Жарықтандыру тораптарының конструктивтік орындалуы.
Жұмыстық жарықтандырудың электрмен қамтамасыз етуін 380/220 В кернеулі қосалқы станция щиттерінен өзіндік желілермен орындайды. Жарықтандыру қондырғыларының электрлік торабы қоректендіруші және топтық желілерден тұрады. Электр энергиясы қосалқы станциядан немесе енгізу-тарату құрылғысынан (ВРУ) қоректендіруші желілер арқылы жарықтандырудың магистралды щиттеріне беріледі, ал олардан – топтық магистралды щиттерге. Жарық көзінің қоректенуі топтық щиттерден топтық желілер арқылы жүзеге асады. 4-суретте жарықтандыру торабының принципиалды сұлбасы келтірілген.
Қоректендіру желілерін радиальды, магистральды, сонымен қатар радиальды-магистральды сұлбалар арқылы жүзеге асырады (5-сурет). Радиальды қоректендіруші желілерді 200 А-ден жоғары болатын топтық щиттерге жүктеме кезінде қолданылады. Ең көп таралғаны радиальды-магистральды тораптар.
АО шамдалдары жұмысты жалғастыру үшін, сонымен қатар басқа да, көбіне эвакуация үшін тәуелсіз қорек көзіне жалғанған болуы керек. Егер цехта электр энергияның сапалық көрсеткіштерін төмендететін жүктеме бар болса, онда мұндай жүктемені және жаррықтандыруды қоректендіру әртүрлі трансформаторлардан жүзеге асырылады.
Қоректендіру және топтық тораптың сұлбаларын таңдау келесідей анықталады: а) жарықтандыру қондырғысының үздіксіз жұмыс істеу талаптарымен; б) технико-экономикалық көрсеткіштерімен (минимальды келтірілген көрсеткіштерімен, электр энергия мен түсті материалдар шығындарымен); в) жарықтандыру қонддырғыларын басқарудың қолайлылығымен және эксплуатацияның қарапайымдылығымен.
Жарықтандыру торабының трассасын таңдар кезде және магистральды мен щиттерді қондыру орындарын таңдағанда мыналарды ескеру керек: эксплуатацияның қолайлылығы (тиімділігі); өндірістік жұмыс кезінде зақымданулардың болмауы; эстетикалық талаптар; трасса ұзындығының қысқаруы.
Технико-экономикалық есептеулерден кернеуі 380/220 В болғанда үшфазалы төртсымдық топтық желінің максималды ұзындығы 80 м-ден кем алынбауы керек, ал екісымдық - 35 м кем болмауы керек. Топтық желілердің фазасына 20-дан көп қыздыру шамынан, ал көпшамды люминесцентті шамдалдарды қолданған кезде - 50 шамға дейін жалғау ұсынылмайды. Щиттерді орналастыруды жақын электрлік жүктеменің ортасынан жүргізген жөн. Щиттерді ыстық, ылғалды, сонымен қатар өртке қауіпті орындарда орналастырмаған жөн. Барлық классты жарылысқа қауіпті орындарда щиттерді орналастыруға қатаң тыйым салынады.
Алюминийлі талсымы бар сымдардың минималды қимасы 2,5мм2-ден кем болмауы керек. Алюминийдің беріктілігінің төмендігі, ұзақ уақыттық еместігін, өртке қауіптілігін ескере отырып, мысты талсымы бар сымды қолданған ұсынылады.
 | 1- қоректендіруші торап, 2-ВРУ; 3-магистральды пункт (щиток); 4 - топтық щиттер; 5- қоректендіруші торап; 6-топтық торап |  Сурет 5 – Қоректендіруші жарықтандыру тораптарының әртүрлі сұлбалары а - радиальды; б- магистральды; в-радиальды-магистральды |
| Сурет 4 – Жарықтандыру торабының принципиалды сұлбасы |
Егер электр қабылдағыштарға желінің ұзындығы бойынша жалғаса, онда токтық жүктеме қорек көзінен кішірейе берелі. Сондықтан ИП Электр қабылдағыштарға жарықтандыру жүйесінің сымының үлкею қимасы арқылы бағытталады.
Арнайы тарнсформатор арқылы желідегі кернеу 220 немесе 127 В осы қорек көзі арқылы жарықтандырады. Шамдарға тұрақты жарықтану 36 В аспайтын кернеу қолданылады, ал жағымды емес жұмыс шарттарында 12 В аспайтын кернеу қолданылады.
АҚ үшін өзіндік қажет ететін элетрлік жүйесін құрау. Көп жағдайда АҚ үшін, мысалы өртке қауіпті ғимараттарда, театрларда, вокзалдарда және де тағы басқа жерлерде тәуелсіз ток желісі қажет, яғни: аккумуляторлы батарея, трансформатор, қорегін жүйеден алу үшін, Жұмыстық жарықтандыруда жүйенің қорегі тәуелсіз; фабрикалық-заводтық электрстанцияда көмекші генератор 1000 В дейін, электрстанцияның жылжымалы генераторы және желісі 220 - 127 В, қорек көзінің жұмыстық жарықтандыру цехына байланыссыз.
Жалпы жарықтандыру жүйесі үшін, күштік немесе арнайы орнатылған жарықтандыру трансформаторлары қоректенеді.
Цехтық жарықтандыруда жүйенің қорегін пайда болуын алға қою, осыған орай топтың ішінен шамның өшуінен персоналдарға жұмысын сол уақыт арасында жалғастыру мүмкіндігін береді, яғни бұзылған жерді жөндеу үшін қажет.
