңа типінің қалыптасу көздері. Көркем проза.Театр және драматургия. Француз тіліндегі әдебиет. Қазіргі Тунис прозасы: тақырыптары, сюжеттері және идеялары

38. Парсы шығанағы елдерінің әдебиеті. Машриқ әдеби жанрларының Шығанақ елдерінің қазіргі прозасының қалыптасуына тигізген ықпалы. Қазіргі заман авторларының шығармалары. Қазіргі прозаның көрнекті өкілдері. Шағын көлемді проза. Роман жанры. Қазіргі кездегі дәстүрлі поэзия.

«Оқитын елдің тарихы (араб елдері)»пәні

27.Араб елдерінің ежелгі тарихы

Солтүстік Арабия патшалықтары. Солтүстік арабиялық тайпалар мен мемлекеттік құрылымдар. Набатей патшалғы. Набатей патшалығының тарихын зерттеу бойынша деректер. Тадмур патшалығы. Хира мемлекеті. Ғассасиндер мемлекеті.

28.Оңтүстік арабиялық мемлекеттер

Ежелдегі Оңтүстік арабиялық мемлекеттер. Оңтүстік арабиялық тайпалардың саяси тарихы. Маин мемлекеті. Катабан, Хадрамаут және Саба патшалықтары. Химьяриттер мемлекеті. Хиджаз қалалары. Мекке. Оңтүстік Арабияның қоғамдық және саяси құрылымы. Ежелгі Арабия мәдениеті. Жазудың алфавиттік жүйесінің пайда болуы. Арабия түбегі мәдениетіне көрші тайпалар мен елдердің әсері.

29.Ерте ортағасырлардағы Арабия.

Арабтар тарихы бойынша дереккөздер. Шаруашылық (егіншілік пен малшылық). Қолөнер мен сауда. Арабия түбегіндегі әлеуметтік-экономикалық қатынастар. Жер иеленудің түрлері. Исламға дейінгі Арабия мәдениеті. Арабтардың көшпелі және отырықшы тайпаларының рулық құрылымы. Джаһилия дәуірі. Бәдәуи тайпаларының діни көзқарастары, әдет-ғұрыптары мен дәстүрлері.

30.Исламның пайда болуы мен таралуы.

Исламның пайда болуы мен таралуы. Мұхаммед пайғамбардың өмірі мен қызметі. Араб халифаты. Пайғамбар өлімі мен билікке «әділетті төрт халифтің келуі». Әділетті төрт халифтердің билігі тұсындағы араб жаулаушылықтары.

Омейяд халифаты.

Араб жаулаушылықтары мен мұсұлмандық теократиялық мемлекеттің қалыптасуы. Омейяд халифатының құрылуы. Суфианидтер мен марванидтер билігі тұсындағы халифат. Дамаск халифатының қоғамдық құрылысы. Араб жаулаушылықтары.

Аббасид халифаты.

Бағдад халифаты. Бағдад халифатының мемлекеттік-әкімшілік жүйесі. Халифаттың саяси құрылымы. Егіншілік, қолөнер мен сауданың дамуы. Араб-мұсұлман мәдениетінің дамуы. Қайта өрлеу дәуірі.

Арабтардың Испанияны жаулауы. Пуатье түбіндегі шайқас. Кордова халифаты. Андалуз өркениеті. Өзара тартыс соғысының басы. Реконкиста.

33. Солтүстік Африка территориясында тәуелсіз араб мемлекеттерінің құрылуы.

Солтүстік Африка территориясында жартылай тәуелсіз княздіктердің пайда болуы. Идрисидтер (788-974), Ағлабидтер (800-909), Тулунидтер (868-905), Ихшидидтер (935-963), Хамдиндар (944-1003). Кордова халифаты. Арабтардың Испанияны жаулауы. Вестгот княздіктерін бағындыру. Пуатье түбіндегі шайқас.Бағдад халифатындағы халық қозғалыстары. Аббасид халифатының ыдырауы.

34.ХІ-ХVІ ғғ. Солтүстік Африка мен Испаниядағы араб мемлекеттері.

ХІ-ХV ғғ. Египет пен Сирия. Фатимидтер мемлекеті. Фатимидтер мемлекетінің ішкі және сыртқы саясаты. Айюбидтер мемлекеті. Крест жорықтары. Крестшілерге қарсы күрес. Египте пен Сирияда мәмлүктер билігінің орнауы. Таяу Шығыстағы моңғол басқыншылығы. Тимуридтер. Магриб аумағында дербес мемлекеттік бірігулердің пайда болуы. Мурабиттер. Альморавидтер мемлекеті. Альмохадтар империясы.

35. Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкадағы түрік экспанциясы.Осман империясы құрамындағы араб елдері. Араб елдерінің қоғамдық құрылысы. Осман империясының араб провинцияларындағы егіншілік. Араб қалалары. Өнеркәсіптік өндірістің түрлері. Ауыл шаруашылығы. Осман жаулап алушылары және олардың араб вассалдарының бастырығы. ХҮІ ғ. аяғы – ХҮІІ ғ. Басындағы Осман империясындағы араб халықтарының көтерілістері. Сирии, Ливан мен Ирақтағы антитүріктік көтерілістер. Капитуляция режимі.

