АдаланҒан албастылар 16 страница

Айтбек пен Дәулет өздеріне бітіп көрмеген бейтаныс әдептің бәрін жиып алғандай, сыпайылықпен тік тұра қалыпты. Танысқан оларға миығынан күле қарады да:

– Сендер де отырыңдар, момындарым! – деп отыра кетті, – қыз рөлін ойнай алады екенсіңдер!

Дәулет отыра бере, Айтбекке ренжи қарап қойып сөйледі:

– Мынау қыз бала бола алмайды, жаңа көрдім, мұрны қолағаштай екен, кемпір болсын!

– Сенің мойның жетісіп-ақ түй, пішіт әдиахал майтұмшығым! – деп Айтбек бет аузын кемпірше тыржита қойды. Езуі бір жақ құлағына жете қисайып, қалың ерні адам баққысыз салпия қалыпты. Бөлме іші күлкімен ду сілкінсе де, ол екеуінде жымиыс ізі де жоқ, біреуі ренжісіп, біреуі салпиған күйі аңдысып отырып қалыпты. Қыздар сықылық қағып тұншыға күлісті.

Салқын шырайлы Елсадық мырс-мырс күліп, қыздардың күлкісіне зейін қоя қарап алды.

– Балалар! – деп қалғанда олар күлкісін тез жиып, қарай қалысты, сонда да шиқ-шиқ ете түсіп отырды. Елсадық оларды көзқарастарынан да бажайлай жалғады сөзін, – тұңғыш рет көріп отырған клубымыздың тойына арнап, соның жаңа сахнасына театр дайындамақшымыз. Сіздердің көмектесулеріңізге мүдираларыңыз – («мектеп меңгерушісі» деген сөз, арабша әйелдерге «мүдира», ерлерге «мүдір» айтылады. – Ред) Талиға рұқсат еткен, айтқан шығар?.. Әр күні түстен кейін мұнда келіп қатынасуларыңызды ұйым жағынан үйлеріңізге де айтып рұқсат алғанбыз. Ешқандай сөлекет іс болмайтынына сендіргенбіз. Ол сенімімізді осы отырған бәріміз ортақ атқарамыз. Кей күні кешірек тарайтын жағдайда үйлеріңізге ұйымның арбасымен жеткізіп тұрамыз. Ойын қойылып болғанша, сабақтан ақсамау үшін іңірді, таңертеңгі уақытты мықтап пайдалана тұрсаңыздар болғаны! Ал сіздер бұрын үйде, әке-шеше қормалдығында ғана өстіңіздер ғой, әлеуметтік күреске, қоғамдық өмірге қатынасуларыңыздың басы осы. Мұның өзі сіздер үшін үлкен мектеп. Ойын-сауық тәрізінде көрінгенімен мұны да мектеп деп танып қатынассаңыздар орасан зор мектеп. Мектеп бола білу үшін жарамсыз мінез-құлықтардан сіздерді сақтайды. Қорғанбайтындай, батылдықпен қатынасыңыздар!..

– «Қызым саған айтам, келінім сен тыңда!» – деп қойды Дәулет. Айтбекке тағы да сол ренжулі қабағын көрсеткеніне әр жерден күлкі қайта шықты.

– Иә, бәріңізге айтқаным, – деп Елсадық сөзін күлімсірей жалғастырды, – біз көп артта қалған халықтың балаларымыз ғой. Мешеулігімізден мазаққа, қорлап–қомсынуға көп ұшырап, қорсынып–жасып өскен ұрпақпыз! – Бұл сөзге келгенде Елсадықтың көзіне жас іркіле қалды, – ең өжеті – өнер шығарады деп жиып отырған осы топтың өзінде де сондай жасықтар баршылық көрінеді. Бір-біріңізді мазақтап, жасыта түсу жағында болмай, қайрап жетілдіре түсу, қолдап өрлете түсу жағында болыңыздар!.. Семіп қалған ұлттық мәдениетіміздің өніп-өсуден үміткер ұрығы – сіздер деп сеніп отырмыз. Өркендеріңіздің күн санап өсуін, пәк-таза өсуін төрт көзбен күтуден басқа, қартайған біздей аталарыңыздың өнер үйретер шағы өтіп кеткен!

