Геодезиялық жұмыстар

Геодезиялық түсірістердің қай түрі болсын, олар алдын – ала жер бетінде бекітілген және өте жоғары дәлдікпен пландық координаталары (Х, У) және биіктік координатасы (Н) анықталған нүктелерге сүйенеді. Мұндай пунктерді тірек пункттері дейді. Өндірісте маркшейдерлік жұмыстарды жүргізу үшін жер бетінде және өнеркәсіп алаңының территориясында сәйкес нүктелерді білуіміз керек. Олар триангуляциялық, полигонометриялық, нивелирлік тормен қамтамасыздандырылған. Триангуляция торларын жобалауда мыналарды білу керек:

1)ауданның геодезиялық сараптамасын;

2)пландағы жобаланған тордың сұлбасын құрастыру;

3) триангуляция тор элементтерінің дәл есебін;

4) жұмыстың жалпы көлемін қалпына келтіру.

Полигонометриялық торды жобалауда:

1) жүрістерді жүргізудің нәтижелі нұсқасын;

2)бақылау өнеркәсібін;

3) орталық торды бекітуді;

4) қорытындыларды өңдеуді қамтамасыз ету керек.

Жобаланған жүрістер келесі жағдайларда:

1) жүріс сызықтары жолменен көшенің бойында орналасады;

2) жүрістерді жоғары разрядты нүктелерге байланыстыру керек;

3)полигонометриялық жүрістер тең қабырғалы болу керек.

"Мыңқұдық" кенішінің территориялық аймағында 1-класстық триангуляциясында тор жүргізіледі. Ол кейінгі 1 - 2 класстық триангуляциялық тордың салынуының негізі болады. Кейіннен геодезиялық торларларды біріктіріп пайдалану мақсатында және теңестіру үшін қосымша 2-классты триангуляциялық тор жасалынады. 2-классты тор 1 - классты нүктелерге тіректелінген үшбұрыштың тегіс торы болып саналады. Тірек торын нивелирлеу 1 класс бойынша туындалған, ал полигонометрия нивелирлендіру нүктесі бойынша 2-класс болады

Триянгуляция

4 класс триануляциясын дамыту үшін 3 класс триангуляциясы пункті, қорытынды пункт болып табылады,

1 пункт – А пункті, 2 пункт – В пункті

4 класс триангулциямының жобаланған пунктері: 1 – ші разрядті триангуляциясы үшін қорытынды мәлімет беретін қызмет атқарады.

4 класс триангуляция желісі пунктері санында және I разрядты полигометрия пунктер санында жобаланады. IV класс триангуляция өздігінен ұшбұрыштар тізбесін құрайды.

Триангуляция торының бұрышындағы инструменттер, өлшеу әдістері мен орташа квадраттық қателер. Жақтар ұзындығын светодальномермен өлшеу.

3–4 класс триангуляция торындағы бұрыштар Leica TC407 электронды тахеометрімен өлшенеді. Горизонталь бағытындағы бұрыштарды бақылау айналдыру әдісімен жүргізіледі. Әдістер саны жер класына және қолданылатын инструментке байланысты болады (2-кесте).

3.1-кесте. Аспап

Аспап түрі Leica TC407	Триаянгуляция класы
Әдістер саны

Бұрыш өлшеудің орташа квадраттық қатесі III класс үшін + 1,5”, ал 4 класс үшін + 2”, Ұшбұрыштарда шекті қате + 8”,

Келтіру элементтерін анықтаудың әдісі мен мезгілі.

Келтіру элементтерін – центрировка мен редукцияны инструменттердің тұру пунктінде анықтаушы екі рет анықтайды: бірінші рет – пунктта бақылау басталар алдында, екінші рет – бақылау біткеннен кейін.

Жақтардың өлшемдері:

4класс триангуляциясы фигураларың жақтық ұзындығы 3 – 5 км. Жақтың өлшемдері: ең үлкен шамадағы ұзындық 4121метр, ең аз шамадағы ұзындық 2600 метр, жақтардың орташа ұзындығы: – 3423 метр.

3.1.2. Полигонометрия.

Полигонометрия разряды, жүрістердің жалпы ұзындығы, пунктер саны.

Өндірістік алаң территориясында 1 разряд тиангуляциясына 1-ші разрядты

полигометрия құру жобаланып отыр.

Жүрістердің жалпы ұзындығы 4950 метр. Пункттер саны – 10. Жақтардың анағұрлым үлкен ұзындығы – 550 метр. Жақтардың анағұрлым аз ұзындығы 325 метр.

Полигонометрия шартты нүктелер арқылы жүрістер жүйесін құрайды. Таңбалар мен орталықтар түрі:

1 разрядты полигонометрия пункттері үшін, топографиялық түсірулер бойынша инструкциялар, қиылған пирамида формасы тәріздес 2 бетон блоктарынан тұратын 5 типті орталықты ұсынады. Әр блоктың тік сызығында марка салынған. Инструменттер, сызық өлшеу әдістері және бұрыш өлшемінің орташа квадраттық қатесі.