36.Шығыс мәселесі және державалардың Осман мұрасы үшін күресі .

Осман империясының дағдарысы. Арабия түбегінің оңтүстік-шығыс бөлігінен айырылу. Осман империясының Франциямен келісімдері. Бонапарттың Египетке жорығы. Мухаммеда Али тұсындағы Египет. Мухаммед Алидің реформалары, жаулаушылық жорықтары мен капитуляциясы. Шығыс мәселесі. Мағрибті француздардың жаулап алуы. Алжирлік Абд әл-Қадирдің мемлекеті. Германия, Англия, Италияның араб елдеріне кіруі. Тунис пен Мароккода протектораттың орнауы. Италияның Ливияны басып алуы.

37.XX ғ. бірінші жартысындағы Африкадағы араб елдері.

Египет. Бірінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Египет. 1919 ж. көтеріліс. Ағылшын протекторатының алынуы. Зағлүл пашаның кабинеті. Вафдистер. 1936 ж. ағылшын-египеттік келісімі. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Египет. Египет аумағындағы әскери қимылдар. әл-Аламейн түбіндегі шайқас.

ХХ ғ. бірінші жартысындағы Судан.

ХХ ғ. басындағы Судан. Махдистер мемлекетінің (1898) қирағанынан кейінгі елдің жағдайы. Ағылшын-египеттік кондоминиумды жариялау. Отарлық тәуелділік жағдайындағы елдің экономикалық дамуы.

38. ХХ ғ. бірінші жартысындағы Мағриб елдері: Алжир, Марокко, Тунис, Ливия, Мавритания.

Бірінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Мағриб елдері. Отаршы биліктің саясаты. 1914-1916 жж. қарулы көтерілістер. Мағриб елдеріндегі азаттық қозғалыстарының жандануы. Алжирде «туземдік кодекстің» алынуы. Империалистік державалардың Марокконы бөлісуі. 1921 ж. Риф Республикасының құрылуы. Антиотаршылдық ұйымдардың пайда болуы. Тунистік ұлтшылдық идеясының туындауы. «Жаңа Дестур» партиясының құрылуы. Мавританиядағы метрополияның отаршылдық саясаты. Маврлердің Францияның отаршылдық агрессиясына қарсы күресі. 1920-30 жж. антиотаршылдық күрес. 1936-1939 жж. Мағриб елдеріндегі ұлт-азаттық күрес. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Мағриб елдері. Мағриб елдерінің территориясындағы әскери қимылдар.

39. 1914-1945 жж. Шығыс Жерорта теңізі елдері.

ХХ ғ. басындағыСирия, Ливан. Сайкс-Пико келісімі (1916г.) Сирию мен Ливанға ағылшын-француздардың басып кіруі. Экономикалық және саяси жағдай. 1936 ж. Сирия мен Ливандағы көтеріліс. Франк-ливандық келісімге қол қою. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Сирия мен Ливан.

жж. Трансиордания мен Палестина.

Трансиорданияның құрылуы. Ағылшын–Трансиордандық келісім. Әлеуметтік-экономикалық жағдай. Палестина. ХХ ғ. басындағы Палестинаның жағдайы. Сионистер жоспарындағы Палестина. Базельдік конгресс (1897 г.). Бальфура декларациясы (1917 г). Палестинаны сионистік отарлау. Еврей миграциясының мәселесі. АҚШ-тың Палестинаға қызығушылығы. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Палестина.

41. 1914-1945 жж. Ирақ.

Англия мен Германияның Ираққа ықпал ету үшін бәсекелестігі. Ағылшын оккупациясы мен оның салдары. Сан-Ремодағы конференция мен оның мандаттар жөніндегі шешімі. Мандаттық кезеңдегі Ирақ. 1930 ж. формальды тәуелсіздіктің алынуы. Нури Саидтың үкіметі. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Ирақ.

42. 1914-1945 жж. Арабия түбегіндегі елдер.

Сауд Арабиясы. Арабтардың бірігу мәселесі. Ибн Саудтың реформалары. Ихуандар көтерілісі. Ибн Саудтың сыртқы саясаты. Сауд Арабиясына американдық капиталдың енуі. Йемен. 1918-25 жж. Йемен. Итальяндық оккупацияға қарсы күрес. Бірінші кеңес-йемендік келісім. 1934 ж. ағылшын-йемендік келісім. Йемен мен Сауд Арабиясы арасындағы соғыс. БАӘ мен Оман. Қоғамдық құрылыс пен саяси құрылым. Соғыс арасындағы Келісілген Оман. Бірінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Келісілген Оман. 1914-1939 жж. Оман. Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Келісілген Оман. Бахрейн мен Қатар. ХХ ғ. бірінші жартысындағы Бахрейн мен Қатар. Соғыс аралық кезеңде мұнай үшін күрес пен елдің саяси дамуы.