Елсадық көнетөз көк бешбетінің жанқалтасынан орамалын алып, көзін сүртті. Жаңа ғана жайраңдап отырған күлкінің ізі қалмай, жиылғандар жым-жырт ойлана қарасып отыр еді, – неткен қазымыр шал деп қалмаңыздар, бұл айтпаса болмайтын сөз! – деп қайта күлімсіреді, – ал енді басталық!

– Мұндай сөздің көптігі бола ма!

– Елеке, дәл мұндай шипалы сөзді мен бұрын естігенім жоқ, қалжың емес!.. Енді бірер минут сөйлесеңіз мына жынды да жылап жіберіп, жазыла қалар еді! – деп Дәулет тағы күлдіргенде, жаттығуымыз бастала кетіп, алдымен Дәулеттің өзі шал болып отыра қалды.

«Тергеушім», Елсадық деп аталған осы кемеңгер сойқанның шыншылдығы мүңкіп тұратын, осындай жиіркенішті нәрін аш бөріше қомағайлана сіміріп, әр сөзін қақас жібермей, қызыға тыңдап едім. Осы материалды оқығанда сіздің де көзіңіз қызарып кеткен шығар. Әсіресе, әлгі бір бейғам сөйлей салған тарихи әңгімелерін, ұлттық мәдениет жөніндегі мұңын қазіргі күнде қандай жанкешті сөйлей алар! Осы сойқан сіздің қолға бір түссейші, шіркін! Қысып отырып, қырындысына дейін шығарып алсаңыз, соның өзі-ақ сіз үшін өмірлік азық болмас па еді!..

Амал қанша, ол сіздің қолға енді түспейді, сізден бұрын оны Шың Сысай жалмап кеткен. Сөйтсе де, өкінбейміз, менің әлгіндей қылмысымнан нәр алып қалған шәкірттері қолыңызда ғой, бұлардың еті қандай жұмсақ!

VI

Елсадықтың уақытты қайдан табатынын біз ұға алмай таңқалып жүрдік. Ол кісі жаңадан құрылған бір үлкен ұйымның бастығы ғой, бірақ, ұлттық мәдени-ағарту жөніндегі үлкенді-кішілі жұмыстың бәріне де оның жүгіріп жүргенін көреміз. Қыл аяғы сахнаға керекті киім-кешек пен қазақ тұрмысының декорациясына да сол кісі жүгіреді. Мәселен: Сасық байлар қызының киімін, киіз үйдің басқұры мен аяққабын басқа қызметкерлерге бермей, сол кісінің қолына ғана тапсырады. Мезгілге, заманға, саясатқа лайықты хор текстері де, мектеп өлеңдері де сол кісінің қолынан шықпаса дәмі татымай жүрді. Ешқандай сабақ өтемей-ақ, ол кісі қайсы оқушының сабаққа қандай екенін де айтып жүреді. Кейде тіпті бұл жөніндегі шын бағаны сол кісінің аузынан естиміз. Елсадықтың соншалық албарынды болып, бар ұсақ-түйекке араласып жүруінің пайдасын көп өтпей көрдік: есік ашу салты өткізілісімен-ақ, Дөрбілжін клубы ұлттар мәдениетінің, әрбір мектептің жарыс, бәсеке орнына, сынау мектебіне айналып кетті. Қала ішіндегі ұлттық алты мектеп пен ұйымдардың қойған концерт-театрлары билет сатылып халық алдында қойылуымен қабат, комиссия бағасынан өтіп, нәтижесі аудандық өкіметтің алдындағы қара тақтаға жазылатын болды. Жаңа жыл қарсаңымен сол клубта алты мектептің қатарлас кластары бойынша қоспа емтихан алынып, оның да кластық жалпы нәтижесі жарияланды да, озғандары сыйланды.

