Iv. местоименные прилагательные

(ADJECTIVA PRONOMINALIA)

unus,una, unum один

solus, sola, solum единственный

totus, tota, totum весь, целый

alter, altera, alterum другой (один из многих), второй

alius, alia, aliud другой, иной (из многих)

uter,utra,utrum который, кто (из двух)

uterque, utraque, utrumque и тот, и другой, оба

neuter, neutra, neutrum ни тот, ни другой

ullus, ulla,ullum некий, какой-нибудь

nullus, nulla, nullum никакой, ничтожный

Изменяются по I-II склонению с местоименной особенностью: gen. sing. –ius; dat. sing.- i( unius, uni).

PARTICIPIA (ПРИЧАСТИЯ)

V. PARTICIPIUM PERFECTI PASSIVI

По морфологическим признакам к прилагательным I-IIсклонения относится также причастие прошедшего времени страдательного залога

(participium perfecti passivi). Оно образуется от основы супина прибавлением родовых окончаний прилагательных I и II скл. –us, -a, -um: laudātus, a, um «похваленный, -ая, -ое»; doctus,a,um «обученный, -ая, -ое»; missus,a,um «взятый, -ая, -ое»; captus,a,um «услышанный, -ая, -ое».

Следует обратить внимание на совпадение форм супина и среднего рода указанного причастия (на -um)

Латинское причастие совмещает в себе значение русского причастия и деепричастия: laudātus - «похваленный» и «будучи похвален», audītus - «услышанный» и «будучи услышан».

ЛЕКСИЧЕСКИЙ МИНИМУМ

Юридические термины

1. Ad acta.

2. Alibi.

Animo felonico

4. Arbĭter iustus

5. Bonum factum (вступительная формула в законодательных актах)

6. Brevia iudicialia

7. Causa indicta

Causa iusta

Causa privāta

Causa publĭca

8. Civilĭter mortuus

9. Culpa lata

Culpam praestāre

10. Damnum iniuria datum

11. Delicta carnis

Delicta facti permanentis

Delicta facti transeuntis

Delicta privāta

12. Dolus malus

13. Furtum conceptum

Furtum manifestum

Furtum nec manifestum

Furtum oblatum

14. Homicīdium causāle

Homicīdium culpōsum

Homicīdium necessārium

Homicīdium in rixa

Homicīdium voluntārium

15. Iustae nūptiae

16. Matrimōnium cum manu (mariti)

Matrimōnium sine manu (mariti)

17. Pacta nuda

Pacta legitĭma

Pacta vestita

18. Poena gravis

Poena levis

19. Sententia absolutoria

20. Sequela curiae

21. Testamentum imperfectum

Testamentum ruptum

Testamentum irritum

22. Testimōnium falsum

23. Titŭlus justus.

ТЕКСТЫ ДЛЯ ПЕРЕВОДА

APUD ARBITRUM

Arbĭter noster Marcus Tullius est vir laboriōsus et iustus. Hodie apud arbitrum

multae causae privātae sunt: de debetis pecuniāriis; de testamentis et de mandātis.

Primus reus iam in iudicio est; cetěri rei etiam in iudicio sunt. In numĕro causārum prima est causa mea de mandāto et debĭto pecuniārio. Adversarius meus est Gaius Semprōnius.

DE DIOGENE

Diogĕnem interrogat vir quidam, quomǒdo posset punīre inimīcum suum. «Inimīcus tuus puniētur, - inquit Diogĕnes, - si te ipsum bonum et honestum eris».

ЦИКЛ Имя существительное. III cклонение. Реконструкция формы nominatīvus singulāris существительных III склонения по формам косвенных падежей. Разновидности существительных III склонения.

РАЗНОВИДНОСТИ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ III СКЛОНЕНИЯ

Согласный тип (основа на согласный):

Существительные неравносложные с основой на один согласный звук

M, f, n M F N
N.S -s homo человек Lex закон nomen имя
G.S. –is hominis Legis Nominis

Образец склонения

    N.V. G. D. Acc. Abl.
  S. M Homo Homin-is Homin-ī homin-em homin-ē
F Lex leg-is Leg-ī Leg-em leg-ē
N Nomen Nomin-is Nomin-ī nomen nomin-ē
  Pl. M Homin-ēs Homin-um Homin-ĭbus homin-es homin-ĭbus
F Leg-ēs leg-um Leg-ĭbus Leg-es leg-ĭbus
N Nomin-ă Nomin-um Nomin-ĭbus nomin-ă nomin-ĭbus

Гласный тип (основа на –i)

N N. –e, -al□, -ar□ mare море anĭmal животное
G. –is Maris animālis

Образец склонения

  N.V. G. D. Acc. Abl.
S. N Mar-ĕ mar-is mar-i mar-e mar-i
Pl. N Mar-iă mar-ium mar-ĭbus mar-iă mar-ibus