Жж. Египет.

Г.А.Насер билігі тұсындағы Египет. Елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы. 1967 ж. алты күндік соғыс. А. Садаттың билікке келуі. Инфитах саясаты. 1973 ж. қазан соғысы. Кэмп-Дэвид келісімі мен Израильмен бейбітшілік келісіміне қол қою (1979). Х. Мубарак пен оның сыртқы саяси бағыты. Египет пен Парсы Шығанағындағы оқиғалар. Египттің экономикалық өсуі. ЕО мен Египет: серіктестік мәселелері.2011 ж. Египет революциясы. Мубарак режимінің құлауы.

Жж. Судан.

Әскери төңкерістер. 1971 ж. билікке генерал Нимейридің келуі. 1985 ж. азаматтық соғыс пен биліктің құлауы. 1985-1986 жж. демократиялық сайлаулар. 1989 ж. билікке әл-Баширдің келуі. Елдің әлеуметтік-саяси өмірі.

Суданның этноконфессионалды мәселесі. Дарфур шиеленісі. Суданның екі мемлекетке бөлінуі.

45. 1945-2013 жж. Мағриб елдері.

Марокко. Ұлт-азаттық қозғалыстың өрістеуі. 1956 ж. наурызында тәуелсіздіктің жариялануы. Мемлекеттік төңкерістер. 1975 ж. Марокконың Батыс Сахараны оккупациялауы. ПОЛИСАРИО майданының көтерілісшілеріне қарсы күрес. 90-шы жж. елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

Алжир.Х. Бумедьеннің және билеуші ҰАМ партиясының саяси бағыты. Ш. Бенджедид билік кезеңі. 1986-1987 жж. экономикалық реформалар. 90-шы жж. азаматтық соғыс. Ислам фундаменталистері. Бутефлика мен оның сыртқы саясаты.

Тунис. Тәуелсіздік жылдары. Хабиб Бургибаның билігі. Зин әл-Абедин бен Алидің билеу кезеңі. Бен Али режимінің құлауы.

Ливия.Ливия. 1951-1961 жж. патшалық билеу жылдары. Монархияның құлауы мен революциялық режимнің орнығуы 1969-1973 жж. Революциялық биліктің орнығуы. «Жасыл кітап» пен М.Каддафидің әлемдік теориясы. «Джамаһиризациялау» саясаты. 2011 ж. Ливиялық революция. Каддафи режимінің құлауы.

Жж. Сирия мен Ливан.

Президент Х.Асадтың ішкі және сыртқы саясаты. Сирияның Ливандағы саясаты мен ұстанымы. Сирияның Ирақ. Түркиямен байланыстарының шиеленісуі. Шекаралық дау, күрдтерге қатысты саясат. Сирия-Израильдік қатынастар. Б. Асад пен оның сыртқы саяси бағыты.Башар Асад режиміне қарсы халық наразылығы. Елдің қазіргі саяси жағдайы. Ливан.Ливан халқының ұлт-азаттық қозғалысы. Ұлттық пакт. 1967-1982 жж. израильдік агрессиядан кейінгі Ливан. 1970-1975 жж. ішкі саяси дағдарыстың шиеленісуі. 1975-1976 жж. азаматтық соғыс.

47. 1945-2013 жж. Ирақ пен Иордания.

1963-1968 жж. мемлекеттік төңкерістер. 1968 ж. БААС партиясының билікке келуі. Саддам Хусейннің саясаты. Иран-Ирақ соғысы. Ирақ-Кувейт соғысы. АҚШ-тың Ираққа қарсы саясаты.Ирақтағы америкалық саясат. Ирақтағы Саддамның диктатурасының құлатылуы. Ирақтан американдық әскерді шығару мәселесі. Елдің қазіргі саяси жағдайы. Иордания.1967 ж. израильдік агрессиядан кейінгі Иордания. Иорданияның сыртқы саясаты. Израильмен бейбіт келісім (1994) және елдің экономикалық өсуі. Король Абдалланың сыртқы саяси бағыты (1999 ж. бастап).

Жж. Палестина.

1948-1949 жж. палестиналық соғыс пен оның салдары. Палестинаны Азат Ету Ұйымының (ПАҰ) 1964 ж. құрылуы. 1967-1974 жж. палестиналық қарсылық қозғалысы. 1967 ж. израильдік агрессия. 1973 ж. араб-израиль соғысы. ПАҰ-ның халықаралық танылуы. Ясир Арафат пен Палестинаның сувернитеті мәселесі. 1993 ж. ПАҰ мен Израильдің бірін-бірі мойындау келісімі. Жол картасы. Ясир Арафат өлімі. Палестинадағы сайлаулар. Махмуд Аббастың жеңісі.