Қыстың ұзақ іңірлерінде барлық мектептің алдыңғы сынып оқушыларына қоғамтану сауатынан Ли шияжаңның (мектеп директоры) өзі сол клубта бір ай лекция өтті. Тағы да Елсадық пен Тынысқан екеуі ұйғырша аударманы екі жағымыздан қазақ тіліне аударып түсіндіріп отырғандықтан, бұл курстың да қоспа емтиханынан жақсы өттік!

Бірақ, бұл лекцияларда көбірек аталған Маркс пен Дарвин бізге қиын жұмбақ ретінде қала берді. Бұл курстың мақсатын артынан түсіндік: бізбен бірге қаладағы барлық мұғалім қатысып еді, анығында біздің атымызбен соларға ашылған курс екен.

Өзімізге бұрын бейтаныс қызулы бұл қимылдың барлығы қоғамдық бір алып тауықтың сан мыңдаған жұмыртқа шайқап жатқандай еді. Сол кең бауырдың қызуы әсіресе біздейлерге дөп тигендей, тез жандана бастады. Бірақ, сол алып тауықты алғашқы кезде «Шыңдубан» атамыздың өзі деп қана түсініп, Ли Шиянжаң мен Елсадықтарды соның жылуы ғой деп қана танығанбыз. «Шың Сысай емес, біз» деп ол шақта коммунистердің қайсысы айта қойсын.

1938–1939 оқу жылының сол қысын біз майда шуақ көктемдей сезіндік. Емілдің қатерлі мұзын кесе, қызыл суын кеше жүріп, күндіз болсын, түн болсын әрқандай бәсекені қалмай өткіздік. “Жанасқыш тайыншалар” осы жағдайда да ұрлап емуін қоймап еді. Біз онысын елемейтін де болдық. “Мейлі жасырын емізгенді қойып, желінін кесіп берсе де, біз олардан енді мұқала қоймаспыз. Олар мұғалімін шылп-шылп емгенімен, өмірдің өзі емізіп жатқан бізден озғанын көрерміз” дестік.

Жаздық демалысқа шыға, аудандық қазақ-қырғыз мәдени-ағарту ұйымы Бексапа мен мені көшірме хатшылыққа тартты да, біз демалыстың үш айына “бала қызметші” болып істедік. Жиырма сәріден еңбек ақымыз бар. Күзден бастап орталау класқа шығамыз ғой.

“Орталау қазақ болар жылды өз еңбегімізбен қарсы алып ұқсақ қандай жақсы!” деп құлшына кірістік. Міндетіміз – ауданға қарасты барлық райондағы қазақ түтіндерінің сандық тізімін кесте бойынша реттеп көшіру екен.

– Алдымен әр районның әрбір зәңгілігі бойынша белгі қойылған оқушыларды айырым-айырым дәптерге бір көшіріп шығыңдар! – деді Елсадық, – биыл сендердің мектептерін – орталау мектеп болып кеңейеді. Қалаға келіп оқи алатын ауқаты бар семья балалары түгел осында келіп оқиды... Жаңа салынатын мектептің орнын көрдіңдер ме, жер жамбылдың оңтүстік-батыс бұрышы. Бұл мектеп аудан бойынша, тіпті аймақ бойынша ең көлемді, ең көрікті мектеп болып, клубымен, жатаханаларымен салынады. Ұйым бұл мектепті салу үшін, қазақ байларынан екі мың қой жинады!

Бексапа маған қарап күлімсіреп қойып күбірледі:

– Аудандағы барлық бай балалары келіп оқыса, “жанасқыш тайыншалар” тағы көбейеді екен ғой!

