Німді өткізудің рентабельділігі

Рентабельділік-салыстырушылық қасиеті бар,тиісінше әр түрлі шаруашылық субъектілерін салыстыру кезінде қолданылатын салыстармалы көрсеткіш.

Кәсіпорын өнімнің бірнеше түрін өндіру мүмкін.Жеке өнімдердің рентабельділігінің өнімнің жалпы рентабельділігіне ықпалын анықтау үшін:

1)сату көлеміндегі әрбір өнім түрінің үлес салмағын; 2)рентабельділіктің жеке көрсеткіштерін; 3)жеке өнімдердің рентабельділігінің оның орташа шамасына ықпал ету шамасын анықтау қажет;

Рентабельділік, пайдалылық (нем. Rentabel — табысты, пайдалы) — тиімділік‚ фирманың‚ оның қызметінің табыстылық көрсеткіші. Рентабельділік көрсеткіш жалпы пайданың шығындарға қатынасымен анықталады. Рентабельділіктің түрлері:

1) Жалпы өндіріс рентабельділігі (Ро) – кәсіпорынның табыстарымен сипатталады және ол келесі формула бойынша анықталады:

(23)

– кәсіпорынның жалпы пайдасы

– негізгі өндіріс қорлардың орташа жылдық құны

– материалды айналым қорының нормаланған жиыны немесе сомасы

2)Өнім рентабельділігі - өнімнің пайдалылығын (жеке өнім түрлері немесе жалпы тауарлық өнім бойынша) және келесі формуламен анықталады:

(24)

- өнім бірлігінен түсетін пайда (жалпы тауарлық өнім бойынша) доход /обьем

С - өнімді өндіруге және өткізуге кететін шығындар (толық өзіндік құн)

3)Сату рентабельділігі ( ) - әрбір өткізілген өнімнің 1тг кәсіпорынның қаншалықты пайда (пайызбен) алатынын көрсетеді және ол мына формуламен анықталады: (25)

- жалпы табыс валовая

- өнімді өткізуден түскен түсім

4)Негізгі қорлардың рентабельділігі

(26)

– салық салуға дейінгі пайда до нало

- негізгі қордың орташа жылдық құны

Кесте 12.«ҰҚ«Қазақстан Темір жолы» АҚ филиалы Луговой РДК рентабельділігі

Көрсеткіштер			Ауытқуы
1. Жалпы табыс	-851 660 009	-759204325	+92 455 684
2. НӨҚ орташа жылдық құны	2 515 194 506		+18 966 125
3.Айналым қорының нормаланған жиыны	599 036 904		+4 634 550
4.Өзіндік құн	862 620 526	884 599 663	+21 979 137
5. Өнімді өткізуден түскен түсім	125 394 322		+6 990 476
6. Салық салуға дейінгі пайда	-923 047 317	-801823694	+121223623
Жалпы өндіріс рентабельділігі(1/(2-3))*100	-44,4	-39,8	+4,6
Өнім рентабельділігі (1/4)*100%	-98,7	-85,8	+12,9
Сату рентабельділігі(1/5)*100%	-679,2	-573,4	+105,8
Негізгі қорлардың рентабельділігі(6/2)*100%	-36,6	-31,6	+5

Жоғарыдағы кесте мәліметтерінен «ҰҚ«Қазақстан Темір жолы» АҚ филиалы Луговой РДК жағдайы 2013 жылмен салыстырғанда едәуір жақсарғанын байқауға болады.Оның өндіріс рентабельділігі өскен. Өндіріс рентабельділігі өскеннен кейін өнім,сату,НҚ рентабельділігіде өсті.Бірақ әліде кәсіпорын зиян шегуде.

Капитал рентабельділігінің негізгі көрсеткіші болып мыналар табылады: *активтер рентабельділігі; * ағымдағы активтер рентабельділігі; * инвестициялар рентабельділігі; *меншікті капитал рентабельділігі;

Қазіргі жағдайда рентабельділік өсімінің маңызды факторы болып кәсіпорынның ресурсты қорландыру (жинау) жөніндегі жұмыстары табылады, олар өзіндік құнның төмендеуі мен пайданың өсуіне әкеледі. Қазіргі кезеңде ресурстарды үнемдеу өте тиімді әрі арзанға түседі

Өндірістің рентабельділігінің және пайдалығының өсуіне басты жағдай болып өзіндік құнның төмендеуі табылуы керек.

Қорытындылай келе рентабельділік көрсеткіштеріне талдау жасай келе, келесі сәттерге аса назар аудару қажет:

- Рентабельділік ұйымның стратегиясынан тікелей тәуелді, белгілі бір деңгейдегі пайданы талап ететін, кәсіпкерлік қызметтегі тәуекелділік деңгейі. Тәуекел қаншылық жоғары болса, кәсіпкерлік ұйым соғұрлым жоғары пайда табады.

- Рентабельділік көрсеткіші алымы мен бөлімін бағалау есепті кезеңдегі кәсіпорын қызметінің шынайы нәтижесінен көрінетін пайда мен бірнеше жылдар қатарынан құрылатын активтер құны есебінен айқындалады.

- Уақытша аспектілердің ықпалы келесідей түрде байқалады, басқа ұзақ мерзімді инвестициялар және жаңа технологияларға көшу есебінен ағымды кезеңде ликвидтілік көрсеткіштері төмен болуы мүмкін, бұны жағымсыз сәт ретінде қарастыруға болмайды.