Смешанный тип

M, f N.S. –s, -is, -es Civis гражданин nubes облако urbs город
G.S. –is Civis Nubis urbis

Образец склонения

  N.V. G. D. Acc. Abl.
S. M civ-is civ-is civ-ī civ-em civ-ě
F urb-s urb-is urb-ī urb-em urb-ě
Pl. M civ-es civ-ium civ-ĭbus civ-es civ-ĭbus
F urb-es urb-ium urb-ĭbus urb-es urb-ĭbus

УПРАЖНЕНИЯ

а) Определите склонение существительных и их основу:

amīcus, i, m друг; ars, artis f искусство; bellum, ī n война; terra, ae f земля; casus, us m случай; dies, ei f день; mos, moris m обычай; res, rei f дело, вещь; nomen, ĭnis n имя; patria, ae f родина; exercĭtus, ūs m войско; popŭlus, ī m народ; hostis, is m враг; pax, pacis f мир.

б)Определите тип существительных III склонения

ars, artis f; mos, moris m; nomen, inis n; hostis, is m; rex, regis m; civitas, atis f; animal, is n; exemplar, is n.

в) Образуйте им.п. ед. ч. существительных III склонения по форме род.п. ед.ч.:

moris, tempŏris, corpŏris, floris;

legis, pacis, lucis, ducis, arcis, vocis;

civitātis, partis, virtūtis, mortis, pedis;

consulis, praetoris, amōris, senatōris;

carmĭnis, flumĭnis, nomĭnis, lumĭnis;

legiōnis, regiōnis, ratiōnis.

г) определите форму существительных:

pace, victoriā, oppido, casu, re;

hominum, urbium, exercituum, victoriārum, rerum;

nominĭbus, diēbus, fructĭbus, amicis;

pacem, victoriam, bellum, casum, rem;

homines, urbes, exercitus, terras, res, amicos, nomina.

Образец

Culpam – вину

1.Nomen substantīvum: culpa, ae f вина

2.Declinatio prima.

3.Accusatīvus.

4. Singulāris.

ЛЕКСИЧЕСКИЙ МИНИМУМ

Юридические термины III склонения

1. Actio, ōnis f Actio directa Actio in personam Actio in rem
2. Actor, is m
3. Adoptio, ōnis f
4. Auditor, ōris m
5. Caedes, is f
6. Capĭtis deminutio
7. Codex, ĭcis m
8. Conventio in manum
9. Crimen, ĭnis n Crimen magnum Crimen et poena Repetundarum crimen
10. Detectio, ōnis f
11. Emancipatio, ōnis f
12. Evictio, ōnis f
13. Fur, furis m Fur manifestus
14. Iudex, iudicis m
15. Iurisdictio, ōnis f
16. Ius, iuris n Corpus iuris Quaestio iuris Remedium iuris De iure Ipso iure Salvo iure Error iuris In iure cessio Persona alieni iuris Persona sui iuris Ius aggratiandi Ius bonumque Ius conubii Ius divīnum Ius gentium Ius humānum Ius primogenitūrae Ius proprietātis Ius repraesentatiōnis Ius pūblicum Ius strictum Ius suffragii Ius taliōnis Ius vitae necisque
17. Lex, legis f Ratio legis Lex duodĕcim tabulārum Lex abrogate Lex fori Lex Hortensia De lege lata
18. Nex, necis f
19. Particeps, cĭpis m Particeps criminis
20. Praesumptio, ōnis f
21. Qaestor, ōris m
22. Servĭtus, ūtis f
23. Scelus, ĕris n
24. Succesio, ōnis 1) heres, ĕdis m gestio pro herede heres ab intestatio heredes proximi 2) heredĭtas, ātis f heredĭtas iacens 3) defunctus
25. Suppressio veri
26. Testatio, ōnis f Testis, is m, f Testes muti
27. Tutor, ōris m

текст для перевода

de fontǐbus iuris romāni

Ius popŭli Romāni constat ex legĭbus, plebiscītis, senātus consulitis, constitutionĭbus princĭpum, edictis eōrum, qui ius edicendi («издания») habent, responsis prudentium. Lex est quod popŭlus iubet atque constituit. Plebs autem a popŭlo eo distat, quod populi appellatiōne universi cives significāntur; plebs autem appellatiōne cetĕri cives sine patritiis significāntur. Sed postea lex Hortensia lata est, qua plebiscita universum popŭlum tenēbant; ităque eo modo legĭbus exaequōta sunt (Gaius).

ЦИКЛ Имена прилагательные III склонения. Степени сравнения прилагательных.

Наши рекомендации