– “Жанасқыш тайынша” деген не?– деп Елсадық елеңдей сұрап еді, сары Бексапа қызарақтай күліп, жауабын маған жалтақтай түсіп қайырды:

– Бай балаларының көбі мұғалімдерімен тең жүреді. Емтихан уақытында кей мұғалімнің етегіне жабысып, сұраулардың жауабын айтқызып алады. Биғаділ оларға “жанасқыш тайынша” деп ат қойған.

Елсадық күлімсірей сұрады менен:

– Ал оны бұзау демей “тайынша” деп атауың қалай?

– Олар, – деп кібіртіктедім мен, – ондайлар... Қысыр емген тайынша сияқты күйлі... Дүмдей-дүмдей болады:

Елсадық даңғырлаған үнімен қатты күлді, – “Дұрыс! Дұрыс! Дұрыс атау”, – деп ар жағындағы жалпақ столда отырған Ақыш атты бухгалтерге қарады. Сөзге де, күлкіге де көп қатынаспайтын ол сылқ-сылқ күліп еді.

– Ал олар сұрағанада мұғалімдер айтып бере ме? – деп жымиды. Алдындағы есеп цифрларына қарай отырып, оған жауапты Бексапа анықтап қайырды:

– Кейбірі тіпті айтып беруі үшін маңайлайды. Бірақ... бір-екеуі ғана... басқасы бар оқушыға бірдей.

– Педагогикаға бүтіндей жат қылық қой, ә!– деп күрсінді Елсадық. – Безобраз – деді Ақыш, –“қыз жымимаса, жігіт күлмейді” деген мақал бар, айтып бермейтін мұғалімнен оқушылар сұрай алмайды тегі, жапсарын сипалап тауып дәніккен оқушылар бар ғой! Елсадық қызықсына қарады бізге:

– Кластарыңда “жанасқыш тайынша” нешеу еді?

– Әр класта бар, – деді Бексапа – біздің класта үш-төрті бар.

– Мұғалімдерден сендер сұрамайсыңдар ма?

– Біз сұрай алмаймыз, сұрасақ та айтпайды.

“Емізіп қоятын” мұғалімдердің кім екенін олар бізден сұрамады да, біз айтпадық.

– Оқушылардан не қиын сөз шығып тұрады, иә! – деп Ақыш тағы күлімсіреді. – Оқушылық деген адамның ең қызық шағы ғой, шіркін!

– Оқушылар – тамыршы да, сыншы да ғой. Әсіресе қазіргі біздің оқушылардың көбі мектеп есігін әр қилы тұрмыс көріп, ес жия келіп ашқан. Бұлар мұғалімнің әр қылығын мүлт жібермей байқап отырады. Бұлармен уақыт тауып сырласып тұру қызық-ақ. Өздерінің дұрыс тәрбиеленуі үшін не істеу керек екенін өздері үйретеді... Жарайды, балалар, бұл тілектеріңді ұқтық. Алдағы оқу маусымында бай балалары көбірек келгенімен, қолдан келісінше жанаса алмайтын етерміз. Олай ету, әсіресе солардың өздерінің білім алуы үшін қажетті жұмыс. “Көш жүре түзеледі” дейтін мәтелді түсінесіңдер ме?

– Иә, бәрі де ақырын-ақырын түзеледі. Бірақ, әрбір оқушы бұл мәтелді өзіне қолданса дұрыс емес. Сіздер өз кемшіліктеріңізге кешірімсіз қарап әдеттенсеңіздер ғана жақсы адам боласыңдар!.. Ал, менің бір жұмысым қалып барады екен, кеттім. Белгіленген оқушылардың тізімін тезірек көшіріп берсеңіздер болғаны, басқасын асықпай, сегізінші айдың соңына дейін бітірерсіздер. Демалыс уақыттарыңызда қарсы бөлмедегі кітапханаға кіріп, газет оқып тұрыңыздар. Қазір дүниеде қатерлі де, қызық та оқиғалар болып жатыр.

