Лексiка: агульнаужыв.(словы бытуюць на тэр.усей дзяржавы I уласцiв усiм стылям) абмежаван.ужытку(словы бытуюць толькi на пэунай тэр.або у асяроддзi людзей пэунай прафес.цi сац.групы.
Лексiка абмежаванага ужытку: 1)дыялектызмы – дыялектныя словы,уласц.адной тэрыт.абмеж.гаворцы цi дыялекту I непашыран. У лiт.мове выкарыст у лiт.мове з мэтай стварэнння мясцов.каларыту цi iндыв.мовы персанажа. Лекс.д. – словы,невядом.лiт.мовы 1-уласналексiч(мясцов.назвы)~драг-венiк,змецены; 2-этнаграфiч(мясцов.назвы, невядом.у iнш.раенах)~ёуня-суш.споры сена. Семантычн. д. – у мясцов.ужыв.з iнш.значэннем ~ кабан-певень(Мозыр).Фанетычн.д. – фанет.асаблiвасцi . Грамат.д. – гр.асаблiвасцi. Словаутвар. – словаутвар. Асабл.:прыножак-падначка 2) тэрмiн – словы або словазл., абазнач.паняццi навукi, тэхнiкi - агульналiт~мост,рэмень; агульнаужыв~рэакцыя,кантакт. Тэрмiналогiя – сук-ць тэрмiнау галiны навукi.Прафесiяналiзмы – словы людзей пэунай прафесii ~ друкары-падвал,паласа,разварот. 3) Жагон.словы(пераасэнсоун,метафарыз. мовы лiт.мовы~студэнты: засыпацца, хвост. Аргатызмы – сакрэтн.словы, выкаст дэкласав.элементы.
Пытанне 26: Моуныя рэсурсы I мауленчыя рэалiзацыi лексiчнай аманiмii. Тыпы амонiмау. (Кiрсанава) Амонiмы– словы, якiя аднолькава гучаць, але маюць розная значэнне. Лексiчныя амонiмы– словы аднаго граматычнага класса (адной часцiны мовы), яны супадаюць гучаннем I напiсаннем або ва усiх уласцiвых iм формах, або толькi часткова. Паводле гэтага падзяляюць на : Поуныя I Няпоуныя. Поуныя- супадаюць ва усiх граматычных формах. Напр., кавалер(1-нежанаты чал, асоба з ордэнамi). Няпоуныя- супадаюць гучаннем I напiсаннем не ва усiх уласцiвых м граматычных формах. Напр., настойваць(1-патрабаваць)-неперах, (2-рабiць настойку)-перах. 4 тыпы няпоуных амонiмау: *амаформы (у асобных формах)- палi-палi *амафоны (супад. У вымаулен, адрозн у напiс)- код-кот, казка-каска *амографы (пiш аднолькава, вымаул. па-розн.)- кАса-касА, сЫпаць-сыпАць, стАлы-сталЫ *сiнт.амонiмы (адн. Па форме, розн сiнтаксiчн. функцыi)- (яны) студыi (мн.лiк), (ей) студыi (адз.лiк) Па марфалагiчнай будове амонiмы бываюць простыя(невытворныя) I вытворныя. Невытворныя у асноуным сустрвкаюцца сярод назоунiкау (таран-рыба, удар), а вытворныя – сярод дзеясловау (вЫхадзiць-многа прахадзiць, вылечыць). 33.Лексiка бел.мовы паводле паходжання Лекс.суч.бел.мовы: СПРАДВЕЧНАБЕЛ (уласнабел,усх.славян, агульнасл, iндаеурап), ЗАПАЗЫЧ(са стараслав мовы, з iнш.слав.моу, з неславян.моу) Пласты лексiкi бел.мовы: 1) агульнаславян.моун.адз-ва 2)усходнеслав.еднасць 6-13ст 3)фармiрюбел.народнасцi-уласнабелар.л. Агульнаславян – людзi I часткi(чалавек, галава, унук),геагр. I з`явы прыроды(зямля, вецер),раслiн I жывел свет (каза, конь), прылады працы(барана, серп), пабудовы(двор, гумно), абстракт.