49. 1945-2013 жж. Йемен.ЙАР мен ЙХДР: тарих. 1990 ж. Йемен Араб Республикасы мен Йемен Халықтық-Демократиялық Республикасының бірігуі. Елдің экономикалық жағдайы. Экономикалық реформалар.2011 ж. Йемен революциясы Абдалла Салех режиміне қарсы күрес. Елдің қазіргі саяси жағдайы.

50. 1945-2013 жж. Арабия түбегінің елдері.

Сауд Арабиясы. Билікке Фейсалдың келуі мен оның бағыты. Мұнай қазбаларының ұлттандырылуы. Мұнай мен саясат. ОАПЕК-тің құрылуы. ИҰК-ның құрылуы.

Кувейт. 70-80-ші жылдардағы мұнай қарқыны. Ирақтың Кувейтті басып алуы. Аймақтағы қауіпсіздік мәселесі. Аймақтық интеграция мәселесі.

Бахрейн, Қатар, Оман и БАӘ. Интеграциялық үдерістер. Аймақтағы қауіпсіздік мәселесі. ПШАМЫҚ: мақсаттар мен міндеттері. Аймақта Батыстың әскери-саяси ықпалының артуы.

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет:

1. Гранде Б.М. Курс грамматики в сравнительно-историческом освещении. М., 1998.

2. Ковалев А.А., Шарбатов Г.Ш. Учебник арабского языка. М., 1998.

3. Кузьмин С.Е. Учебник арабского языка М., 2001.

4. Шагаль В.Э., Мерекин М.Н., Забиров Ф.С. Учебник арабского языка. М., 1983.

5. Чернов П.В. Учебник арабского языка. М., 1987.

Арабские источники 5-10 вв. М-Л., 1960
Аравия. Материалы по истории открытия. М.,1983
Коран (пер. К.Ю. Крачковского М.,1986 и пер. Халифы Алтая )
Беляев В.А.Арабы, ислам и арабский халифат в раннее средневековье
Колесников А.И Завоевание Ирана арабами М.,1982
Очерки истории арабской культуры 5-15вв. М.,1982
Фильштинский И.М. История арабской литературы 5-нач.10вв. М.,1985
Бартольд В.В. Сочинения в 6 томах. М., 1962.
Большаков О.Г. История халифата. Т 1-2. М.,1965.
Ислам. Краткий справочник . М., 1983.
Крачковский И.Ю. Избранные произведения. Т.1-6. М., 1956-1960.
Кольвакиреси. Мировая политика после 1945 г.. М., 2000.

18. Примаков Е. История одного сговора. М., 1985

19. Примаков Е. Анатомия ближневосточного кризиса. М., 1978

20. Горбатов О.М., Черкасский Л.Я. Борьба СССР за обеспечение прочного и справедливого мира на Ближнем Востоке. М., 1980

21. Захаров А.М., Фомин О.И. Кэмп-Дэвид: политика обреченная на провал. М.,1982

22. Палестинский фактор во внешней политике стран Азии и Северной Африки. М.,1991

23. Насер Г.А. Проблемы египетской революции. М., 1979

24. Светлов В.С. Алжир сегодня. М., 1981

25. Тума Э. Национально-освободительное движение и проблема арабского единства. М., 1977

26. Кожахмет-улы Кенес. Движение солидарности и борьба арабских народов за свободу и независимость (сер.50-х – начало 80-х гг.). Алматы, 1999.

27. Киссинджер Г. Дипломатия М., 1996

28. История дипломатии. Т.5. кн.2. М., 1972

29. Громыко А.А. Памятное. Т. 1,2.М., 1990

30. Васильев. История Востока. М., 2000.

31. Новейшая история стран Азии и Африки. 20 век. 1900-1945 гг.М., 2001.

32. Новейшая история стран Азии и Африки. 20 век. 1945-2000. М.,2001

33. Кирпиченко В.Н. Современная египетская проза. М.,

34. Акбарова М.Х.Очерки истории аарбской лиетартуры нового времени. Ташкент, 2001

35. Крымский А.Е. История новоарабской литературы. М., 1971

Дербисалиев А.Б. Арабоязычная литература Марокко. Алматы, 1983.
Кирпиченко В.Н., Сафронов В.В. История египетской литературы.ХIX-XX веков.М., 2002

Қосымша әдебиет:

1. Лебедев В.Г., Тюрева Л.С. Практический курс арабского литературного языка. Нормативный курс. Основной курс. М., 2004

2. Чернов П.В. Справочник по грамматике арабского литературного языка. М., 1995.

3. Гранде Б.М. Введение в сравнительное изучение семитских языков. М., 1998.

4. Майбуров Н.А. Читаем и переводим арабскую газету. М., 2001.