– Біз сол санды мәліметті көшіре жүріп, ұйымның мәдениет бөліміндегі кітапханаға әуестеніп алдық. Бірақ, дүниенің – “қызығы” мен “қатерінің” қай жерде екенін, әрине, бірден ұға алмадық. “Шынжаң” газеті мен “Тарбағатай” газетіне 1938 жылы күздегі сандарынан бастап “Мюньхен шарты”, “фашизмнің білік бірлеспесі” сияқты біз білмейтін сөздер шығыпты. Тісіміз батпайтын “білік-бірлеспені” былай тастап, дүниеге үш жау пайда болғанын ұқтық. Олар – Германия, Италия, Жапония фашизмі, барлық қатал сөздер осыларға қаратылып тұрғандықтан, Жапония Жуңгоны жұту соғысын жүргізіп жатқандықтан, дүниенің “қатері” осы үшеуі екенін аңғарамыз. Ал, “қызығын” іздеп таба алмай тінтіне бердік.

Меніңше, “қызығы” – Қазақстанның өзіме түстаныс газет-журналдары болып көрінді. Мұнда үзілмей келіп тұрады екен. Қызықтап соған көбірек үңіліп жүрдім. Көзім үйренісе әріптеуді қойып, тез оқи алатын болуым тіпті қызықтырды. Мәдениет бөліміндегі Айтбектің алдына ауық-ауық келіп жүрдік.

– Ассалаумағалейкум! – дейміз. Сәлемді ол әсте дұрыс қабылдамайды, “А?” деп орнынан тік тұратын. Оның тосын қожыраң ете түсуінен кейде шошып, кейде ұялып қалатынбыз. “А?” деп қайта сұрағанда, қайтадан сәлем беру, әрқандай адамға жайсыз тиетін жұмыс қой.

– Сіздің қазынадан біраз оқиық деп келдік.

Ал, әлгі сөздердің “газет-журнал” дегн сөз бе, иә “шахмат-дойбы” деген сөз бе? Ұзындығына қарағанда әйтеуір бір сөз емес екенін ғана түсінеміз...

Бір-екі күннен соң байқадық, оған сәлем бермей кіру де жайсыздық тудырады екен. Бағанадай денесімен орнынан құлай түрегелді де, ұстазы келгендей қауғалақтайды. “Ассауламағалейкум, ассалаумағалейкум, ассалла! – деп неше адам кірген болса, сонша сәлем беріп, қазбалай амандасып қол алысады .

Сол өткелектен күніне бір рет өте жүріп, мен Қазақстанның “Коммунист” журналынан бірнешеуін оқып шықтым. Көзімнің көп тартқаны Жетісу қазақтарының азып-тозуы, Жуңгоға қашуы жайлы бір сын мақала болды. Мәселе асыра сілтеушілік пен бүлдірушілердің ісі болып қорытылыпты. Коммунистер туралы менің көзімдегі түссіз күңгірт перде ашыла қалғандай, жан-жағым жарқырай түскендей болды. Жан түршігерлік күйзеліске түсіп, туған жерден қашуымыздың айыпкері – Ақтай, Санатпай тыр жалаңаш алдымда тұрғандай, әкесін тілдеп жібергенімді де аңғармай қалыппын.

– Кімді боқтайсың ей, – деп қалды Айтбек.

Өзім ұялып та, сасып та қалдым. Оны боқтамағанымды анықтап түсіндірмесем сенбейтіндей көрінді.

– Совет Одағында Ақтай, Санатпай дейтін бұзықтар бар еді, соны!

– Е, олар не ғып жүр мұнда?

– Солардың атамандары Советте енді ұсалған сияқты, міне мұнда!

– Үй, өзің жермен бірге жасап келген бір мәртесе сияқтысың ғой, бұл әріпті қашан оқып едің?! – деп алып, ол арғы-бергімді сұрай жөнелді. Маған жақындаса қалды. – Е, солай де, балақай, менің жерлес бауырым болып шықтың ғой өзің! Мен де сол жақтан келгенмін.