паняццi(любоу,воля) Усходнеславян. – жывелы(кошка,сабака),гаспадар.прылады(карзiна, самавар),стравы(пiрог, цеста), людзей(конюх,пастух), сення,пасля,цяпер. Уласнабел. – атмасфера з`явы(золак,цемра), абстрактн(абавязак, летуценне),тэрмiны(дзейнiк,пытальнiк), працэсы(бачыць, хiлiць)+бусел,маладзiк, спявак, гаспадар. | Пытанне 28: Паронiмы. Мiжмоуныя амонiмы I паралексiя. (Кiрсанава) Паронiмы– словы са структурным I гукавым падабенствам, але з розным лексiчным значеннем. Словы адной часцiны мовы, маюць аднолькавыя граматычныя прыметы I суадносяцца паводле структуры (чытач-чытальнiк). Сродак адрозняння – суфiксы I прыстаукi. Спалучальныя магчымасцi неаднолькавыя. Большасць аб`яднана парамi, але бываюць группы з 3,4,5 паронiмау (асобны-асаблiвы-асабовы-асабiсты-асобасны).Паранiм. адносiны найбольш часта узнiкаюць памiж назоунiкамi, прыметiкамi, радзей – памiж дзеясловамi. Памiж членамi паранiм. рада сэнсавыя адносiны з часам могуць мяняцца, I пераходзяць у разрад сiнонiмау (Атамнiк, атамшчык-у галiне атамнай фiзiцы). Паранамазiя – стылiстычны прыем зблiжэння сэнсава I структурна розных слоу, якiя маюць знешняе гукавое падабенства. Ва умовах дзвухмоуя узнiклi мiжмоуныя амонiмы, паронiмы I паралексы. Звязана з iнтэрферэнцыяй узаемапранiкненнем. Напр, плот(бел)-забор; плот(рус)-плыць, блага (бел)-дрэнна; блага-добра Паралексы – словы з 2-х моу, якiя адрознiваюцца марфемнай структурай, вымауленнем, нацiскам, прыналежнасцю да часцiны мовы I iнш. Напр., баразна-борозда, калiдор-коридор, бараноу-боранов, камянi-камнi, жасмiн-ясмiн 34.Методыка вызначэн.бел.мовы Запазыч.са слоу: 1-эк. I культ. Сувязi часой ВкЛ(агрэст, касцел, здрада) 2-1568 Люблiн.унiя,паланiзмы (гарнец, гузiк, сукенка) 3-прыметы паланзмау: дл (рыдлеука), ен,ён,ян(арэнда,маентак),[ц] замест[ч] (моц), суф. –унак- (накiрунак) 4- калькаванне з рус. (мiлагучны,дрэваапрацоучы) 5- фр (алея, вакзал) 6-англ(чэк, хакей) 7-ням (гiльза,шына) 8- iтал(акорд, кларнет) 9-украiн (шкаляр, боршч) Прыкметы запазыч.слоу: *[ф]-фае; *аа,ау,аэ – аазiс,аура;* э,о на пач – эгаiзм; *мп, мв, кс, пс – сiмвал;* прыст.а-,он-, анты- - анемiя;* суф. –ум-,-ус-,-тар-,-цы- - прэзiдыум;* ер,яж – шафер, пляж. Асваеннi:1)фанет(падпарадкаванне iнш.слоу белфанет.законам ~аб`ект, вiраж) 2)граматычн(падпарадк.марфемн.структуры~ганарар,прэмiя) 3) графiчнае (перада сродкамi бел.мовы ~камп`ютэр, сервiс) 4)семантычнае (па сэнсу diploma – лiст) | 31. Антанiмiя. Тыпы амонiмау. Антан.парадыгма – аб`яднан.слоу супрацьлег.значэнняу. Антонiмы- словы адной часцiны мовы, маюць супрацьлег.значэннi.(дзень-ноч) Тыпы: 1) супрацьлеглыя(кантрарныя)-не дапускае уключэннi сяр. Звяна ~ жывы-мертвы 2) супярэчлiвыя(кантрадыктарныя)-могуць мець сяр.