Ислам. Религия, общество, государство. М., 1984.
Васильев Л.С. История Востока. М., 2001.
История стран Азии и Африки в средние века. М.. 1968.
Д.Б. Малышева. Религия и общественно-политическое развитие арабских и африканских стран. М.. 1986.
Зарубежный Восток: религиозные традиции и современность. М., 1983.
Крымский А.Е. История мусульманства.
Мчедлов М.П. Религия и современность. М., 1982.
Геродот. История в 9-ти книгах. Л., 1972.
Пиотровский М.Б. Южная Аравия в раннее средневековье. М., 1985.
Негря Л.В. Общественный строй Северной и Центральной Аравии в 5-7 вв. М.,1986.
П.А. Грязневич. Происхождение ислама. М.Таш., 1980.
М.Б. Пиатровский. Предание о химиаритском царе Ас аде ал-Камиле. М.,1986.
А.М. Васильев. Египет и египтяне. М., 1986
Л.И. Медведко. К востоку и западу от Суэца. М., 1980
Герхард Концельман. Арафат. Перевод с немецкого.Ростов-на-Дону, 1997
Лев Баусин. Спецслужбы мира на Ближнем Востоке. М., 2001
Олег Гриневский. Тайны советской дипломатии. М., 2000
Р.Г. Агаев. Ирак: революция и диктатура. Баку, 1991.
З. Бзежинский. Великая шахматная доска. М., 1999.
А.М. Васильев. Персидский залив в эпицентре бури. М., 1983.
Князев. Египет после Насера. М., 1981..
М.Е. Хазанов. ООН и Ближневосточный кризис. М., 1983.
Региональные конфликты в Азии и Северной Африке. М., 1997.

28. Егорин А.З. Египет нашего времени. М., 1998.

29. Мирский Г.И. Ближний Восток: три десятилетия – четыре войны. М.,1978.

Прожогина С.В., Демкина О.Н. Литература Алжира. М., 1993.

31. Власова О.А., Дербисалиев А.Б., Прожогина С.В. Литература Марокко. М.,1993.

32. Ализаде Э.А., Асадуллин Ф.А., Прожогина С.В., Юнусов К.О. Литература Туниса. М.,1993.

33. Баранов Х.К. Арабско-русский словарь.М., 2000.

34. Борисов В.М. Русско-арабский словарь. М., 2001.

3. Емтихан тақырыптарының тізімі (ПАРСЫ ТІЛІ)

«Шығыс(парсы тілі)» пәні

1. Зат есім

Парсы тіліндегі зат есім жайында жалпы мағлұмат. Зат есімнің мәні. Зат есімнің лексика-грамматикалық тобы.

2. Зат есімнің грамматикалық категориясы. Зат есімнің көптік категориясы. Белгісіздік артикль. Зат есімнің қосымша қызметі. Көптік жалғаулары.Парсы тілінің көптік жалғауы. Араб тілінен кірген көптік жалғау.

3. Сын есім

Сын есімнің лексика-грамматикалық топтары. Сапалық жэне қатыстық сын есімдер. Сапалық сын есімнің жасалуы. Қатыстық сын есімнің жасалуы.

4. Сын есімнің шырайлары.

Салыстырмалы жэне асырмалы шырайлардың жасалу жолдары. Араб тілінен кірген сын есімдер.

5. Сан есім

Сан есімдерге жалпы түсінік. Есептік-белгілі сан есім. Есептік-белгісіз сан есім. Реттік сан есім.

6. Араб тілінен кірген реттік сан есім. Бөлшектік сан есім. Жинақтық сан есім. Өлшемдік мағынаны білдіретін сөздер (нумиративтер). Процент.

7. Есімдік. Өздік есімдігі.

Есімдіктердің лексика-грамматикалық топтары. Жіктеу есімдігі. Тәуелді-меншіктік (энклитикалық) жіктеу есімдігі. Жіктеу есімдігінің септелуі, жіктелуі. Өздік есімдігінің мағынасы мен қолданылуы. Белгілі есімдік. Белгісіздік есімдік және оның қолданылуы. Болымсыздық есімдік және оның қолданылуы. Басқа сөз таптарының есімдік мағынасында жұмсалуы.

8.Етістік.

Етістіктердің грамматикалық құрылымдылық түрлеріЕтістіктердің негіздірі: өткен шақ және осы шақ негізі. Түрлендіруші қосымша. Көмекші етістік. Етістіктердің грамматикалық категориясы. Шақтық категориясы. Етістіктің ырықты жэне ырықсыз етіс. Тұйық етістік. Есімше.

Стеу

Үстеудің мағынасы мен қызметі. Үстеудің құрылымдық түрлері және олардың жасалуы. Фразеологиялық сөз тіркесті үстеулер. Туынды және түбір үстеулері. Үстеудің мағынасына қарай бөлінуі.

10.Септеуліктер

Предлогтардың түрлері. Негізгі және изафетті предлогтар.

Жай және күрделі септеуліктер. Табыс септігінің қызметін атқаратын - ра послелогі.

11.Жалғаулықтар

Жалғаулықтардың морфологиялық құрылымы.

Жалғаулықтардың грамматикалық мағыналарына қарай түрлері.

12.Демеуліктер. Одағай

Демеуліктердің жасалуына жалпы түсінік. Мағынасына қарай демеуліктері топтастыру.Одағай жайында жалпы түсінік.Одағайдың мағынасына қарай бөлінуі.