– Сіздер қашан келіп едіңіздер?

– Отызыншы жылы өттік.

– Шәріпхан дутыңға... – деп Бексапа тағы да сөйлей бергенде, жаңа тағайындалған Нұржан атты орынбасар Шиянжаң қарсыдағы бөлімнен Елсадық пен Ақышты бастай кірді. Айтбек оларға қарамай шығып кетті де, бес-алты орындықты бір-ақ көтеріп қайта кіріп, сәлем беріп күлдірді.

– Айтбек дейтін азаматымыз осы,– деп Елсадық Нұржанға таныстыра бастап еді:

– Шиянжаңды алдыңғы күні қарсы ала шыққанда көргенмін, – деп Айтбек таныстыруды талап етпей, жалбырай амандасып, күлкіге батыра түсті, – ұлықты көргенде жылаған бала да уанбай ма, көре салысымен тұра жөнелгенім сол!..

Нұржан екі бетінен қаны тамған қып-қызыл, тым көрікті жігіт екен. Тіп-тік бойы, қап-қара көзі мен жаудыраған ақ бөрте жүзіне су жаңа қара көк костюм-сымы сұлулық нұрға бөлегендей жарасыпты. Өзі Шәуешектегі бір татар байының жалшысының баласы екен. Шың Сысай үкіметіне тездетіп кадр жетістіріп беру үшін Ташкентте ашылған екі жылдық мектептің екінші курсын 1937 жылы бітіріп шығыпты. Ыңғай атақты бай балалары жіберілген бұл мектептен Нұржанның оқып шығуы бір қызықты комедия болғандай.

– Өз баласын басқа мемлекетке жіберіп, “айырылып қалудан” қорыққан әйеншек байлар жалшылары мен қоңсыларының балаларын өз балам деп ұстап беріпті. Нұржан – сол жалшылық қылмыспен “ұсталып” кеткендердің біреуі. Бұлар сыпыра “оқымысты ұлық” болып жетіп келгенде, алдамшы байлар өздерінің алданып қалғанын бір-ақ біліп, өз маңдайларын өздері шапалақтаған екен.

Нұржан келісімен Үрімжі аймағына қарасты Құтыби ауданына Шиянжаң болып тағайындалыпты да, бір жылдан соң осы Дөрбілжінге ауыстырылыпты.

Бізге бұл кісінің үн-әуені қоңыраудай сылдырлап сұлу естіліп еді. Сөзді тоқтап-тоқтап өте сыпайы сөйлейді екен өзі. Сөйтсе де, бірнеше реткі сөзінен тұтықпалығын білдірмеу үшін осылай кідіре сөйлейтіндігін байқадық: сөйлерде тамағы бір-екі бүлкілдеп алады екен. “Кы...кы...кы” бас дыбысты қайталақтауын сыртқа шығармай, солайша көмекейден ғана бүлкілдететін сабырлылығын да ұнаттық. Егер сөйлеуге асықса шатақ шығатын көрінеді.

– Айтбек... Әлгі бір... Шәріпқан төре жайындағы... әңгімеңді айтсаңшы, тағы...тағы.. біз де естиік! – деп қолқалады ол.

– Тақсыр, ол әңгіме емес еді, әнеу шөкімайлар сұраған соң айтпақ болғанмын.

– Ы...ың... Алтайдан... келді дей ме сені?.. Қашан келдің?

– Алдыңғы жылы. Шәріпқан төреге қорғаушы әскер болып, содан босап қайтқанмын.

– Ы–ы... Ол... бұрыннан әскер ұстап тұратын адам ба еді?

Бұған жауапты Елсадық қайырды:

– Шәріпқанның аталары да жасақ ұстап келген деседі. Шәріпқан апрель төңкерісінен кейін дутың сайланған соң, екі жүз шамалы қорғаушы әскерден айырылмапты.

