Техника-экономикалық негіз

Жобаның мақсаты

Қазіргі сіз бен біз өмір сүріп жатқан кезең ақпараттық технологиялардың қарыштап дамыған заманы. Барлық болып жатқан құбылыстар барынша жылдам жұмыс жасауға ұмтылады. Адамзат баласының бүгінгі күнгі өмірінің кез-келген саласы ақпарат алмасумен тығыз байланысты. Бүгінде кім көбірек ақпарат иемденеді билік соның қолында. Сол себептен соңғы уақыттарды ақпарат алмасу технологияларына деген қойылатын талап та жоғарылап барады. Солардың ішінде ең негіздісі сапамен бағаның үйлесімділігі.

Маршрутизаторлар түрлі хабарламалар тарату арқылы бір-бірімен кеңесіп, өз бағыттық кестелерін толықтырып отырады. Мұндай хабарламалардың бір түрі «маршруттаудың жаңартылуы» туралы хабарлама болып табылады. Маршруттау жаңартылымдары әдетте бүкіл бағыттық кесте немесе оның бөлігін қамтиды. Бүкіл маршрутизаторлардан түсетін маршруттау жаңартылуы туралы ақпаратты талдап, олардың кез-келгені желі топологиясының толық суретін құра алады.

Компания және сала

Нарықтық қатынастарға көшкен жаңа экономикалық жағдайда өнеркәсіптерге ішкі фирмалық жоспарлауға жаңа көзқарасты ұсынады. Олар қабылдаған шешімнің максималды тиімділігін қамтамасыз ететін, жоспарлаудың нысандарын және модельдерін іздеуі тиіс.

Осындай шешімдерге жетудің ең оңтайлы нұсқауы болып табылатын, жоспарлаудың прогрессивті нысаны – бизнес - жоспар. Бизнес - жоспарға өнекәсіптерге алыс және жақын болашаққа қойылған мақсаттары мен есептері, экономика жағдайының, өндірістің күшті және әлсіз жақтарының бағалауы, нарықты талдау мен керектілер туралы ақпараттар кіреді. Оған қойылған мақсаттарға жетудің ресурстарын бағалау және бәсеке шарттары кіреді.

Бизнес – жоспар ұсынылған жобаның тиімділігін көрсету арқылы жаңа серіктерді тартуға мүмкіндік береді. Ол сіздің өндірісіңіздің жетілдіруінің жаңа мүмкіндіктерін тапқаныңызға, және де бұл мүмкіндіктер арқылы өнеркәсіптер мақсаттарын тиімді іске асырып, және қойылған мақсаттар мен жоба есептерін іске асырудың тиімді, тізбектелген программасы бар болғанына көз жеткіздіреді .

Орындалып отырған жобаның басты мақсаты сымды желілерде маршрутизациялау хаттамаларын талдау және зерттеу болып табылады. Жобаны жүзеге асыратын, осы желінің құрылысымен айналысып және болашақта қызмет көрсететін бірнеше кәсіпорындар бар.

Жобаның басты мақсаты дәстүрлі қызметтерді, және де мультисервисті, интелектуалды түрдегі қызметтер мен аналогты желілерді Cisco 1811 маршрутизатормен жасалған дәстүрлік коммутаторларды орнатпастан модернизациялау процессін жүзеге асыратын келесі ұрпақ желісін жобалау болып келеді.

Сымды желілерде маршрутизациялау хаттамаларын құру кезінде келесі талаптар орындалуы керек:

– Cisco 1811 маршрутизаторы негізінде жасалған қолданыста бар сандық инфраструктураның сақталуы;

– жаңа қызмет түрлерін көрсету және артық жүктемелерді өткізу үшін маршрутизациялау хаттамаларын құру;

– сөзді дестемен тарату технологиясын енгізу кезінде телефон байланысы сапасының төмендеуіне жол бермеу.

