Айналым қаражаттарын қаржыландырудың сыртқы көздеріне қажеттілік

Осы Заң 2014 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.

1-бап. 2014-2016 жылдарға арналған республикалық бюджет тиісінше 1, 2 және 3-қосымшаларға сәйкес, оның ішінде 2014 жылға мынадай көлемдерде бекітілсін:
1) кірістер – 6 129 775 352 мың теңге 2) шығындар – 6 833 672 664 мың теңге;
3) таза бюджеттік кредиттеу – 44 953 725 мың теңге
4) қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо – 169 794 509 мың теңге. 6) бюджет тапшылығын қаржыландыру – 918 645 546 мың теңге.

2-бап. 2014 жылға арналған республикалық бюджетте Ресей Федерациясының «Байқоңыр» кешенін пайдаланғаны үшін 21 275 000 мың теңге сомасында және әскери полигондарды пайдаланғаны үшін 4 585 410 мың теңге сомасында жалдау ақыларының түсімдері көзделсін.
5-бап.Жұмыс берушiлер еңбекке уақытша жарамсыздығы, жүктiлiгi мен босануы бойынша, бала туған кезде, жерлеуге есептеген, Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорынан төленiп келген жәрдемақы сомаларының аталған қорға аударымдардың есептелген сомасынан асып түсуі нәтижесiнде 1998 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша құралған терiс сальдо ай сайын жалақы қорының 4 пайызы шегiнде әлеуметтiк салық төлеу есебiне жатқызылады.

NPV және IRRкритерилерінсалыстыру.Диконттау критерйлері Ақшаның уақытша құның есептеу техникасына негізделген критерийлерді дисконттау критерий деп аталады. Критерийледі есептеуде пайыздық қойылымдар түсінігі қолданылады. Оның көлеімне инфляция тәуекел және ақшаны пайдалануды алтерьнативті мүмкіншілігі әсер етеді және оны мынадай теңдікпен көрсетуге болады:r=IR=MRR*RI,IR-инфляция қарқыны; MRR-минмималды нақты табыс нормасы; RI-нақты капитал салымына түсетін табысты алу тұрақсыздығы мен және нарықтық жағадаймен байланысты инвестициялық тәуекелдің дәрежемін есепке коэффициент.Жалпы жағдайда пайыздық қойылым салық жүйесін капитал құрлымын және т.с.с есепке ала отырып, саналған орташа капитал құны WACC ретінде таылуы мүмкін. Батыстық фирмалар пайыз қойылымын есептеу үшін көбінесе келесі формуланы қолданылады:WACC=WdRd+WpRp+WsRs W –инвестицияның жалпы сомасындағы әр құралдың саломағы. Rd- тартылған несиелер бойынша төленетін пайыздар. Rp-жеңілдік беретін акциялар бойынша төленетін пайыздар. Rs-өзіңдік капитал табыстылығы. Инвестициялық жобалау тәжірибесінде жобаның тиімділігін бағалаудың төмендегі дисконтталған критериилер қолданылады:Ағымдағы таза құндылық;Табыстылық идексі;Паиданың шығындарға қатынасы;Жоба табыстылығының ішкі нормасы;Өтелімдік мерзімі.Ағымдағы таза құндылық. Жобаның NPV-і диконтталған ақша ағымының элементтерінің жиынтығы арқылы табылады. Ақша ағындарының шығуы (жоба бойынша капиталдың шығындар) ақша ағындарының жағымсыз элементі рентінде тұрақталады. NPV-і формуласы: NPV=∑сft/(1+r)Мұнда, С F –t уақытындағы күтілген ақша ағымдарының түсуі , n-жобаны іске асырудың жалпы кезеңі,r- капиталының бағасы.Егерде NPV>0болса, онда жобаны қабылдауға болады;NPV<0 болса, онда жобаны қабылдау тиімсіз;NPV=0 болса,онда жоба түсіміде,шығын да әкелмейді.