– Шиянжаң, білетін шығарсыз, Шәріпқан төрені былтыр осы жерде қарсы алып, Үрімжіге ұзатып салып едік. Алтайға содан бері қайтпады ғой, Үрімжіде не ғып тұр ол? – деді Айтбек. – Ағаңның жайын... Өзің білмесең... Біз қайдан білейік!.. Жә, өзің айтшы... Алтай, Көктоғай ауданында... Бір көтеріліс болыпты дейді ғой, одан... не білесің?

– Шәріпқан дутың Үрімжіге шақырылып кеткен соң ба!.. Білмеймін ойбай, көтеріліс көрсем көзім шықсын.

– Ол төрелеріңнің... Көктоғайда кімі бар еді?

– Білмедім, не болған екен, тақсыр?

– Түсінбестіктен Көктоғайда бір уақиға туылыпты деп естіп едік, сол екен ғой! – деп қалды Елсадық. Ақыш анықтай сұрады:

– Ауыз өсектен әртүрлі естідік, шынында қалай туылған уақиға екен өзі?

Сұраймын деп сұрауға ілініп қалған Нұржан қысыла отырып өз естігенін айтты. Елсадық пен Ақыштың оған сөз қыстыра отырып толықтауымен уақиға недәуір толық болғандай бізге.

Көктоғай ауданының қиырырақ бір районынан Есімхан дейтін үкірдайы былтыр Үрімжіге шақырылған екен, шақыру қағазға ол: “науқаспын, бара алмаймын” деп жауап қайырыпты. Шақырылуынан-ақ секем алып, қамдана бастаған сияқты, өзіне қарасты молқы, қарақас руларының етегін жия қоныстандырыпты да, ел адамдарын жиыпты:

“Үрімжіге шақырылып барған адамдар қайтпай жатыр, енді мені де шақырды, қайтсек болар екен?” деп кеңеске салыпты. Сол жиын жиырыла түсіп шиыршық атқан қатты түйіншекке айналыпты да “былтыр кеткен Ақыт қажы мен Шәріпқан дутың қайтып келмей, Үрімжіге ешкімімізді жібермейміз!” деген қаулыға келіпті. Мықты азаматтардан сол жиынның өзінде-ақ құралды-жасақ ұйымдастырыла қалса керек. Өздерінің ұйитын ғұламасы әрі атақты ақыны қарт Ақытты айдап әкеткенде айыра алмай қалуларына қатты ашынып тұрған жалынды азаматтар, бұл рет мұсасына мықтап мінген көрінеді. Олар осындай бір “сұмдық” райға келіп тұрғанда ауданның ханзу Шиянжаңы жиырма шақты құралды әскер ертіп, Есімханды өзі “шақыра” келген екен.

Оның шыққанын күні бұрын естіп, ауылдан ауаша үй тіккізіп қойған Есімхан, Шиянжаңды (әкімді) “қауқалақтай” қарсы алыпты. Дереу бірнеше қой сойғызып, өз еліне “шақырып келтіре алмайтын Шиянжаң тақсырдың өзі келгенде енді дәстүр бойынша түстік беріп” күтпей жібермейтінін, сонан соң өзі еріп бірге кететінін айтып, асты-үстіне түсіпті. Сол бір түстік асын кешке жақын әрең беріпті де, түнде жолдың қауіптілігіне сендіріп, еріксіз қондырыпты.

Сыртқа күзетші қойып, мылтықтарын құшақтай отырған қонақтарына қонақ иесі әзіл тастапты сонан соң:

– “Япырмай, Шиянжаң тақсыр-ай, құтты мешін үйімде қонақ болып отырғанда бір-бір көсеулеріңізді қолдан тастамай, шошаңдатып отырсыздар-ау , бірге аттансам, осыларыңызбен мені түртпектеп көсемексіздер ме, қалай?!”

Бұл ұтқыр қалжыңды тілмашынан толық түсінген Шиянжаң ыржия күліп бірдеме деген екен. Әскерлер мылтықтарын керегеге сүйеп-сүйеп қоя салыпты.