звяно (любiмы-абыякавы-нянавiсны) 3) вектарныя (канверсiйныя)-звязаны з напрамкам, якi уключ. У сябе дзеянне або прымету ~ прадаць-купiць. Антонiмы абавязкова:*адсутн.часцiца не,*адной часцiны мовы, *можа выраж ва усiх знач, або толькi асобным (~белы-чорны”колер”) 38. Стыл.разрады бел.лексiкi Стыль- такая разнавiднасць мовы,што служыць сродкам зносiн памiж людьмi у той цi iнш.сферы iх дзейнасцi,характ.адборам моуных сродкау, адпаведн.са зместам, задачамi I сiтуац.маулення. Стыл.разрады лексiкi: 1-мiжстыл,нейтральн; 2-абмеж.выкарыст. Стылi: навуковы, афiц-справавы, публiц,мастацкi,гутарковы (___кнiжн.cтылi) Мiжстыл.л.- словы, якiя выконв.толькi намiнат.ф-цыю, не маюць стыл.афарбоукi I выкар. ва усiх стылях мовы, не маюць адценняу Кнiжн.л. - навуковы, афiц-справавы, публiц стылi. Гутарковая л. – словы,ужыв.у штодзенным, неафiц.бытав.зносiн.памiж людзьмi  Лексiка: актыуная-словы не маюць адцення устарэл.цi навiзны; пасiуная-рэдкаужыв.,зразумел.,але непрывычна з-за устар.або навiзны. Устар.словы:гiстарызмы,архаiзмы.Неалагiзмы(ёгурт,аквамобiль аказiяналiзмы –iндыв-аутарск.неалагiзмы(Брыль-раззязюшны лес) 43. Фр. Бел.мовы паводле паходжання 1) Асн.крынiца бел.фр-гii: жывая народная мова, вусн.нар. тв-ць. (сам-насам,блiзкi свет, у свiныя галасы, зямлю парыць, у лапцi абуць) 2) Пераасэнсав.свабодн. словазлуч,у вынiку чаго апошнiя набыв.(сэнс) цэласн.вобр-пераносн.знач. (зубы скалiць,гнуць спiну, без заднiх ног 3)прафесiйн.выразы (зяленая зяленая вулiца,закiнуць вуды, ход канем) 4) больш.частка суч.бел.мовыфр.складаюць:*агульнаславян.фр.адз-кi, што дайшлi да нас з агульнаслав.мовы(з галавы да ног, за жывое, вадзiць за нос) *усходнеслав.(вiламi па вадзе пiсана)* уласнабел,якiя узнiклi у перыяд фармiр.i развiцця бел.народнасцi. (было ды сплыло) 5) запазыч. Фр.: з царкоунаслав.-крыж несцi; з руск.- з вачэй далоу; з ням. – мець грунт пад нагамi; з фр. – з вышынi птушынага паллету; з англ. – рукi прэч; з польск. –збiць з тропу. 4 – Дыялекты на тэррыторыі Беларусі. Формы існавання дыялектнай мовы. Дыялекты – словы, уласцівыя адной тэрыт-на абмежаванай гаворцы ціх дыялектаў і не пашыраныя ў літ мове. “Дыялектыны атлас бел мовы” Паўднёва- усходні дыялект: полацкая (Віцебская, Магілёўская, пэўн раёны Мінскай вобласці.) – цвёрдае р – дысемелетаўная аканне, яканне – форма на ць дзеяслоў 3 ас 1 спр – склад будуч час. Магілёўска-віцебская (Свір, Бягомль, Магілёў, Кастюковічы) – мяккае р – дысіміляцыя аканне яканне – скараг: фора інфінітыва – j ў канч. Н скл. адз л. прыкметы: м р. Гродзенска- баранавіцкая (паўночныя раёны Мінскай вобласці, Гомель, Гродзен, Брэстская) – недысімілят аканне, яканне – наяўнасць j – наяўнасць г – цвёрды р – адсутнасць падаўжэння – кліч форма назоўн. Мазырская (Ліда, Мінск, Бабруйск, Рэчыца, Лоеў) – дыфтангізацыя галосных – замест мы, вы – інфініт на ці – сістэтычны формы буд часу з іму Палеская (брэстска-пінская)(-\\-\\-\\-) – аканне, еканне – і на месце е – мн перал а – адсутнасць дзекання і цекання – Д скл. на авг – інфініныт на ты. Сэрэдне – беларуская (Ашмяны, Мінск, Бабруйск, Гомель) – о на месцы а, перад ў – адсутнасць ц’. Засобы 2 спр. 8 – Артыкуляцыйная характырыстыка зычных гукаў паводле: удзелу голасу і шуму, спосаб ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасць. 39 зысных гукаў. Пры класіфікацыі улічваюцца 4 прыметы: 1) удзел голасу і шуму (удзел гал звязак.) 2) месца утвар (перашкоды па шляху выраж паветра) 3) спосаб утварэння (спосаб пераадольвання гэтых перашкод) 4) наяўн. або адсутн змягчэння (наяўны дадатак рух языка ў напрамку да цв паднябеннага.) 1 – удзел голасу і шуму: шумныя – гл і шум, сонорныя (больш голасу, а не шуму.) непарныя цв [дж], [ж], [ш], [ч], [р], [ў] непарныя мяк [j’] зацвярдзелыя [ж], [ш], [дж], [ч], [р] санорныя (л, л’, м, м’, н, н’,р,в, в’. ў, й) 16 – Прасадачныя сродкі мовы6 націск і інтанацыя ў бел мове. Клітыкі: праклітыкі і энклітыкі Націск – больш гучнае і працяжнае вымаўленне аднаго са складоў. У бел мове націск – дынамічны, або сілавы, бо пры вымаўленні нац. складоў апарат знаходзіцца ў большым муск. напруджанні, чым пры вымаўленні ненаціскных сладоў. Націскны склад больш працяглы. –разнамесны, обо свабодны, бо нац не фіксуецца, можа падаць на любы склад. – рухомы і нерухомы. Вырянты літ: абкусаны – абкусаны, дзяўчына – дзеўчына, дармавы – дармовы, католік – каталік. Неліт. Выкарыстанне: дзіцятка – дзіцятка, спіна-спіна, стары – стары. Нац дапамагае адрозніваць значэнні слоў (кара -кара) і грам формы (братам - братам) Лагічны націск – інтанацыйна выдзяляецца ў сказе выжнага слова. Праклітыкі – ненаціскны словы, якія прымыкаўць да наступнага слова: у школу. Энклітыкі – ненаціскныя словы, якія прамыкаюць да наступнага слова : хацеў бы. Складаныя словы – словы. якія маюць некалькі націскаў.: законапалаженне. Аснойны націск і пабочны. Інтанацыя – сукупнасць фонавых сродкаў, якія служаць для афармлення фразы і яе частак як цэлага, забыспечваюць рытм – меладычнасць маўлення. Кампаненты: 1) мелодыка – змяненне тону голасу2) інтэнсіўнасць – гучнасць гал 3) тэмбр –эмацыянальна экспрэсіўная афарбоўка 4)рытм – чаргаванне націскного і не націскн. 5) паўза | 32.Сутнасць антанiм. супрацьпаст: антонiм, антытэза, энантыясемiя, аксюмаран Антонiм – словы адной часцiны мовы, якiя абазначаюць супрацьлеглыя паняццi. Антытэза – стылiст.прыем,словы забяспечв.кантраснасць у выраж.думак, апiсаннi з`яу. (Паклiчу у сведкi спаленных, распятых, але зауседы юных I жывых ``` Грахоускi)i Аксюмаран – стылiст.фiгура, аб`ядноув.