Кейбір көрсеткіштер мен формулалар

Колхоздар мен совхоздарда барлық механикаландырылған жұ-мыстар жан-жақты талданған жоспар бойынша жүргізіледі. Бұл жоспар әсіресе өте қысқа мерзімде және техниканы барынша тиім-

ді пайдалану арқылы жүзеге асатын дәнді дақылдарды жинаған кезде ерекше маңызға ие болады. Мұндай жоспарды жасау үшін маңызды әрі күрделі есептеулер жүргізуе тура келеді. Бұл пара-графта комбайншылардың комбайн мен жатканың пайдалануың есептегенде қолдана алатын кейбір көрсеткіштер мен бірнеше қа-рапайым формулалар беріледі.

Дестелеуіш жаткалар салған дәнді дақылдар дестесінің бір метрі 1,5 килограмнан кем болса, оның сәтсіз екендігін практика мен зерттеулер анықтаған. Мұндай дестені аңыздағы ақ сабақ нашар ұстайды. Мұндай дестелерді жинағанда шығын көбейіп, комбайн өнімді пайдаланылмайды. Ондай егінді тек тікелей -комбайнмен жинаған жөн.

Басқаша алып қарағанда, әрбір комбайнға арналған дестедегі сабақтардың шектеулі саны болады. Мысалы,. 1,9—2,5 м/с жыл-дамдықпен жұмыс істейтін СК-4 комбайны үшін бір метр дестедеп массанық шегі 5 кг, СКД-5 комбайны үшін — 5,6—5,8 кг, СК-5 жә-не СК-6 комбайндары бұдан да қуатты дестелерді жинауы мүмкін. СК-4 немесе СК-4А комбайндары да қуатты дестелерді тек төмен жылдамдықпен ғана жинай алады.

8-таблицада шығымдылығы әр түрлі астықты жинағанда дес-телеуіш жаткамен салынған үзындығы бір метр десте массасының

мәні берілген.

8-таблица үш сынық сызықтармен бөлінген.

Жоғарғы сызықтың үстіндегі көрсеткіштер дестеге (массасы 1,5 килограмнан кем емес) салуға болатын егінге қатысты. Жоғарғы және ортаңғы сызықтардың арасындағы көрсеткіштер СК-4 комбайнымен орғанда жақсы десте салуға болатын егінге қатысты. Төменгі сызық СҚ-5 және СКД-5 комбайндарымен жинауға болатын дестелердің шектеулі массасын көрсетеді. Үшінші сызық-тан төмен орналасқан деректер СК-6 комбайнына қатысты.

Десте жинауға барынша тиімді жылдамдықты белгілеу үшін мына формуланы пайдалануға болады:

мұнда, С _к—-жинауышы бар комбайнның жүріс жылдамдығы, км/сағ;

П_м —комбайн молотилкасының өткізгіштік қабілеті, кг/с;

М_а —ұзындыры бір метр десте массасы, кг/м.

3,6 коэффициенті жүріс жылдамдығын км/сағатқа айналдыруга

арналған.

Дәннің сабанға қатынасы 1 : 1,5 болғанда және молотилкадан болатын, 15 проценттен аспайтын ысырапқа қатынасы кезінде комбайн молотилкасының мынадай П_м өткізгіштік қабілеті қа-былданған: СК-4 үшін — 3,7 кг/с; СК-4А үшін — 4,37 кг/с; СКД-5 үшін — 5,5 кг/с; СҚ-5 үшін — 5—6 кг/с; СК-6 үшін — 6—8 кг/с,

8-таблица

Десте жинауда комбайнның жүріс жылдамдығын анықтаудың екі жағдайын қарастыралық.

Бірінші жағдай: шығымдылық 36 ц/га, дәннің сабанға қатынасы 1 : 2,5, десте ЖВН-6 жаткасымен салынған. 8-таблицадан бір метр десте массасын (6,84 кг) табамыз. Мұндай дестені тек өнімділігі жоғары комбайн, мәселен СКД-5 қана жинай алады. Осы комбайнның өткізгіштік қабілетін (5,5 кг/с) пайдалану есебінен формула (1) бойынша оған арналған жүріс жылдамдығын анықтаймыз:

Көріп отырғанымыздай, тіпті СКД-5-тің өзі де' дестені өте аз жылдамдықпен жинауға тиіс екен. Егер СК-6 комбайнын қолда-П_м —7,5 кг/с), мүмкін болған жағдайда ол мұндай дестелерді мынадай жылдамдықпен жинаған болар еді:

Екінші жағдай: шығымдылық 18 ц/га, дәннің сабанға қатынасы 1 : 1,5, десте ЖВН-6 жаткасымен салынған. Бір метр дестенің массасы, 8-таблицаның көрсеткіші бойынша, 2,17 кг құрайды СК-4 комбайнының мұндай дестелерді жинауға толық мүмкіндігі бар.

