Тақырып. Қылмыстық іс жүргізудегі айырықша іс жүргізу.

Дәріс мақсаты:Қылмыстық іс жүргізудегі айырықша іс жүргізуді сипаттау.

Қысқаша мазмұны:

1. Медициналық сиппатағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнінде іс жүргізу негіздері. Ата аналарының, қамқоршысының, асырып алушының қарамағына беру, арнайы медициналық мекемеге орналастыру. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары қолдану туралы іс жүргізілетін тұлғаның құқықтары. Қорғаушының, заңды өкілінің міндетті тұрде қатысуы. Алдын ала тергеудің аяқталуы. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені шешу үшін сотқа істі бағыттау туралы қаультның мазмұны мен нысаны. Осы санаттағы істер бойынша қысқартудың негіздері мен тәртібі.

2. Есі дұрыс емес тұлғалардың коғамға аса қауіпті қылмыстары туралы істер бойынша сот талқылауының ерекшеліктері. Куәні, жәбірленушіні, азаматтық талапкерді, азаматтық жауапкерді, және олардың өкілдерін, сарапшыларды шақыру және олардан жауап алу.Қылмыстық ізге түсуді жалғастыру үшін іс материалдарын жолдау. Қылмыстық ізге түсуді жалғастыру және қылмыстық істі қозғау туралы өтініштерді орындау.

3. Қылмыстық жауапқа тарту үшін және үкімді орындау үшін тулғаны беру туралы талапты жолдау.

4. Шетел мемлекетінің азаматын беру туралы талапты орындау. Берілетін тұлғаның қылмыстық жауапкершілігінің шегі. Беруден бас тарту. Азаматтығы жоқ тұлғаға, басқа мемлекеттің азаматына қатысты қылмыстық ізге түсуді жалғастыру және оларды беру. Экстрадициялық қамауға алудың негіздері мен тәртібі (беру үшін ухтау және қамауға алу). Транситтік тасымалдау. Заттарды беру.Жазасын өзі азаматы болып табылатын мемлекетте өтеу үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамды берудің негіздері. Сотталушыны берудің шарттары мен тәртібі. Сотгың шет мемлекет сотының үкімін атқаруға байланысты мәселелерді шешу тәртібі. Жазасын өтеу үшін Қазақстан Республикасының азаматын қабылдау туралы өтінішін қарау.

5. Шетел мемлекеті сотының үкімін орындауына байланысты мәселелерді соттың шешу тәртіптері.

1.Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнінде іс жүргізу негіздері қылмыстық іс жүргізу зандылығының жалпы зандарымен анықталады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнінде іс жүргізу есі кіресілі-шығасылы күйде қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекет жасаған немесе қылмыс жасаған соң жаза тағайындау немесе оны орындау мүмкін болмайтын дәрежеде психикасы бұзылып ауырған адамдарға қатысты істер бойынша жүзеге асырылады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары занды және факт негізінде тіркеседі.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қоғамға зиян келтіретін әрекет жасағандардың уақытын ұзарту, тоқтату немесе өзгерту заңды негізде регламент белгіленген ҚР ҚІЖК жалпы қағидаларымен және сонымен бірге ҚР ҚІЖК-дегі 54-тараудың ережелерімен айқындалады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары негізінен медициналық критериі бар, психикалық мынандай (шизофрения, дебилизм, эпилепсия, алкоголизм, наркомания және т.б.) ауытқушылығы бар адамдар жатады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары негізінен мына адамдарға қолданылады (ҚР ҚК 88-бап):

а) ҚР ҚК баптарында көзделген жауаптылыкқа қабілетсіздік жағдайда қылмыс жасаған адамдар;

б)қылмыс жасағаннан кейін жаза тағайындау немесе оны орындау мүмкін болмайтын дәрежеде психикасы бұзылып ауырған адамдар;

в) психикасы бұзылып жауаптылыққа қабілетті адамдар;

г) қоғамға залал келтіретін және алкоголизмнен, наркомания және токсикоманиядан емделуге мұқтаж адамдар;

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың мақсаты:

а)қоғамға зиян келтіретін адамның денсаулығын айықтыру немесе жақсаруы;

б)қоғамға залал келтіретін қылмыс жасалғаннан кейінгі және оған дейінгі әрекетін ескеру (ҚР ҚК89-бап);

3)психикалық ауытқушылық өзі немесе басқа адамдар үшін қауіп-қатермен байланысты болған не оның өзге де елеулі зиян келтірмеуін қамтамасыз ету (ҚР ҚІЖК 505-бабының 2-бөлігі);

4)медициналық мәжбүрлеу мекемелеріңдегідей әлеуметтік реабилитациялық шараларды қолдану;

Заң (ҚР ҚК 90-бап) соттың белгілеуімен берілетін медициналық мәжбүрлеу шараларының төрт түрін қарастырады:

1)психиатордың қарауында және амбулаториялық мәжбүрлеу мекемесінде болу. Бұл шара психикалық ауруымен аурып ол мекемеге жатқызылуы керек болмаған жағдайда тағайындалады.

Сонымен коса амбулаториялық емдеу керек болған жағдайда психикалық сот сараптамасының шешімі керек.

2)жалпы психикалық мекемеде ем алу тек өзінің психикалық жағдайына қарай емделуге мәжбүр немесе қаралуға мәжбүр болғанда ғана мәжбүрлеп емдеу шаралары жүргізіледі.

3)арнайы психикалық мекемеге тек өзінің жағдайына қарай стационарлық емдеу мен үнемі қадағалауда болатын адамдар жатады.

4)арнайы психикалық қарқынды бақылау мекемесіне тек өзінің жағдайына қарай өзіне және өзге адамдарға зиян келтіретін болса осы мекемеде қаралады.

Мәжбүрлеп емдеу шаралары адамдардың құқығын шектейді. Олар негізінен адамның және олардың туыстарының келісі-мінсіз емдеу мекемесіне жатқызады. Бұндай емдеу тағайындалған адамдардың өз еркімен мекемеден кетуіне тыйым салынады.

Медициналық мәжбүрлеу қолданылған адамдардың құқықтарын қорғау қылмыстық іс жүргізу процесі бойынша емдеу мекемесінің әкімшілігі және прокурордың қадағалауында болады.

Қылмыс жасағаннан кейін психикалық аурумен ауырған адамға медициналық мәжбүрлеу шаралары үкім шығарылғанға дейін қолданылған жағдайда емдеу мекемесінен жазылып шыққан кезде жазалау уақытын өтейді.

Мәжбүрлеу шараларын қолдану мекеменің психиатр дәрігерлерінің негізінде сот қарауымен болады.