АААААААААААААААААААААА

Айналым капиталын пайдалану тиімділігі және оның компанияның қаржылық жағдайына әсері.Айналым капиталының тиімді пайдаланылуы айналымдылық көрсеткіштері арқылы анықталады. Айналым капиталының айналымдылығы айналым капиталының айналымдылық коэффициенті, айналым қаражаттарының бір айналымының ұзақтығы және айналым қаражаттарын бекіту коэффициенті сияқты көрсеткіштермен сипатталады. Айналым капиталының айналымдылық коэффициенті өнім өткізуден түскен табыс пен ағымдағы активтердің арақатынасын сипаттайды және келесі формула бойынша анықталады.К^а_а.а.=Т^N/А^а._о., мұндағы:К^а_а.а – айналым капиталының айналымдылық коэффициенті; Т^N - өнім өткізуден түскен табыс; А^а._о – ағымдағы активтердің орташа шамасы. Ағымдағы активтердің бір айналымының ұзақтығы келесі формула бойынша анықталады: Ұ^а=360/ К^а_а.а=360/ Т^N/А^а._о.=360* А^а._о./ Т^N. Айналым қаржаттарын бекіту коэффициентінің формуласы мынадай: К^а_б= А^а._о./ Т^N.

Айналым капиталының мазмұны, қызметі және жіктелімі Айналым капиталы дегеніміз — өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларын құруды және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін алдын ала бөлінген ақшалай қаражаттардың жиынтығы. Өндірістік айналым қорлары — бұл еңбек заттары (шикізат, негізі материалдар мен жартылай өнделген өнімдер, қосымша материалдар, отын, ыдыстар, қосалқы бөлшектер және т.б.) мен аяқталмаған өндіріс өнімдері. Өндірістік айналым қорлары өндіріске өзінің табиғи-заттық күйінде қатынасады да, өнім дайындау үдерісінде толығымен тұтынылып, өзінің құнын жасалатын өнімнің өзіндік құнына өткізеді. Өндірістік айналым қорлары құрамындағы өндірістік қаражаттардың мөлшерімен, ең алдымен өндірісі ұйымдастырудың техниакалық денгейімен және дайындалатынө өнімнің өндірістік цикілінің ұзақтығымен сипатталады. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін жеткілікті көлемдеайналым капиталының болуы қажетті алғышарт болып саналады. Демек айналым капиталы өндірістің үздіксіз жұмыс атқарауын қамтамасыз етеді. Ең бастысы, мына мәселені анықтауы қажет: кәсіпорын айналым қоры мен айналыс қорын мейлінше тиімді пайдалану үшін не істеу керек және өнімнің материал сыйымдылығын төмендетіп,айналым қаражаттарының айналымдылығын жеделдету үшін қандай шаралар қолданған жөн деген мәселеге қатты көңіл бөлу керек.

Кәсіпорынның іс-әрекеттерін қамтамасыз етудегі міндетті шарт — қолда бар айналым қаражаттарының болуы. Айналым капиталы — бұл өндірістік айналым қорларын құру, айдалану және үздіксіз өндірістік роцестер мен өнімді өткізуді қамтамасыз ету үшін авансылаудың ақшалай қаражаттарының жиынтығы. Айналым капиталының мәні — ұдайы өндірістік процестердің қажеттілігін қамтамасыз етудегі экономикалық рөлімен анықталады. Айналым капиталы өндірістік процеске бірнеше рет қатысатын негізгі қорларға қарағандағы айырмашылығы, ол тек бір ғана өндірістік кезеңде қызмет етеді және өндірістік тұтыну тәсіліне тәуелсіз өзінің құнын тікелей дайын өнімге апарады.

Айналым капиталының құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек элементтерінің арақатынасын айтады. Кәсіпорындардағы айналым капиталының құрылымына талдау жасау және оны жетік білу маңызды мәселелерінің бірі болып саналады. Себебі, белгілі бір шамада қаржы жағдайы кәсіпорын қызметінің не ол, не бұл мезетін сипаттайды.

Кәсіпорында айналым капиталының құрылымы тұрақсыз және көптеген себептердің ықпалымен өзгеріп отырады. Әрбір нақты кәсіпорында айналым қаражатының шамасы, олардың құрамы мен құрылымы, өндірістік сипаты мен күрделілігіне, өндіріс кезеңінің ұзақтығына, оларды жеткізу жағдайына және т.б. байланысты болады.