Бұл жылламдық мынадай болады:

Шанақтың дәнге толуының минуттік уақытын есептеп шығару үшін мына формула қолданылады:

мұнда, Тб — шанақтың толуына кеткен уақыт, мин,

В б — шанақтын,сыйдылығы Мз',

М₃ —астықтың көлем массасы, ц/м³;

Зж —жатка алымы, м;

У_а —жиналған дақылдың дән өнімділігі, ц/га;

С_в — комбайнның жүріс жылдамдығы, км/сар.

Жеке дақылдардың көлемдік массасы мынадай шекте ауытқиды: бидай 7,3—8,5 ц/м³, қара бидай — 6,8—7,5 ц/м³, арпа —5,8—7 ц/м³, сұлы —4—5,5 ц/І

СК-5 комбайны (шанағының сыйымдылығы 3 м³) тікелей жинау әдісім алым ені 5 м жаткамен нақты алым ені 4,8 м 4 км/с жылдамдыкта шығымдылығы 35 ц/га бидайды (М₃—8 ц/м³) жинайды делік. Бұл мәндерді формулг (В) қоямыз:

Толған шанақты босату пункттерінің арасындағы қашықтықты мына формула бойынша есептеп шығаруға болады:

мұнда, Р —шанақ толғанға дейін комбайн жүріп өтетін ара қашықтық, м

Вб —шанақтың сыйымдылығы, м³;

У₃ — егін жинап жүрген загондағы астық шығымдылығы, ц/га;

3 _ж — жатканың алым ені (нақты), м;

М₃ — астықтың көлемдік массасы, ц/м³.

2-мысал.

СКД-5 комбайны алым ені 4,1 м (нақты альш ені 3,9 м) жаткамен егін жинайды, шығымдылық 40 ц/га, шанақтың сыйымдылығы 2,3 м³. Бұл көрсеткіштерді формулаға (3) қойғанда мынадай болады:

=894 болады.

Десте жинаудағы комбайнның бір гектардағы сағаттық өнім- ділігін есептеп шығару үшін мына формуланы қолдануға бола;

мұнда, П_к — комбайнның жиналған алқаптың бір гектарындағы сағаттық өнімділігі;

З_ж— десте салып жүрген дестелеуіш жатканың алым ені, м;

Ск —комбайнның жүріс жылдамдығы, КМ/СЗР;

К — загондагы жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті.

Мысал.

СК-5 комбайны сагатына 5,5 км жылдамдықпен жұмыс істейді. Десте (ЖВН-6 жаткасымен (нақты алым ені 5,7 м) салынады. Жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті 0,8:

П_к= 0,1-5,7-5,5-6,8=2,5 га.

Дестелеуіш жатканың өнімділігін есептеп шығару үшін мына формула қолданылады:

П_ж=0,13_жС_кТр,

мұнда, П_ж — бір смена немесе екі смена кезіндегі жатка өнімділігі, га; З_ж —жатканың алым ені (нақты),/м;

9-таблица

Ск —жатка орнатылған комбайнның немесе жатка тіркеген трактордың жүріс жылдамдығы (орташа);

Тр г— смена (немесе екі смена) кезіндегі таза (нақты) жұмыс уақыты, СЗР.

Мысал.

СҚ-4 комбайнына асып орнатылған ЖВН-6 жаткасы екі сменада жұмыс істейді. Орташа жылдамдығы 7,5 км/сағ. Екі сменадағы таза жұмыс істеген уақыты 16 сар, нақты алымы —5,9 м. Бұл көрсеткіштерді формулаға (5) қойғанда мынау шырады:

П_ж = 0,1-5,7-5,5-0,8=2,5га.

5 метрлік жаткасы бар СК-5 және СК-6 комбайндарының шығым-дылық пен дәннің сабанға салмақтық қатынасына байланысты жү-ріс жылдамдығы 9-таблицада келтірілді. Есептеп шығару үшін мо-лотилканың мынадай өткізгіштік қабілеті қабылданған (дәннің сабанға салмақтық қатынасы 1 : 1,5 болып, ысырап көлемі 1,5 про-енттен артпағанда): СК-5 комбайны үщін 5 кг/с және СК-6 ком-байны үшін 6,25 кг/с,

Бұл комбайндар бойынша ұқсас (бірақ әр түрлі жаткамен жұмыс істегенде) көрсеткіштерді 9-таблица көрсеткіштерін көбейту жолымен алуға болады:

жатканың алым ені 4,1 м болғанда 1,2-ге көбейту керек;

6 метрлік жатка болса — 0,83-ке;

7 метрлік жатка бояса — 0,71-ге көбейту керек.