Цехтарда, жарықтану жүйесінде қорек екі әртүрлі жарықтандыру трансформаторлары ТI және Т2 перемежканың анықтаушы магистральдің жанында, жұмыстық жарықтандыру қорегінен (сурет 6), немесе орындалатын қорек ауыспалы жарықтандыру бір трансформатордан Т2 басқаға Т1 арнайы автомат көмегімен орындалады (сурет 7).
Сурет 6 – Жарықтану жүйесінің екі Сурет 7 – Жарықтану жүйесінің автоматты
трансформатордан ауысуымен қорктенетін сұлба
қоректенетін сұлба
Магистральдық жарықтану жүйесінің орындалуы, ереже ретінде, төртсымдық, жиі үшсымдық, ал анықтайтын жарықтандыру жүйесі – екісымдық және кей кезде үшсымдық. Шамдарда 127 немесе 220 В кернеуге тең.
Трансформаторлық подстанцияда автоматты ажыратқышта рационалды мақсатта қолданылады, топтық щиткалар магистральды щиткалардан қоретенеді (пункттер) (суреттер 8, 9).
Егер цехта блок трансформаторы – магистраль сұлбада қолданылса, онда магистральдық пункттер басты магистральдық бөлімшелерден қоректенеді (сурет 10).
В схеме электрического освещения предусматривают раздельное питание РО және АО сұлбаларында электрлік жарықтану бөлінген қоректен қарастырылады. Цехтарда, бірнеше трансформаторлар қай жерде орналасқан, бұл жарықтану түрлерінің қорегінен әртүрлі трансформаторлар, тәуелсіз жалғанған қорек көзі. Егер бір трансформатор орналасса, онжа қорек РО және АО бөлектенген сызықпен іске асырылады, магистральды пунктан (сурет 11). Мынадай нұсқаулар болуы мүмкін, магистральдық пунктан топтық сызықтар шамға қарай кетеді, өйткені топтық сызықтар щиттан немесе жарықтандыру шинасымдарынан (сурет 12).
  1 – КТП; 2 – магистральды щиток (пункт); 3 – топтық жарықтандыру щитогы; 4 – гтоптық щиток АО; 5 – сызықтық жүйенің қорегі РО; 6 – сызықтық жүйенің қорегі АО (эвакуациялық); 7 – басқа бөлімшелік РО қорегі алаңнан немесе күштік тұтынушылардан | |
| Сурет 8 – Қорек сұлбасы РО және АО біртрансформаторлық КТП дан | Сурет 9 – Қорек сұлбасы РО және АО от екітрансформаторлық КТП дан |
 .  5,6 – авариялық жарықтандыру және сызықты жұмыстық қоректенуші | |
| Сурет 10 – Сұлба РО және АО блок трансформатор – магистраль | Сурет 11 – Біртрансформаторлы подстанцияда жарық қорегінің сұлбасы |
 | 1-магистральды щиток; 2-топтық щиток; 3 – топтық сызық Сурет 12 – Топтық щитканың және топтық сызытық магистральді щиткадан қоректену сұлбасы |
Жарықтандыру магистралы ретінде және топтық щиткадан анықталатын пунктік сериялар ПР8513 қолданады үшполюсті автоматты ажыратқыштар және ПОР 8513 бірполюсті автоматты ажыратқыштар. Үлкен шығарылатын алаңнан жарықтандыру қоректену желісінде анықталатын шинасымдарды қолдана отырып ШРА типі ретінде. Осы жағдайда топтық щиткалардан топтық жарықтандыруды шинасымдарға қосу арқылы бөлектен аппараттық қорғаныспен басқару.
Топтық жүйе іштік жарықтандыру мен штепсельді розетканы жалғау үшін қажет (сурет 13).
16 суретте шамдардың өзаралық фазалармен үшфазалық топтық нұсқауы бойынша көрсетілген. Жоғарғы нұсқада оптимальды көру нүктесінің желідегі кернеу шығындары, бұл жағдайда «орталық ауырлық» жүктемесінің барлық фазалары бірдей, сондай жарық пульсациясы әлсіздене түсіп, өте жақсысы бола алмайды, бұдан басқа, жарықтандыру желісін анықтағанда бір-екі фаза арасында кездейсоқ өшулер болады. Төменгі нұсқаны көп қолданады, себебі бірінші нұсқадан тиімді.
Топтық жүйеде жарықтандыру шинасымдарымен орындалады: екісымдық (фаза - ноль) ШОС2-25, ШОС8О және төртсымдық (үш фазалар — ноль) ШОС4-25, егер жүктеменің номинальды тогы 50% аспайтын шинасымдар. Шинасымдар кз келген ғимараттарда ортасын белгілеу үшін қолданылады, көгерген жерлерде ғана емес, шамдардың қасында орналасқан.
Топтық жүйелердің қоректері топтық пунктермен орындалады, ПР (ПОР) 8513, сериялық пунктерде қолданылады, жарықтану қорапшаларын ауыстыру (ЯОУ8500, ЯВ, ЯР). Ал топтық жүйеде ОП, ОЩ, ОЩВ, УОЩВ типті щиткалардың қолдануын табу.
Щиткалар 380/220 В кернеуде есептелген, комплектіленген бірполюсті автоматты ажыратқыштар; бір щиткалы автоматтың барлық ток ажыратқыштарында бірдей.