сэнсава процiлеглыя, несумяшчальныя паняццi з мэтай стварэння экспрэс.эфекту (~жывы труп, салодкi ,боль) Энантыясемiя – 39.Прадмет фразеалогii. Фр.як млуная адз-ка. Фразеалогiя – раздзел мовазнауства(вылуч.з лексiкалог.у сяр.ХХст.),якi вывуч.устойлiв спалучэнне слоу разнаст.тыпу, вывуч.знач.фр-мау,iх структуру I адносiны да слоу. Фраз-мы, або фр.адз-кi – спалучэн. Слоу у непадзельным цэласным значэннем,якiя у мове выкар.як моун.адз-кi. Разуменне: вузкае(устойлiв.выразы-iдыемы); шырокае(крылат.выразы,прыказкi,устойл.параунаннi). Прыкметы фр.адз-нак: * узнауляльнасць(выкар.як гатов.адз-ка); * устойлiвасць(стабiльны склад I значэнне); * адзiн член сказа(у сiнтакс.адносiнах); *шматкампанентнасць(не менш 2х слоу); *сэнс.непадзельнасць. Адносiны да: слоу(як I слова фр-зм выражае адно паняцце, мае цэласн.значэнне – могуць мець больш чым 1 значэн, могуць быць мнашазначнымi) ; словазлучэнн.(склад. З 2х кампенентау) Прыфрыземн.слова-абавязк.слова,якое не уваходзiць у склад фр-ма ~ (крычаць) на усе горла Факультатыунае слова – можа апускацца ~за (бабск.)спаднiцу трымацца 44. Прыказкi(прымаукi). Крылат.выказваннi. Перыфразы. Прыказка – тропнае народнае выслоуе з павуч.зместам, мова лаканiчная, тропная, увасабл.вопыт народа; зарыфмаваныя прыказкi(большаму каню-большы хамут; засвецiць сонца I у наша аконца) Крылатыя выразы (афарызмы)- устойлiвыя тропныя выслоуi выдатных людзей розных часоу; вызнач.глыбiней думкi I лаканiчнасцю.(Мой родны кут, як ты мне мiлы! Колас.) Перыфразы – апiсальныя назвы асобных прадметау I з`яу, якiя ужываюцца замест слоу, што iх называюць(Беларусь-край блакiтных азер, бульба – другi хлеб, лен- бел.шоук, радзiма-зямля бацькоу, жауранак – срэбраны званочак) 5 – Функцыі мовы камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывова эмацыянальна-эстэтычная. Мова – сац. з’ява, не мова існаваць без грамадства і па-за грамадствам. Мова узнікае з вельмі вялікай патрэбы не выказаць сябе, а перадаць інфа іншаму. Мова: - план выражэння – перадае паняцце па канк. працэссы, з’явы, фіксацыі, напіс. – план зместу – ідэальная, тое, што адлюстроўваецца у свядомасці і захоўваецца у ей. Фун. мовы – яе прызначэнне, роля, як яна выкр у грамадстве. 1) камунікатыўная – здольнасць мовы быць сродкам зносін паміж людзьмі. 2) пазнавальная – сродак атрымання ведаў (кагнетыў). 3) акумулятыўная – не толькі веды, але і набыткі культуры (можа маст творы.) 4) уплывовая – (або апелятыўная) функцыя ўздзеяння. 5) эмацыянальная – эстэтычная – эмацыя мова. выр думкі і пачуцці, эстэтычныя задаволенні, эстэтычня патрэбы Фактычкая (кантакт з чалавекам) намінат, або пазыўн (назвы прадметаў) інфарматыўная. Камунікатыўная дзейнасць чалавека наз маўленне- моўн дзейнасць чалавека. Маўленне – літаратурнае і гутарковае – вуснае і пісімовае (форма маўлення) Віды моўн дзейнасці : слуханне, гаварэнне, чытанне, пісьмо. 