Синтаксис

Синтаксис жайында жалпы ұғым. Парсы тіліндегі синтаксистің ерекшеліктері. Сөздер мен сөз тіркестерінің синтаксистік байланысы.

Сөз тіркестері. Изафеттік сөз тіркестері. Күрделі сөз тіркестер және сөйлем. Сөйлемдердің мағыналық құрылымы.

14.Сөйлем мүшелері. Синтаксистік фразеологиялық құрылым. Жай сөйлем және оның мүшелері. Сабақтас құрмалас сөйлемдер және оның түрлері.

15.Сөзжасамның өнімді түрлері:

Зат есімнің жасалуы . Сын есімнің жасалуы.Сан есімнің жасалуы

Есімшенің жасалуы.Етістіктің жасалуы

16.Парсы тілінің фразеологизмі

Фразеологизмдер. Мақал-мәтелдер. Қанатты сөздер. Фразеологизмдердің ұлттық сипаты.

«Оқитын елдің әдебиеті» пәні

17. X-VII-IV ғ.б. эрамызға дейінгі әдебиет. Авеста, Көне парсы әдебиеті. (Қолжазбалар. Көне дәуірдегі әдеби ескерткіштер)

18. IV ғ.б. эрамызға дейінгі- VII ғ.б.дәуіріміз. Аршакидтар мен Сасанидтар дәуірі. (Орта дәуірдегі парсы тілі мен Сасанид дәуіріндегі Иран тілінің әдебиеті)

19. VII-IX ғасырдағы әдебиет. (Араб басқыншылығы мен оның Орта Азия мен Иран халқының әдеби өміріне ықпалы, Шуубия көтерілісі мен үнсіздік екі ғасыры («Ду ғәрн-е сукут»)

20. IX-XIII ғасыр әдебиеті: Иран қайта өрлеу дәуіріндегі парсы әдебиетінің өркендеуі (Рудаки, Фирдоуси, Хорасандық стиль) Ислам және әдебиет. Парсы әдебиетінің дамуына Ислам дінінің тигізген әсері. Ислами қағидалар мен ұлттық көзқарас.Саманидтер билігі тұсындағы жазба жәдігерлер. Ұлттық әдебиет. Ақын және қоғам. Стилдік ерекшелік. Хорасан, ирак және үнді стилдерінің айырмашылығы. Классикалық парсы әдебиетінің қалыптасуындағы стилдердің орны.

21. XIII-XV ғасыр әдебиеті: моңғол басқыншылығы дәуірі мен оның Иран әдебиеті мен мәдениетінің дамуына ықпалы. Ғазнеуидтер тұсындағы ғашықтық шығармалар. Ғашықтық әдебиет. Ариф және салик. Сопылық әдебиет («Адабиот-е ирфони»). Парсы әдебиетінде сопылық әдебиеттің пайда болуы мен дамуы. Хафиз, Санаи, Аттар, Мәуләуи шығармаларындағы хақиқат пен мажаз. Парыс әдебиетінің түрік әдебиетіне тигізген ықпалы.

22. XVI-XVIII ғасыр әдебиеті: Орталық Азия, Иран мен үндістандағы парсы әдебиеті. (үндістан стилі) Парсы әдебиетінде «Хамса» дәстүрінің қалыптасуы. «Ескендір», «Ләйлі-Мәжнун», «Фарһад-Шырын» тақырыптарының жиі жырлануы. Низами, Жәми, Деһлеуи және т.б. Бозгашт стилі- Хорасан стиліне қайта оралу.

23. XX ғасыр әдебиеті: Машрутия көтерілісі (Жаңа поэзия. Нимо Юшидж, Садык, Хидоят, Али Акбар Деххудо және басқалар) Ирандағы қазіргі заманғы әдеби процесс. (ғасыр басындағы әдебиет пен ислам революциясының жеңісінен кейінгі әдебиет). Діни әдебиеттің өрлеуі.

24. ХХІ ғасыр басындағы жаңа әдебиет. Соңғы жиырма жылдықтағы әдеби ағым. (Соңғы жылдардағы әдеби бағыт, ағым. Модернизм көріністері. Өкілдері).

25.. Ирандықтардың Әлем әдебиетіне қосқан үлесі. Қазіргі заманғы ақындардың шығармашылығы.

«Оқитын елдің тарихы» (Иран) пәні

26. Ахаменидтер мемлекеті. Ахеменидтер мемлекетініңқұрылуы және ахеменидтердің жаулау жорықтары. Ахеменидтер жаулаған халықтардың көтерілістері. Дария І-дің реформалары. Грек – парсы соғыстары. Ксеркстан кейінгі Ахеменидтер мемлекеті. Ахеменидтер мемлекетінің құлауы.

