Apoptosis: definition, types

Апоптоз: определение, типы

6.4.2. Апоптоздың себептері.

6.4.3. Апоптоздың даму сатылары.

6.4.4. Апоптоз үдерісінің генетикалық бақылануы.

6.4.5. Апоптоздың медициналық маңызы.

* Ағылшын және орыс тілдерінде талдау үшін

6.5. Оқыту әдістері:студенттердің сабақтың мәнін, мақсатын және міндеттерін; түсінгенін қысқа, анық, ойын жүйелі жеткізу және түсінген материалын сызба нұсқа, кесте, сурет түрінде көрсету; тест қателіктерімен топпен жұмыс; есептер шығаруды көрсету және түсіндіру, сызбалар толтыруға бағыттай отырып ауызша сұрау; тақырып бойынша бейнефильмдер көру.

6.6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.6.1. Биология Под ред. Ярыгина В.Н. В 2-х томах. М.: Высшая школа, 2004. б. 347-351.

6.6.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.б. 557-568.

6.6.3. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2008.б.125-134.

6.6.4. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003.б. 443-501.

6.6.5. Фаллер Д. М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006. б. 134-137.

6.6.6. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық –генетикалық терминдердің

орысша-қазақша сөздігі Алматы: Эверо, 2012. б. 3-111

Қосымша:

6.6.7. Геномика медицине. Под ред. Иванова В.И. М.:Академкнига, 2006. 392с.

6.6.8. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005. 397 с.

Бақылау

6.7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:

6.7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

6.7.1.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 3 нұсқа.

6.7.1.3. Тақырып бойынша кәсіби терминдерді ағылшын және екінші тілде игеруін тексеру

6.7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:

6.7.2.1. Апоптоз сатыларының мәні, сызбасын сызу және медициналық маңызын түсіндіру.

6.7.2.2. Кесте толтыру: Апоптоз типтері

Апоптоз типтері	Тән ерекшеліктері
“Ішкі апоптоз”
“ Бұйрықтық апоптоз”

6.7.2.3. Ішкі апоптоз сызбасын қажетті қатарлармен толықтырыңыз.

Зақымдану Киллерлік лиганда ( Fas – L, TNF –α, )

(хромосомалар мен мембраналар)

Митохондрия мембранасының апоптозды іске қосатын рецепторлардың активтенуі

өткізгіштігі (Fas Killer/DRS5 және т.б.)

Каспаза ?

AIF, Цитохром С Каспаза ?

(Aрaf -1 ақуызы) Каспаза ?

Эффекторлық каспазлар ?

Субстраттар

Апоптоз

6.7.2.4. Кесте толтыру: «Апоптоз және некроздың морфологиялық ерекшеліктері»

Үдерістер	Морфологиялық ерекшеліктері
Апоптоз
Некроз

6.7.3. Бақылау сұрақтары:

6.7.3.1. Не себепті апоптоз жасушаның физиологиялық өлімі деп аталады?

6.7.3.2. Жасуша апоптозының некроздан айырмашылығы неде?

6.7.3.3. «Ішілік апоптоз» және «бұйрықтық апоптоз» айырмашыдлықтары неде?

6.7.3.4. Қалыпты тіршілікті қамтамасыз ететін апоптоздың ролі қандай?

6.7.3.5. Апоптоздың бұзылуының медициналық зардаптары қандай?

Үш тілдегі түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Апоптоз – жасушалардың бағдарланған, физиологиялық өлімі	Апоптоз – программированная клеточная смерть, физиологическая гибель клеток	Apoptosis – programed cellular death, physiological death of cells
Ішкі апоптоз-апоптоздың жүруіне жасушаның өзінің «қанағаттанарлықсыз» күйіде болуы себеп болады.	Апоптоз изнутри-«неудовлетворительное» состояние самой клетки (что вызывает, условно говоря «апоптоз изнутри»).	Apoptosis from inside –unsatisfactory state of a cell which triggers apoptosis from inside the cell
Бұйрықтық апоптоз-жасушаның арнайы рецепторлар арқылы берілетін, сырттан келетін «жағымсыз» сигналдар нәтежиесінде болатын апоптоз.	Апоптоз по команде-«негативная» сигнализация снаружи, передающаяся через специальные рецепторы клетки	Apoptosis by order –negative signal from outside of a cell, transmitted via special receptors of a cell
Хроматиннің конденсациялануы-хроматин ядроның шетінде тығыз және айқын байқалатын гомогенді масса күйінде болады	Конденсация хроматина-хроматин приобретает вид плотных и резко очерченных гомогенных масс, расположенных по периферии ядра	Chromatin condensation– chromatin acquires dense, defined homogenous appearance, located on the periphery of the nucleus.
Фрагментация-қандайда бір заттың ұсақ көптеген фрагменттерге бөлшектену үдерісі.	Фрагментация -процесс дробления чего-либо на множество мелких разрозненных фрагментов.	Fragmentation –process of cleavage of something into numerous small fragments.
Фагоцитоз-(қарапайымдылар, фагоциттер- арнайы ағза тіндерінде және қан жасушаларында болады )көршілес жасушалардың денешіктерді қоршап алып ыдырату үдерісі.	Фагоцитоз-— процесс, при котором клетки (простейшие, либо специально предназначенные для этого клетки крови итканей организма — фагоциты) захватывают и переваривают твёрдые частицы.	Phagocytosis –a process in which cells (protozoa or specific cells of blood and tissues of an organism – phagocytes) engulf and digest solid particles.
Р53 ақуызы-апоптозға қатысатын, транскрипциялық фактор	Белок р53-транскрипционный фактор, участвующий в апоптозе	P53 protein –a transcription factor participating in apoptosis
Каспазалар-цистеиндік және сериндік протеазалар тұқымдасына жататын, тек қана аспартатадан кейін ақуыздарды ыдырататын ақуыздар. Каспазалар апоптоз үрдісінде маңызды рөл атқарады.	Каспазы-— семейство цистеиновых и сериновых протеаз, расщепляющих белки исключительно после аспартата. Каспазы играют важную роль в процессах апоптоза.	Caspases –a family of cysteine and serine proteases that cleave proteins exactly after aspartate. Caspases play important role in the process of apoptosis.
Каспазалық каскад-каспазалар белгілі бір ретпен бірін-бірі белсендіріу .	Каспазный каскад—каспазы способны в определенной последовательности активировать друг-друга.	Caspasecascade –caspasescanactivateeachotherinaspecificorder.
Некроз-бұл патологиялық үдеріс, экзо немесе эндогенді факторлар әсерінен тірі ағзадағы зақымданған тіндердің өлімі.	Некроз-это патологический процесс, выражающийся в местной гибели ткани в живом организме в результате какого-либо экзо- или эндогенного её повреждения.	Necrosis –pathological process characterized by local death of a tissue in a living organism due to some exo- or endogenous damage.

Құрастырушы: оқыт. Г.Т.Танеева

17-тәжірибелік сабақ