Маршрутизациялау хаттамаларын құрудағы негізгі басымдылықтары:

– жоғарғы масштабты;

– модульді кеңейтілімді;

– әртүрлі өндірушілердің құрылғыларын қолдануы;

– жылдам құрастырылуы және жаңа қызмет түрлерін енгізуі;

– қол жеткізу әдісі мен транспортты желі типіне тәуелсіз желі элементтері мен жаңа қызмет түрлерін қосу.

Желілік ресурстарды эффективті қолдану себебінен эксплуатация құнының төменділігі.

5.3 Нарық

5.3.1 Нарықты стратегиялық бағалау. Телефонды байланыс миллиондаған қалаға электробайланыс қызметтерін көрсететін, кең тармақталған желі болып табылады. Қазіргі уақытта қаланың телефон желісі толығымен цифрленген.

Қазақстандағы нарықтық қатынастарға өтуі сапалы байланысқа мұқтаж болған шағын және орта бизнестегі өнеркәсіптердің үлкен санының пайда болуына әсерін тигізеді. Белгілі жай сұраныс ұснысты туғызады, сол себептен қазіргі мемлекеттік желімен бірге жетілдірілген байланыс қызметтерін көрсететін компаниялар (көбінесе өзінің жеке капиталымен ұйымдастырылған) пайда болды.

Мұндай компаниялар ретінде ұялы байланыс қызметтерін, Интернет қызметтерін және т.б. қызметерді көрсететін компаниялар мен фирмаларды санауға болады. Компаниялар арасындағы қатты бәсекелестік, өзінің қызметтерімен жаңа аймақтарды қамтуға, абоненттерге қызметтердің жаңа түрлерін көрсету мен оларға тарифтерін төмендетуге септігін тигізеді.

Келесі ұрпақ байланыс желісі сымды желілерде маршрутизациялау хаттамалары, желі және байланыс қызметтері нарығында компания жайына әсер ететін, мына ерекшеліктерге ие:

– әдетте аналогты желі болып келетін, ЖП дәстүрлі оператор желілерімен салыстырғанда, компания желісі толығымен цифрлік болып табылады. Бұл жаңартылған қызметтердің енгізілу мен желінің болашақтағы болымдылығын қамтамасыз етеді;

– жаңартылған техниканың цифрлік желілерді тез құрастыру және жетілдіру мүмкіндігі бар болғадықтан, осы процессті ұстап тұратын басты бөгет болып, инвестициялардың жетіспеушілігі болып табылады. Қызметтер реализациясынан алынған кіріске жаңа аймақтарды қамту үшін, жобаланатын желі саты бойынша енгізіледі;

– бірінші сатыларда кіші территорияны қамтитын желі, тұтынушылардың аз ғана санына ие болады, бірақ даму барысында желі тұтынушыларының санының артуы, желінің өсуінен де тез болады.

5.3.2 Потенциалды сатып алушылар және пайдаланушылар. Алғашында жаңа желінің абненттері болып табылатын, жалпы пайдалыныстағы желімен салыстырғанда, тарифтері жоғырырақ болып келетін, цифрлік байланыстың қазіргі түрлерінің дамыған сапасына мұқтаж болған жеке және заңды тұлғалар. Бұдан басқа, желінің даму барысында көрсетілетін қызметтер тізімі кеңейіп, тарифтері төмендейді, бұл желіні халықтың көптеген пайдаланушыларына қол жетімді қылады.

Жобаланатын желінің көрсететін қызметтерінің потенциалды сатып алушылары болып, кәсіпорындар мен ұйымдардың келесі категориялары кіреді:

– қаланың қалалық абоненттік желісі;

– қалааралық және халықаралық байланыс кәсіпорындары;

– жаңадан пайда болған, дәстүрлі емес байланыс қызметтерін көрсететін кәсіпорындар желілері;

– өндірістік компаниялар мен корпорациялар, ірі және орта сауда мен қаражат ұйымдары;

– өндірісті өңдіру мен қайта өңдеу компаниялары;

– шетел фирмалардың офистері мен өкілдіктері және кәсіпорынары.