27. Александр Македонскийдің державасы – Селевкидтер мемлекеті. Гректердің Кіші Азияны, Сирия мен Египетті жаулауы. Вавилон мен Суздың жаулануы. Орта Азия халықтарының грек – македон жаулауларына қарсы күресі. Селевкидтер мемлекеті. Селевкидтермемлекетінің құлдырауы. Грек – Бактрий және Парфян мемлекетіптарының тізімі

28. Парфя мемлекеті. Парфя мемлекетінің құрылуы және оның селевкидтермен күресі. Римнің Шығысқа экспансиясы және Шығыс Жерорта теңізіндегі билік үшін парфиліктердің Риммен жүргізген күресі. Парфя мемлекетінің мемлекеттік құрылымы. Мемлекет ішіндегі күрес. Парфяға рим әскерінің енуі. Парфя мемлекетінің құлдырауы.

29. Сасанидтер кезіндегі Иран. Сасанидтер державасының құрылуы. Сасанидтер кезіндегі мемлекеттік құрылым. Сасанидтік Ирандағы дін. Сасанидтердің сыртқы саясаты. Хосров І Ануширванның реформалары. Соңғы сасанидтер кезіндегі Иран. Сасанидтер кезіндегі Иранның әлеуметтік – экономикалықдамуы. Сасанидтік Иранның мәдениеті.

30. Араб халифаты құрамындағы Иран (VII ғ.а – X ғ.б). Иранды арабтардың жаулауы. Араб жаулау жорықтарының салдары. Омеядтар кезіндегі Иран. Омеядтарға қарсы күрес. Омеядтар халифатының құлдырауы. Аббасидтер халифатының құрылуы. Ирандағы халық көтерілісі. Аббасидтер халифатының құлдырауы. Зинджилер көтерілісі.

31. X ғ – XIII ғ.б кезеңіндегі Иран. Газневидтер мемлекеті. Селжүктер мемлекеті. Селжүктер державасының құлдырауы. Ирандағы исмаилидтер. Хорезмшахмемлекеті. X ғ – XIII ғ.б. Ирандағы мәдениет пен идеология.

32. Моңғол хандарының қол астындағы Иран (1220 – 1353 жж). Моңғолдардың Иранды жаулауы. Моңғол жорықтарының салдары. Ильхан Құлағу мемлекетінің пайда болуы. Мемлекеттің ішкі құрылымы. Ильхандардың салық жүйесі. Газан ханның реформалары. Иранның саяси құлдырауы.

33. Моңғолдық кезеңнен кейінгі Иран және XIV XVғғ. халықтық көтерілістер. Сарбедарлар қозғалыстары. XIVғ. Иранның басқа аймақтарындағы халықтық қозғалыстар. Темір қол астындағы Иран. XVғ. І жар. ұлт – азаттық қозғалыстар.

34. Сефевидтер мемлекеті (XVI ғ.). сефевидтер мен қызылбаштар. Сефевидтер мемлекетінің құрылуы. Исмаил І мен Тахмаспе І кезіндегі сефевидтердің саясаты. Сефевидтер мемлекетінің нығаюуы. Аббас І-нің саясаты мен реформалары.

35. XVII ғ.а – XVIII ғ.І жар. Иран. Сефевидтер мемлекетінің аумағындағы ұлт – азаттық қозғалыстар. Ауғандар көтерілісі. Россия мен Түркияның араласуы. Надирдің өрлеуі, ауғандардың қуылуы.Надирдің шах мәртебесін алуы. Надир шахтың саясаты. Халықтық көтеріліс және Надир шахтың өлімі.

36. XVIII ғ. ІІ жар. Иран (Зендтер, Каджар династиясының билік орнатуы). Надир шахтың өлімінен кейінгі феодалдық қақтығыстар. Керім хан Зендтің саясаты. Керім ханның өлімінен кейін феодалдық қақтығыстардың қайта өршуі. Аға Мұхамед шах Каджардың өлтірілуі.

37. Англия мен Францияның Иран үшін күресі. ХIХ ғ.б. орыс–иран соғыстары. 1801 ж. ағылшын – иран келісімі. 1814ж. ағылшын – иран келісімі. 1821 – 1823 жж. Иран – түрік соғысы. Бірінші орыс – иран соғысы. Иранның Россиямен болған екінші соғысы. Түркменчай бейбіт келісімі.

38. ХIХғ. ІІ жар. Иран. Иранға шетел капиталының енуі. Герат мәселесі. Иранның Англия және басқа елдермен теңсіз келісімдерге қол қоюуы. 1847 ж. Эрзерум иран – түрік келісімі. Халық наразылығының өсуі.

39. Бабидшілер көтерілісі. Әмір Кебирдің реформалары. Баб және оның ілімі. Мұхамед шахтың қазасы және бабидшілердің мазендеран көтерілісі. Бабидшілердің Зенджандағы көтерілісі. Реформалар. 1856 – 1857 жж. Ағылшын – иран соғысы және Париж бейбіт келісімі.

40. Иранның жартылай отарға айналуы. Ағылшын концессияларымен займдары. Орыс концессиялары мен займдары. Сыртқы сауда. Иранның саяси әлсіреуі. Буржуазиялық ұлтшылдықтың тууы.

