Лингвистикалық транслятордың құрылымдық сұлбасы

ТТ-ң проблемалы-бағытталған ішкіжиыны

ә

М – есептеу жүйесінің тілі

11-ші сурет

ТТ сараптауының тапсырмасы бірігеді:

-ТТ сөйлемдерінің дұрыс құрылғандығын анықтау;

-ТТ мәтінінде қатлерді дұрыстау;

-Сөйлемді Фрагментерге декомпозициялау және оның синтаксистік құрылымын құру;

-М -тілінің фрагменттеріндегі ТТ фрагменттерінің семантикалық интерпритациясы;

-Мәселелі ортаның жағдайын бейнелейтін құрылымда М тілдің фрагменттерінің композициясымен.

ТТ синтезінің тапсырмасы байланысады:

-Пайдаланушыға хабарлау қажетті ақпараттарды анықтау;

-М тілінің алдағы фразаларға сәйкес келетін фрагменттерге мәтіннің бөлінуі;

-Синтезделіну фразасы үшін лексемді анықтау;

-Синтаксистік фраза құрылымының құрылуы;

-Сөздердің ретке келуін және сөзформасының морфологиялық талдауының орындалуы.

Морфологиялық талдау (синтез).

Морфологиялық талдаудың мақсаты - әрбір сөзформасының сөйлеміндегі (x,y) тізімі үшін құрылу, x – лексема немесе берілген бірліктің негізі, ал y- берілген сөзформасын анықтайтын ішкі тізімнің грамматикалық белгілерінің мәні.

Сабақтар-зат есім, көпшілік мағынада, атау септік.

Морфологиялық талдаудың негізгі екі әдесі бар:

-декларативті, ол морфологиялық ақпараттың сәйкес комплексімен жүйелік сөздікте барлық мүмкіндікті сөз формасы сақталғанда.

- процедуралық , жүйеде сөз формасын талдауға және сәйкес ақпарат комплексін жазуға, сөз түрлендіру ережелер жиынтығы бар.

Морфологиялық талдау нақты сөзформаны ТТ сөздік және берілген морфологиялық ақпарат бойынша құруға арналған.

Синтаксисті талдау(синтез).

Синтаксисті талдаудың мақсаты-морфологиялық ақпараттар негізінде сөйлемнің синтаксисті құрылымының құрылуы және сөз және сөз тіркестің бірігуінің синтаксисті ережесі. Синтаксисті құрылым сөйлем мен сөз арасындағы байланысты көрсетеді.Снитаксисті құрылымың негізгі екі бейнелеу әдісі бар-құрастырушылар жүйесі және байланыстың бұтағы.

Құрастырушылар жүйе. w ұзындықты Х тізбегі бар дерлік. Тізбектің әрбір сөзформасы нүкте деп аталады. Х тізбегі кез келген a және b нүктесі үшін мынадай a<b деген кескін түсінігі енгізіледі, ол s көптеген нүктелерден тұрады және a<s<b теңсіздігін қанағаттандырады. Х

тізбегінің S кескін жиыны осы тізбекті құрайтын жүйе деп аталады, егер – х тізбектің барлық нүктелерінен тұратын S жиынында кескіндер болса немесе тізбектің барлығы бірнүктелі кескіндері болса.

- b жиынындағы кез келген екі кесінді қиылыспайды немесе біреуі екіншісінде болады.

S элементтері құрастырушылар деп аталады. Мысалы,”дәріс негізгі корпустың 232 дәрісханасында өтеді” деген сөйлемі үшін келесі жүйе құрастырушылар дерлік

(Лекция өтеді (232 дәрісханада (негізгі корпуста) ) )

1 2 3 3 2 1

12-ші сурет. Сөйлемді құрастырушылар жүйесі.

Тәуелділік бұтағы. Х-бос емес тізбегі және Х – барлық х нүкте жиыны. R бинарлы қатынас, Х анықталған, онда бағытталған (X,R) графы бұтақ болып табылады да, тәуелділік қатынасы деп аталады. (X,R) бұтағы Х үшін байланыс бұтағы деп аталады.Егер a және b нүктелерінің арасында a>b қатынасы болса, онда a нүктесін басқарушы ал b нүктесін басқарылатын деп атаймыз.13-ші сурет.

дәріс негізгі корпустың 232 дәрісханасында өтеді

толықтауыш

анықтауыш пысықтауыш

13-ші сурет.

Синтаксистік талдаудың мақсаты сөйлем құрылымының синтаксистік өзгеруі және олардың сәйкес лексамаларымен толтырылуы болып саналады.Талдаудың қорытынды қадамы болып оның морфологиялық сипаттаманың лексемамен жазылуы.

Семантикалық интерпретация (синтез) және оны ақуалды талдау.

Семантикалық интерпретацияның мақсаты М тілінде фрагменттердің өзгеруі. Мұндай фрагменттерді алу синтаксистік құрылымда көрсетілген ТТ сөйлемінің ақпараттардың қосылуын болжайды. Мәселелі талдау сатысында қиын жағдайлардағы фрагменттердің көбі шұғыл ортадағы жағдайларды бейнелеу ережелерінің көмегімен құрылады. Нәтижесінде ТТ мәтінімен берілген жағдайларды бейнелеу құрылымы шығады,кейін ЕЖ-не кіруге беріледі. (14-ші сурет.)

Оқиға

Объект Орны Орны

Мінездеме

Мінездеме.

Мәні Мәні

14-ші сурет. Сөйлемнің семантикалық жүйесі\

Семантикалық синтез М тілінің мәтінінде оның бөліктері алдағы фразаларға және ТТ сөйлемдеріне сәйкес келетіндей түрлендіруде бірігеді.

Әдебиет: 2нег.[43-77], 9нег.[31-41], 1қос. [42-48].

Бақылау сұрақтары:

1.Табиғи тілдің талдау және синтезі неде байланысады?

2.Табиғи тілдің морфолгиялық талдауы қандай тәсілдермен өткізіледі?

3. Табиғи тілдің синтаксистік талдауы қандай тәсілдермен өткізіледі?

4. Морфологиялық,синтаксистік талдауға және семантикалық интерпритацияға мысал келтіріңіз.

5. ТТ-ң морфологиялық, синтаксистік сараптау және семантикалық интерпретациясына мысал келтіріңіз.