Бүгінгі күнде бар желілердің иесі болып саналатын Қазақстан Республикасының «Қазақтелеком» ААҚ болып табыды. Бірақ осы желілердің көп бөлігі қазіргі талаптарға сай келебермейді, және компания ел территориясындағы желі модернизациясына ауқымды күш салады. Байланыс желілерінің үлкен территорияны қамтып отырғанын ескерсек, «Қазақтелеком» ААҚ барлық байланыс желілерін тиісті деңгейде бақылай алмайды. Бұл бәсекелестік деңгейін төмендетеді де, жеке операторлардың, сонымен бірге елдің әртүрлі аймақтарындағы Компанияның дамымуына әкеліп соқтырады. Жаңа сапалы деңгейде цифрлік байланыс қызметтерін көрсетіп, байланыс қызметтері мен желілер нарығын дамытуда мемлекет саясатын қолданып, комерциялық “D” кәсіпорны басқа оператор-компаниялармен бәсекелестікке түсе алады.

Қысқа сегмент нарығында (корпоративті қолданушылар, локальді нарық) "Қазақтелеком" ААҚ үлесі бәсекелестеріне қарағанда төменірек.

Қосымша тәуекелділікке нарықтағы келесі өзгерістерді жатқызамыз:

– IP-телефония қызметінің дамуы, таривтердің айтарлықтай төмендеуі;

– EBRD тарапынан Kazintel-ге түсетін инвестиция;

– rebranding масштабтылығы (Ducat маркасымен);

– Қазақстанның батыс, оңтүстік және орталық аймақтарында талшықты оптикалық және спутниктік магистральді ұйымдастырған және кең инфраструктураны иеленетін "KazTransCom" операторының магистральді нарықта болу;

– ескірген операторлардың активтелінуі (ААҚ "Казинформтелеком", ААҚ "Astel").

Сонымен қатар Thuraya мобильді спутниктік байланыс операторының нарыққа отандық «Орбита Плюс» ЖШС атымен шығып қалааралық байланыс қызметін көрсе алуы.

5.3.3 Өндірістік жоспар. Сымды желілерде маршрутизациялау хаттамаларына қосымша құнды қызметті ендіру. Болашақта PARLAY/OSA архитектурасына негізделген шлюзді ендіру, сонымен қатар қызметкердің біраз бөлігін жаңа архитектураға өткізу үшін интелектуалды желінің қызметтерін жобалау жолпарланып отыр.

Көрсетілетін қызмет түрлерінің өзге бәсекелестерден тәуелсіз болу үшін келешекте реальді уақытта мәліметтерді сақтайтын тәуелсіз сервер құру жолпарланып отыр.

Қосымша мүмкіндіктерді құрастыру үшін ашық платформаны қолдану бағдарламасымен қамтамасыздандыратын өндіріс орындары назарларының аударылуына септігін тигізеді.

Келесі ұрпақ желісі жобасының құрылысы біткеннен кейін қоғамның филиалдарында жергілікті желі байланысының жобасына және құрлысына кірісу қажет. Жергілікті желілерді жобалауды ұйымдастыру заман талабына сай ақырғы миля (NG-DLC, PON, WLL, WiMax…) әдісін қолданумен жүзеге асырылады.

5.3.4 Қаржы жоспары. Осы жоба бөлімін негіздеу және желі құрылысы үшін төлеу мерзімі 20 жылға созылатын, жылдық пайыз ставкасы 10%, 64 млн.тенге кредит аламыз, жабдықты орнатуды бастағаннан кейін, желіні эксплуатацияға бергеніне жарты жылдан соң, әр квартал сайын төлем орындалып отырады.

Бөлім ұйымдастырылуы, жабдық монтажы мен жабдықты орнатуды бастағаннан кейін жіберілу-жөндеу жұмыстары жалға алынған, қалған қаржатына іске асырылады.

Аражат жоспары

Инвестиция шығындарына кіретіндер:

- қондырғылардың, жабдықтардың бағасы, жобалау, көлік шығындары, құрылыс – монтаждау шығыны. Осы мақсатқа қарай, жобалық-смета жасалынады;

- жалпы капиталдық шығын:

∑ K = + + + + , (5.1)

мұндағы – жабдықтарды сатып алу шығыны;

– құрылыс салу шығыны;

– монтажға жұмсалатын шығын;

– көлік шығыны;

– жобалау шығыны.