Айналым капиталы 2 бөлімнен тұрады:өндірістік айналым қорлары;айналыс қорлары;

Өндірістің айналым қорларының жіктелуі:

Өндірістік запастағы айналым қорлары.

а) шикізат, негізгі материалдар;

э) сатып алынатын жартылай фабрикаттар;

б) көмекші материалдар;

в) отын;

г) ыдыс және ыдыс материалдары;

ғ) ағымдағы жөндеуге арналған бөлшектер;

д) тез тозатын шаруашылық заттары мен аспаптар.

Өндіріс процесіндегі айналым қорлары:

а) аяқталмаған өндіріс;

э) жаңа өнімді игеру шығындары;

б) өзі дайындаған жартылай фабрикаттар.

Айналым қаражаттарын қаржыландырудың сыртқы көздеріне қажеттілік.

Кәсіпорында таза айналым капиталының болуы оның бухгалтерлік балансының өтімділік деңгейін және айналым активтерінтиімді пайдаланғандығын анықтайды. Сондықтан оның құрам эллементтерінің кез-келген өзгеруі – таза айналым капиталының мөлшеріне әсер етеді. Оның өсімі кәсіпорын жұмысының жағымды тенденцияны реттеуі қаралады.

Айналым актив элементтерінің бірі – материалдық қор. Оларды сақтау шығындары қойма шығындарымен, бұзылу тәуекелдерімен, бұйымдардың ескертуімен т.б байланысты.

Басқада айналым активтерінің маңызды элементтерінің бірі – дебиторлық қарыз. Дебиторлық қарызды басқаруда қаржы менеджері сатып алушылардың төлем қабілетінің тәуекелін анықтау.

Ағымдағы міндеттемелерге – қысқа мерзімді несиені, займдар және кредиторлық қарыздарды жатқызады. Әлбетте, банктер құптайтын құжаттарды (мүліктер) қажет етеді, ал кредиторлармен есептескенде мұндай құжаттар қажет емес. Сондықтан, бір кәсіпорын қысқа мерзімді қаржыландырудың проблемасын залог арқылы шешсе, басқалары сату, жалға беру және т.б арқылы шешті Қысқа мерзімді міндеттемелер

Егер таза айналым капиталының мөлшері нөль мағынасында өтімділіктің жоғалуы өзінің максималды мағынасына жетеді, ал бұл мағынаның өсуі тәуекел көрсеткішін ақырындап төмендейді. Егер қысқа мерзімді қарыз нөлге тең болса, онда таза айналым капиталы өзінің максималды деңгейі өседі және айналым активтерінің мөлшеріне тең болады.

Айналым активтерін және қысқа мерзімді міндеттемелерді кешенді оперативті басқаруды анықтау саясаты.

Айналым активтерін басқарудың үш типі бар:

агрессивті

консервативті

біріңғай

Агрессивті саясаттың белгісі келесідей:

Кәсіпорын өз алдына айналым активтерін ұлғайтуда ешқандай тежеу қоймайды:

Кәсіпорын шикі зат, материалдар, дайын өнім қорын жинақтайды.

Нәтижесінде жалпы мүлікті айналым активтерінің үлесі өте жоғары ( 50% артық ), ал олардың айналымдығы (90 күннен) жоғары. Агрессивті саясат тәуекелдікті төмендеткенімен активтердің жоғарғы рентабелділігін қамтамасыз ете алмайды.

Консервативті саясаттың белгісі:

кәсіпорын ағымдағы активтер өсуін істейді және оларды минималды жолауға тырысады. Нәтижесінде жалпы көлемдегі айналым активтерүлес салмағы (40% төмен), олардың айналым............................... түрде онша көп емес.

3.Біріңғай саясат (умеренная политика) айналым активтерін басқару ерекше жағдайларға сәйкес. Бұған ақша рентабелдігінің деңгейі сәйкес.

Айналым активтерін басқарудың әрбір типіне оларды белгілі қаржыландыру саясаты сәйкес келеді.