10 – Фанетычныя законы (закон недысімілятыўнага акання, асіміліяцыя, дысімілыцыя) Асіміляцыя – фон. працесс прыпадаблення аднаго гука да другога. – рэгрэсіўная – памер гукаў, прагрэсіўная - падаўжэнне 1) па гляхасці - даро[ш]ка, сту[ш]ка, але: канцы не, а зуб, дуб, нож, грыб, дождж, як шыпячыя. 2) па звонкасці - про[з’]ба, но[з’]біт 3) па мяккасці [з] [с] [ч] [ц] - [з’]мена, [с’]вята. 4) [з], [с] – свіст перад шып [ж] [ш]: пераво[ж]чык, [ж]жаць, ра[ш]чоска. Дысіміляцыя – 1) замена аднаго з 2-х аднолькавых або падобных гукаў іншымі, менш падобнымі па вымаўленні. 2) замена 1 ці нек гукаў іншымі па артыкуляцыі ъ къто – кт – хто ь кьто – кч – што распадабн [дт] [тт] – ведті – весці, кладті-класці, - плетті-плесці, метті-месці Недысемелятыўная аканне [о] пасля цв зычных, [э] ненаскны à а у вуснай і пісмовай мове [о]націскное гучыць як [а] Напр: воўк- ваўкі, год-гады, сорак – саракавы, рэчка – рачны, дрэва – драўляны. 17 – Стылі бел.вымаўлення. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Сукупнасць сродкаў, прызначаных для маўлення ў пэўнай сферы зносін, утварае стыкі вымаўлення. Літаратурнае вымаўленне – 2)поўны, афіцыйны, 1)непоўны, ці гутарковы. 1 – хуткі тэмп маўлення і ступень увагі з якой гаворачы адносіцца да свайго вымаўлення. Менш выразная артыкуляцыя гукаў годнось – замест годнасць. 2 – кожны гук вымаўляецца дакладна і выразна у афіцыйным абставінах вымушае больш уважліва захоўваць арфаэпічныя нормы. Прычыны адхілення: 1) уплыў дыялектаў. 2) русская мова 3) уплыў арфаграфіі. 1 – рассказць трошкі аб дыялектах і прыклады. 2 - [г’] - выбухны на месцы [г] – фрыкатыўнага [ч] як [ч’] , [л] [в] [ф] на месцы [ў] , асобна [д] [ж] на месцы [дж] , [шш] на месцы [шч] 3 – іх замест [jі]х , [э] у часціцах не і прыназоўніках без перад націскам н[э] буду [з] [с] – перад мяккімі зычнымі трэба [з’] [с’] [с’] мех. | 45.Прадмет I задачы лексiкаграфii. Тыпы слоунiкау. Лексiкаграфiя – раздзел мовазнауства, у якiм вывуч.тэорыя I практыка складання слоунiкау. Задачы: * вызнач.тыпау слоунiкай, будовы слоунiк.артыкулау; * распрацоука памет I прыемау тлумачэння значэння слова; * размежаванне у слоун. Амонiмау. У слоунiках не толькi фiксуецца, сiстэматызуецца I апiсв. Лексiка, але I замацоуваецца лiт.нормы, што спрыяе павыш.пiсьмен.i культ. Мауленне. Слоунiк – кнiга, у якой фiкс.мовы,пададзен у алфавiтн.парадку; да моу даюцца тыя цi iншыя тлумачэннi або пераклад на iнш.мову. Рэестравае слова – слова, якое тлум.у слоунiку. Сл.артыкул – рэестр.сл разам з усiмi звесткамi. Рэестр.слова падаецца у пчатк.форме. Алфавiт. I алфав-гнездавы парадак. Паметы: граматычн(род,лiк), стылiст (разм.,абл, уст), выкарыст(спец, астраном, фiл) Знач.