Жабдықты сатып алуға кететін шығындар:

(теңге). (5.2)

RIP, OSPF, EIGRP, жабдықтар бағасына басқару жүйесінің бағасы да кіреді:

=24500000+19200000+20700000 = 64400000 (теңге).

– құрылысы салынбайды, виртуалды түрде жасалады.

Жабдықтардың монтажына кететін шығындар қондырғыға кететін шығындардың 5% құрайды:

= 0,05 (теңге), (5.3)

= 0,05 64400000 = 3220000 (теңге).

Жабдықтарды жеткізуге кететін шығындар жабдық шығынының 2% құрайды:

=0,02· (5.4)

= 0,02 64400000 = 1288000 (теңге).

Жабдықтарды жобалауға кететін шығындар жабдық шығынының 3% құрайды:

=0,03· , (5.5)

= 0,02 64400000 = 1932000 (теңге).

Жалпы капитал салымдары:

∑ K = 64400000+3220000+1288000+1932000 = 70840000 (теңге).

Табысты есептеу: негізгі іс қызметтерінен алынатын табыс – кәсіпорындардың байланыс қызметтерінен қолданылып жүрген бағалармен алынған табыс көлемі:

( 5.6)

мұндағы – натуральді түрдегі i – түрлі қызметтің көлемі;

– i – түрлі қызметтің бағасы, (теңге);

n – қызметтер номенклатурасы немесе орташа табыс таксасы бойынша табылады.

Жобалап алғанда қызметтің бағасы:

50 (теңге), n=1,

1200,

– бұл бір күндегі табыс көзі.

Байланысты орнатуда қызмет көрсететін уақыт 24 сағат және демалыс күндерінсіз жұмыс жасайтынын ескерсек, бір айда түсетін табыс көзі:

Пайдалану шығындары: кәсіпорындар байланыс жүйелерін қолданғанда, байланыс қызметтерін бергенде шығындар жасайды. Жылдық шығын сомасы өндірістің өзіндік қаражатын құрайды немесе жылдық пайдалану шығынының мөлшерін көрсетеді:

= ЕТФ+ +М+Э+А+К+Н, (5.7)

мұндағы ЕТФ – еңбек төлем ақы фонды (негізгі және қосымша

еңбекақы);

– әлеуметтік салық;

М – заттар, қосалқы бөлшектер шығыны (бұлар капиталды шығындардың 0,5%-ын құрайды);

Э – электр энергиясы шығыны;

А – амортизациялық аударма;

К – кредиттер;

Н – үстеме шығыны (бұған көлік шығыны, әкімшілік, шаруашылық, мамандар дайындау, кеңсе шығындары жатады), өзіндік құнның 75%-ға дейін болады.

Әр жұмысшының бір сағаттық жұмысы үшін төлем ақысын анықтаймыз және әрбір өткізілген жұмыстың аталуы - төлем ақы сомасы 5.1- кестеде көрсетілген.

Әр жұмысшының бір күндік жұмысы үшін төленетін төлем ақысын анықтаймыз. Ол үшін жұмысшының әр ай сайынғы алатын төлем ақысын жұмыс күнінің өткен айдың санына бөлеміз (ол 24 сағат-алты күндік жұмыс аптасы):

жетекші үшін:

D= =750 (тг/күн),

инженерлер үшін:

D= =6250 (тг/күн),

операторлар үшін:

D= =2917 (тг/күн).

Бір сағатқа төлем ақыны жұмысшының бір күндік төлем ақысын жұмыс сағатының санына бөліп есептейміз (7 сағаттық жұмыс күні кезінде):

жетекші үшін:

D= =1071,43 (тг/сағ),

инженерлер үшін:

D= =892,86 (тг/сағ),

операторлар үшін:

D= =416,67 (тг/күн).

Жобада іске қосылған жұмысшылардың саны мен төлем ақысы, ол 5.1-кестеде көрсетілген.