41. 1905 – 1911 жж. Иран революциясы. Революцияның басы. Конституцияның қабылдануы. Бірінші мәжіліс. 1907 жылғы қаңтар – ақпан дағдарысы. Негізгі заңға қосымша енгізу. Империалистік державалардың саясаты. 1907 жылғы ағылшын – орыс келісімі. 1908 – 1909 жж. Териздегі көтеріліс. Мұхамед Али шахтың биліктен кетуі. Мұхамед Алидің шах тағын қайта алуға әрекеті. 1905 – 1911 жж. революцияның басылуы.

42. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Иран. Соғыс басында Ирандағы әскери қимылдар. 1915 жылғы ағылшын – орыс келісімі. Неміс және түрік агенттерінің қызметі. Шираздағы көтеріліс. Керман мен Исфахандағы оқиғалар.

43. Қазан ревоюциясынан кейінгі Ирандағы ұлт – азаттық қозғалыстар. Россиядағы Ұлы Қазан революциясы және Иран. Ирандағы ағылшын отарлауы және ағылшын – иран келісімі. Ирандағы ұлт – азаттық қозғалыстардың басталуы. Иран коммунистік партиясының құрылуы.

44. 1921 жылғы мемлекеттік төңкеріс. Азаттық қозғалыстардың Тегерандағы жағдайға әсері. 1921 ж. 21 ақпандағы мемлекеттік төңкеріс. 1921 жылғы кеңес – иран келісімі.

45. Каджарлар династиясының биліктен кетуі. Кластық және саяси күштердің қалыптасуы. Ирандағы американдық мұнай концессиялары. Мильспоның алғашқы миссиясы. Кеңес – иран экономикалық байланыстарының дамуы. Ирандағы саяси күрес.

46. Пехлевилер династиясының билік орнатуы. Ирандағы саяси күрес. Реза ханның билігінің нығаюуы. Каджарлар династиясының құлатылуы. Реза ханның шах титулын иемденуі.

47. Реза шахтың помещик – буржуазиялық режимі. Елді орталықтандыру. Иранның дербес нығаюуы. Кеңес – иран қатынастары. Ағылшын – парсы мұнай компаниясымен кикілжің. Сыртқы саясат. Фашистік Германиямен жақындасу.

48. Екінші дүниежүзілік соғыс кезеңіндегі Иран. Иранның гитлерлік Геранияның Орта Шығыстағы базасына айналуы. Одақтық әскерлердің Иранға енуі және Реза шахтың биліктен кетуі. КСРО мен Иранның ынтымақтастығы. АҚШ экспансиясы. Мильспоның екінші миссиясы.

49. Демократиялық қозғалыстардың басылуы. АҚШ экспансиясынң күшеюуі. Оңтүстікиран хандарының 26. Демократиялық қозғалыстардың басылуы. АҚШ экспансиясынң күшеюуі. Оңтүстікиран хандарының наразылығы. Демократиялық қозғалыстардың күйреуі. Кавам саясаты және американдық экспансияның күшеюуі. Иран халқының антиимпериалистік күресі. Ұлттық майданның құрылуы.

50. Мұнай өнеркәсібін ұлттандыру жолындағы жалпыхалықтық күрес. Моссадық басқарған ұлттық буржуазия үкіметі. АИМК (ағылшын – иран мұнай компаниясы) тоналуы. АИМК-ның Иранмен жасаған қосымша келісімі. Моссадык үкіметі және иран мұнайы үшін күрестің шиеленісуі. 1952 ж. шілдедегі Моссадыкты биліктен кетіру әрекетінің іске аспауы. Англиямен дипломатиялық қатынастардың тоқтатылуы.

5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет:

Доктор Зулфағари, доктор Ғаффари, доктор Бахтиари. Фарси биамузим. Амузеш-э забан-е фарси. 1-кітап. Тегеран., 2001.
Доктор Зулфағари, доктор Ғаффари, доктор Бахтиари. Фарси биамузим. Амузеш-э забан-е фарси. 2- кітап. Тегеран., 2001.
Доктор Зулфағари, доктор Ғаффари, доктор Бахтиари. Фарси биамузим. Амузеш-э забан-е фарси. 3-кітап. Тегеран., 2001.
Рүстемов Л.З., Самаре И. Парсы тілінің ізашары. Тегеран., 1994.
Рүстемов Л.З., Самарэ Й. "Парсы тілінің" жолашары". Тегеран., 1995
Иванов М.С. История Ирана. М., 1977
Н.В.Пигулевская и др. История Ирана с древнейших времен до конца XVIII века. М., 1958
Иванов М. С. Очеркистории Ирана. М., 1952.
Агаев С.Л.Иран рождение республики. М., 1984
Брагинский И. С. Из истории персидской и таджикской литератур.-М.,1972.
Брагинский И. С. О проблеме периодизации истории персидской и таджикской литератур.-М.,1960.