слоу раскрыв. апiсальна, падборам сiнон., выяул. словаутв. сувязей, адпаведн.словы з iнш. мовы. Iлюстрацыi: цытаты, прыказкi I iнш. Значэннi вызнач. арабск.лiтарай “амонiмы”- лiтара пасля слова БАК1,БАК2 Слоунiкi падзяляюцца на лiнгвiст.i энцыклапед.Лiнгвiст.сл. – тлумача-льны(унiверсальны), этыма-лагiчны(паходж.слова). Гiстар.сл – граматычны(марф.асаблiвасцi I спалучальнасць), арфаэпiчны (вымауленч.нормы), марфемныя (структура слова), фразеалаг(сема-нт, стылiст,устойл.выразау) Слоунiкi мовы пiсьменнiка, дыялектныя I тэрмiналагiчныя, двухмоныя + «Слоунiк сiнонiмау I блiзказначных слоу» Клышкi, «Бел.перыфраза» Малажай, «Слоунiк эпiтэтау бел.лiт.мовы» Пазнякоу. 46. Энцыклапед.i ленгвiст. Слоунiкi. Змест сл.артыкула у лiнгвiст. слоунiку Энцыклапед.слоунiкi – даведнiкi, у якiх у сцiслай форме пададзены асн.навук.звесткi аб ч-неб. Яны тлумач.не словы, а паняццi,наз.гэтымi словамi..Рэестр.слова мае толькi нацiск. Iлюстрацыi: малюнкi, фотаздымкi, схiмы, карты. Энц.сл.:агульныя(звесткi па усiх галiнах ведау), галiновыя(па адной галiне) «БелСавецк.Энцыклапед» 12т., 1968-1975гг; «Бел.энцыклапед» 18т.1996-2004 гг; «Жывельны свет Б.», «Раслiн.свет Б.» -- 1978г; «Бел.мова:энцыклапед» 1994г.; «Я.Купала: энц.даведнiк» 1986г.; «Фр.Скарына I яго гол.: энц.даведнiк» 1988 Лiнгвiст.слоунiкi апiсв. Словы мовы, тлум. Iх знач,паходж, даюць iх характар-ку I iнш. Аднамоун,двухмоун,шматмоун – перакладныя(«Бел-рус.сл»2т 1988-1989, «Р-бел»3т 2002, «Б-р» I «р-б» Грабчыкава, «Ням-бел.сл» 1988, «Фр-б-р» 1992).  О – тэрмiналаг., - фразеалаг. = словазлуч. «Тлум.сл.бел.мовы»5т, 1977-1984(105тыс.сл. артык) Дыалектн.-Янкоускi, Юрчанка, Сцяпко – Магiл.вобл. Гiст. – «Гiст.сл.бел.мовы»1982., Этымалаг. – «Эт.сл.бел.мовы» 8т. 1978-1993. Тэрмiн. – «Сл.лiнгвiст.тэрмiнау» ,Юрэвiч. Сл.iншамоун.сл. - «Сл.iнш. слоу»1993,1999 у 2т, Арфаграф.- «Арфаграф.сл» Падголiнскi 1982, «Сл.сiн»Клышкi, «Марфемн.сл.б.м» Бардовiча, Шыпуна. Анамастычн.сл. – уласныя iмены. 47.Словаутв., прадмет I задачы вывучэння. Словаутв.- раздзел мовазнауства, у якiм вывуч.будове вытворн.(маьываваных) слоу, спосабы I сродкi iх утвар.. У словаутвар. Вывуч.толькi вытворныя слова- узнiклi у працэсе словаутв.i значэнне,I гучанне якiх абумоулена iнш.аднакарэннымi слова(утваральн). Невытворн.словы – узнiклi не у працэсе словаутвар., а як умоун.назвы прадметау, прымет, з`яу: стол, белы, iсцi, дрэва. Вытворн.слова склад з : утвар.асновы, словаутв. Фарманта. Утвар.аснова – частка утвар.слова, агульная з вытворным(бераг- берагавы). Словаутв.фармант – сродак, з дапамогай якога утвар.новае слова (прыст, суф,постф…) Словаутвар.вытворнасць – такiя адносiны памiж 2-мя аднакарэннымi словам,калi знач.аднаго можна растлумач.