5.1 кесте – Қызметкерлердің жалақысы

Орындаушылар	Адам саны	Бір сағатқа төлем ақы, теңге	Бір күнге төлем ақы, теңге	Бір айға төлем ақы, теңге
Жетекші			1071,43
Инженерлер			892,86
Операторлар			416,67
Барлығы

Төлем ақы қоры жұмысшылардың жалақысынан алынады:

= 910000 (тг).

Қосымша төлем ақы негізгі төлем ақының 10% мөлшерімен есептеледі:

(5.8)

Еңбек төлем ақысының фонды (ЕТФ) қосымша және негізгі төлем ақыдан тұрады:

ЕТФ= + , (5.9)

ЕТФ=910000+91000=1001000 (теңге).

Қосалқы бөлшектер шығыны:

М=ЕТФ =5005 (теңге).

Әлеуметтік салық жұмысшының жылдық табысына байланыстырып арналған кестемен есептеледі. Есептеу үшін табыстың 11% аламыз. Әлеуметтік салықтың аударылымы үшін бюджетке (11%), (10%) зейнетақы аударылымы:

=ЕТФ ), (5.10)

=1001000 =100100 (тг).

Әлеуметтік қажеттіліктер аударылымдары:

=(ЕТФ–МЗП– ) ). (5.11)

МЗП = 22859 теңге (Қазақстан үшін 2016 жылғы деректен).

= (1001000-22859-100100) =96585 (теңге).

Амортизациялық аударылымдар:

, (5.12)

5.2 кесте – Негізгі құрылғыларға амортизациялық аударылымдарды есептеу

Құрылғылардың аталуы	Саны	Амортизация нормасы , %	Бір дана үшін баға, теңге	Амортизация қосындысы , теңге
Компьютер (АТС үшін)
Компьютер (операторлар үшін)
Модем (Интернет желісіне)
Коммутатор
Барлығы

Жұмыс орынында электрқондырғысын қолданғандықтан электр энергиясына кететін шығындарды есептеу керек.

Электр энергия шығыны:

(5.13)

мұндағы W – орнатылған құралдың қуаты, электр энергияны тұтынушы,

кВт;

S – электрэнергияның бағасы (24 тг/кВт сағ);

– қолдану коэффициентінің қуаты (0,8…0,9);

T –құрылғының жұмыс уақыты, сағат.

Электрэнергия шығыны 5.3 кестесінде көрсетілген.

Мұнда жобаны іске асыру барысында керекті және қолданыстағы құрылғылар алынған.

5.3 кесте – Электрэнергияға кететін шығын

Құрылғылардың аталуы	W, кВт	Жұмыс күнінің саны		Құрылғы уақытының саны, сағат	, кВт сағ
Компьютер	0,5		0,8
Модем	0,01		0,8		5,76
Коммутатор	0,01		0,8		5,76
Барлығы	299,52

Электрэнергияға кететін шығын:

Э=299,52 24=7188,48 (теңге).

Үстемелі шығындар барлық шығындардың 25% мөлшерімен табылады:

= (ЕТФ+ +М+Э+А) 25 %, (5.14)

=(1001000+96585+11430+7188,48+5005) 0,25=280302,12 (теңге),

=1001000+96585+11430+7188,48+5005+280302,12=1401510,6 (теңге).

Барлық тізілген баптар бойынша шығындар сметасы 5.4 кестесінде келтірілген.

5.4 кесте – Жоба шығындарының барлық мәселелері бойынша өзіндік құн

Шығындар баптарының аталуы	Сома, тг	Шығындар құрылымы, %
Еңбек төлем ақысының фонды		71,4%
Әлеуметтік қажеттіліктер аударылымдары		6,89%
Амортизация		0,82%
Электроэнергияға кететін шығын	7188,48	0,51%
Үстеме шығындар	280302,12	20%
Басқа да шығындар		0,38%
Барлығы	1401510,6	100,00%

5.1 суретте бағдарламалық қызмет көрсетуді орнату және жобалаудың шығын құрылымы көрсетілген.

5.1 сурет – Жобаны жүзеге асыру шығынының құрылымы