1 разрядты полигонометрия жүрісіндегі линия ұзындығы, 1:10000 салыстырмалы қате жіберушілік есебімен, кіші топографиялық светодальномермен немесе аспалы өлшеу приборымен өлшенеді.

1разрядты полигонометрияда бұрыштарды Т-2 теодолитпен, 2 әдіспен өлшейді, ол Т-5 теодолитімен 3 әдіспен өлшейді. Горизонтальді бұрыштарды өлшеуде орташа квадраттық қате жіберушілік ±5″. Бұрыштарды өлшеу үшін визирлік марка компактісінің үш штативті жүйесін қолданады. Теодалитті орташа дәл кестіру және визирлік мақсат дәлдігі 1мм шамасында болу керек.

Жүріс жағының орташа квадраттық қатесі,

, (1)

мұндағы: - басты пунктегі ориентир бағыттарының орташа

квадраттық қатесі;

- жүрістегі функционалдық бұрыштың орташа

квадраттық қатесі;

Басты пункттегі ориентир бағыттарының орташа квадраттық қатесі,

, (2)

мұндағы:

- жүрістегі тораптардың орташа саны,

- басты нүктеде тоғысатын, жүрістердің саны.

1 жүрістің функционалды бұрышының орташа квадраттық қатесі,

, (3)

мұндағы: - бұрылыс бұрыштарын өлшеудегі орташа квадраттық қате;

k - басты пунктен санағанда, жүріс жағының есептік номері.

Басты пунктерден тұратын полигонометриялық желідегі кез-келген жүріс пункті тәртібінің орташа квадраттық қатесі,

, (4)

, (5)

, (6)

, (7)

мұндағы: n - жүрістегі жақтардың орташа саны;

к-басты пункттен келесі пунктке дейінгі жақтардың саны;

ℓ - жүріс жақтарының орташа ұзындығы,

(8)

Нивелирлік түсіріс.

Жобада топографиялық түсірудегі негіздеу үшін ІІІ- класс нивелирланған желісі және инженерлік сұрақтарды шешу жобаланған. ІІІ –класс нивелирлеу желістері І және ІІ нивелирлеу пунктеріне сүйенеді. ІІІ класс нивелирлеу желістері тура және кейін жүру бағыттарында салынады.

Нивелирлік таңбалар, нүкте биіктігін сол жерге бір уақытта орнату үшін арналған. Тұрақты белгі – топырақты ренер, бетон плитасымен қосылған төртжақты пилоннан тұрады.

Инструменттер, станциядағы жұмыстар бағдарламасы.

3 класс нивелирленуі үшін, Н – 3 нивелирін қолдану дәл нивелир, деңгейі және эквациялық винті бар. 1 км екі жақты жүріске, орташа квадраттық қате жіберушілік 2мм-ден аспау керек. НЗК – визирлауының өздігінен орналасатын линия нивелирін қолдануға болады. Үшметрлі, екі жақты, сантиметрлік бөлулері бар, бүтін деңгейлерге бекітілген рейкаларды қолданады.

Нивелирлік түсіріс ортадан жасалады. Рейкадан нивелирге дейінгі арақашықтық 75 метрге тең. Станцияда нивелирлеу, есептелген қашықтық өлшуішінен жасалады, арақашықтықты анықтау үшін.

Рейкалардың қызыл және қара жақтарынан алынған есептер бойынша келіспеушіліктер 3 мм – ден аспау керек.

3 – класс нивелирлеуі

Пункт белгісінің орташа квадраттық қате жіберушілігі,

, (9)

мұндағы: mnиех - қорытынды соңғы пункттің биіктігін

анықтаудағы орташа квадраттық қате жіберушілік;

μ – 1 км жүрістегі орташа квадаттық қате жіберушілік;

α - белгілі бір нүктеден кез келген қорытынды пунктке

дейінгі ең аз шамадағы арқашықтық;

d - нивелир жүрісінің ұзындығы.

4–класс нивелирлеуі

Кез-келген нүктенің орташа квадраттық қатесі;

, (10)

мұндағы: - орташа квадраттық қатені анықтау жолымен,

нивелир желісіндегі басты пункттін биіктігін анықтаудың орташа квадраттық қатесі.

- жүрістегі абсолютті биіктікті анықтаудың орташа

квадраттық қатесі.

Орташа квадраттық қате былай анықталады.

, (11)

мұндағы: - басты пунктегі үйлесетін нивелир жүрістерінің орташа

ұзындығы, км.

р - басты пункттегі үйлесетін жүрістер саны,

(12)

мұнда: α - жақындағы басты пунктке дейінгі арақашықтық, км.

,

,

3 класс нивелирлеуде 1 км жүрісте қыйыспаушылық тең,

, (13)

3 класс нивелир жұмыстарының 2 км ұзындығында,

, (14)

4 класс нивелирлеуде 1 км жүрісте қыйыспаушылық тең:

, (15)

4 класс нивелир жүрістерінің жалпы ұзындығында:

, (16)