Қысқа мерзімді міндеттемелерді басқарудағы агрессивті саясаттың белгісі (50% астам) Қысқа мерзімді кредиттер және займдар үлесті салмағы пассивтердің жалпы саласындағы 50 % . Бұндай саясатта кәсіпорынның активтерінің рентабелділігі 30-50% дейін өседі. Бірақта тұрақты шығындар қарыз қаражаттарына төлем проценті есебінен ұлғаяды. Нәтижесінде өндіріс тұтқасының әсер ету күші артады (= Маржиналды табыс/ Пайда ), бұл кәсіпкерлік тәуекелінің артқандығын көрсетеді.

Қысқа мерзімді міндеттемелерді консервативті басқару саясатының белгісі - қысқа мерзімді несиелер мен займдар валюталық баланстағы үлесі жоқ немесе өте аз. Айналымнан тыс және айналым активтері бұл жағдайда меншікті капиталмен және ұзақ мерзімді міндеттемелермен жабылады.

Біріңғай саясаттың белгісі - қысқа мерзімді несиелер мен займдардың валюта балансында бейтарабы үлесті салмақта болады.

Айналым қаражатын қаржыландыру стратегиясының түрлері. Қысқа мерзімді қаржыландырудың кемшіліктері және артықшылығы.

Кәсіпорында таза айналым капиталының болуы оның бухгалтерлік балансының өтімділік деңгейін және айналым активтерінтиімді пайдаланғандығын анықтайды. Сондықтан оның құрам эллементтерінің кез-келген өзгеруі – таза айналым капиталының мөлшеріне әсер етеді. Оның өсімі кәсіпорын жұмысының жағымды тенденцияны реттеуі қаралады.

Айналым актив элементтерінің бірі – материалдық қор. Оларды сақтау шығындары қойма шығындарымен, бұзылу тәуекелдерімен, бұйымдардың ескертуімен т.б байланысты.

Басқада айналым активтерінің маңызды элементтерінің бірі – дебиторлық қарыз. Дебиторлық қарызды басқаруда қаржы менеджері сатып алушылардың төлем қабілетінің тәуекелін анықтау.

Ағымдағы міндеттемелерге – қысқа мерзімді несиені, займдар және кредиторлық қарыздарды жатқызады. Әлбетте, банктер құптайтын құжаттарды (мүліктер) қажет етеді, ал кредиторлармен есептескенде мұндай құжаттар қажет емес. Сондықтан, бір кәсіпорын қысқа мерзімді қаржыландырудың проблемасын залог арқылы шешсе, басқалары сату, жалға беру және т.б арқылы шешті Қысқа мерзімді міндеттемелер

Егер таза айналым капиталының мөлшері нөль мағынасында өтімділіктің жоғалуы өзінің максималды мағынасына жетеді, ал бұл мағынаның өсуі тәуекел көрсеткішін ақырындап төмендейді. Егер қысқа мерзімді қарыз нөлге тең болса, онда таза айналым капиталы өзінің максималды деңгейі өседі және айналым активтерінің мөлшеріне тең болады.

Айналым активтерін басқарудың әрбір типіне оларды белгілі қаржыландыру саясаты сәйкес келеді.

Қысқа мерзімді міндеттемелерді басқарудағы агрессивті саясаттың белгісі (50% астам) Қысқа мерзімді кредиттер және займдар үлесті салмағы пассивтердің жалпы саласындағы 50 % . Бұндай саясатта кәсіпорынның активтерінің рентабелділігі 30-50% дейін өседі. Бірақта тұрақты шығындар қарыз қаражаттарына төлем проценті есебінен ұлғаяды. Нәтижесінде өндіріс тұтқасының әсер ету күші артады (= Маржиналды табыс/ Пайда ), бұл кәсіпкерлік тәуекелінің артқандығын көрсетеді.

Қысқа мерзімді міндеттемелерді консервативті басқару саясатының белгісі - қысқа мерзімді несиелер мен займдар валюталық баланстағы үлесі жоқ немесе өте аз. Айналымнан тыс және айналым активтері бұл жағдайда меншікті капиталмен және ұзақ мерзімді міндеттемелермен жабылады.

Біріңғай саясаттың белгісі - қысқа мерзімді несиелер мен займдардың валюта балансында бейтарабы үлесті салмақта болады.