праз знач.другога.: ~~~выкладаць-выкладчык, перапiсваць-перапiсчык. Словаутв.ланцужок – аднакарэн.словы,звяз. Адносiнамi паслядоунай вытворнасцi. Словаутв.гняздо – сук-сць словаутвар.ланцужкоу, якiя маюць адно зых.слова. Касiць: *касец,*касьба,*выкасiць-выкошваць-выкошванне,*пакасiць-пакос,*скасiць-скошваць-скошванне,*касiлка. 1 – Паняцце пра сучасную бел літаратурную мову. Паняцце нацыянальнай совы. Асноўныя адзнакі літаратурнай мовы. Форма існавання. Бел. нац. мова – сродак зносін бел. нацыі. Склалася ў перыяд фарміравання нацыі. Нац. мова – адметная рыса люб нацыі, без яе нац не існу. Бел. нац. мова – мова беларускага народа, які непадзельна звязаны з духам сучаснага народа. Асаб-сці жыцця, менталітэт, гіст і грам вопыт, інтэлект, маральны і эстэтычны кошт. Гэта ўсё адлюстроўваецца ў нац мове. Формы існавання: Нац мова: - літ і дыялектная (мовы.) Літаратурная мова – унармована, апрацоўвана майстрамі слова і дзеячамі культуры мовы, абавязкова для усіх членаў грамадства.Літ. мова гэта не мова мастацкай літаратуры. Яна ужываецца ў розных сферах. - існуе ў 2-х формах: вусная і пісьм Стылі: кніжны і гутарковы. кніжны: 1) арфаграфічн- дзел 2) навук, 3) публіц 4) стыль маст літ.Унармаванасць. Норма – выпрацаваны грамадствам прынцып і замацаваныя правілы вымаўлення і напіс, ужав., грам. форм, пабудова словазлучэнняў і складаў.Кадыфікацыя – афіцпрызн-анне мовы і яе пісмовае замацаванне.Нормы бел літ мовы:1) арфаэпічная – прав вымаўлення гукаў і паст націску. 2) арфаграфічная – перадача вусн мовы на пісьме па правілах. 3) лексічныя – ужыванне слоў ва ўласным значэнні і прав спалучэнняў слоў. 4) граматычнае – прав. ужыв. форм слоў і пабудова сказа. 5) стылістычны – выкарыстанне моўнага сродка ў адпаведнасці са стылем. 6) пунктынацый – прав пост знакаў прыпынку.Дыялектная мова – мова народа, выступае ў выглядзе мясцовых гаворак. Гаворка – мова пэўнай мясцовасць, насельніцтва, пунктаў з аднатыпнымі моўнымі рысамі.Дыялекты: 1) паўдн- усходні 2) паўднёва-заходні 3) сэрэднебеларуская гаворка. - заходнепольская або брэстская гаворка. (упамянуть!) Трасянка “некультурная”, безумоўна уплыў на суч бел. літ. мову. 9 – Артыкуляцыйная характарыстыка галосных гукаў (рад, пад’ём, лабілізаванасць, нелабілязаванасць) Галосныя гукі – гукі, якія вымаўляюцца толькі пры ўзеле голасу. Класіфікацыя заснавана на іх артыкуляцыі, паводля удзелу губ і языка. Паводле губ: - лабілізаваныя (о, у), або губныя – нелабілізаваныя (а,э,і,ы) Паводле ступені под’ёму языка – верхні – сярэдні – ніжні (пад’ём) Паводле перамяшчэння языка па гарызанталі – пярэдні – сярэдні – задні (рад) | рад пад’ём | пярэдні | сярэдні | задні | | Верхні | [і] | [ы] | [у] | | Сярэдні | [э] | | [о] | | Ніжні | | [а] | | Наши рекомендации |
