Дәрістердің күнтізбелік-тақырыптық жоспары 1 страница

№	Дәрістер тақырыбы	Сағат саны	Апта	Әдебиеттер
	Кіріспе Балалардың өсуі мен дамуы, олардың көрсеткіштері			[1, 2, 3, 19, 21]
	Нерв жүйесінің физиологиясы. Жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшеліктері		2-3	[1, 2, 3, 20]
	Жоғары жүйке әрекетң			[1, 2, 3
	Анализаторлардың жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы		5-6	[1, 2, 3, 8, 11, 18]
	Жас эндокринологиясы		7-8	[1, 3, 6, 9, 15, 22]
	Тірек – қимыл жүйесі, оның ерекшеліктері			[1, 2, 4, 6, 7, 10, 23]
	Ас қорыту органдары, оның жас ерекшеліктері, зат және энергия алмасуы		10-11	[1, 2, 3, 16, 18, 21, 23]
	Қанның жас ерекшеліктері, жүректің құрылысы мен қызметі		12-13	[1, 2, 3, 6, 8, 9, 17, 21]
	Тыныс алу мүшелерінің жас ерекшеліктері			[1, 2, 3, 8, 11, 18, ]
	Сыртқа шығару органдарының жас ерекшеліктері			[1, 2, 3, 6, 8, 9, 17, 21]
	Барлығы

іс тәжірибелік сабақ күнтізбелік-тақырыптық жоспары

№	Дәрістер тақырыбы	Сағат саны	Апта	Өткізу формасы
	Кіріспе Балалардың өсуі мен дамуы, олардың көрсеткіштері			«Миға шабуыл»
	Нерв жүйесінің физиологиясы. Жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшеліктері		2-3	«Идеялар жәрмеңкесі»
	Жоғары жүйке әрекетң			Блиц-жарыс
	Анализаторлардың жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы		5-6	«Миға шабуыл»
	Жас эндокринологиясы		7-8	«Идеялар жәрмеңкесі»
	Тірек – қимыл жүйесі, оның ерекшеліктері			Жүппен жұмыс
	Ас қорыту органдары, оның жас ерекшеліктері, зат және энергия алмасуы		10-11	Топпен жұмыс
	Қанның жас ерекшеліктері, жүректің құрылысы мен қызметі		12-13	Блиц-жарыс
	Тыныс алу мүшелерінің жас ерекшеліктері			«Идеялар жәрмеңкесі»
	Сыртқа шығару органдарының жас ерекшеліктері			«Миға шабуыл»
	Барлығы

1-ші іс тәжірибелік сабақ тақырыбы:Кіріспе

Балалардың өсуі мен дамуы, олардың көрсеткіштері

Мақсаты: Студенттерді балалардың өсуі мен дамуының орталық зандылықтары жайлы білімдерін тереңдету.

Талқыланатын сұрақтар:

өсу мен даму гетерохронды болады сипаттама беру

мүшелер мен мүшелер жүйелерінің өсу мен даму карқыны әртүрлі;

өсу мен даму баланың жынысына байланысты;

функциялық мүшелер жүйелері мен мүшелердің қызметтерінің биологиялық беріктігі немесе мықты болуы;

өсу мен дамудың тұқым қуалау қасиеттері мен сыртқы ортаның жағдайларына тәуелділігі;

өсу мен дамудың акселерациясы.

Әдістемелік нұсқаулар: Материал мазмұнын ашу барысында зандылықтардың ерекшеліктерін ашу, гетерохронды, биологиялық беріктігі, акселерацияс түсініктерінің мәнін ашу.

Әдебиеттер тізімі:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасының негiздерi [Мәтін]: Оқулық / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

2-ші іс тәжірибелік сабақ тақырыбы: нерв жүйесінің физиологиясы. Жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшеліктері

Мақсаты: Студенттердің берілген тақырып жайлы білімдерін қалыптастыру; танымдық іскерліктерін дамыту.

Талқыланатын сұрақтар:

Жүйке жүйесі құрылысына байланысты бөлінеді...

Жүйке жүйесі қызметі бойынша бөлінеді...

нерв ұлпасын құрайды...Синапс –құрылысы маңызы Нерв талшықтары құрылысы маңызы

Сопақша ми, вароли көпірі- құрылысы маңызы Сопақша ми мен вароли көпірі құрайды... Мишық- құрылысы маңызыОртаңғы ми- құрылысы маңызы Аралық ми - құрылысы маңызы Үлкен ми сыңарлары- құрылысы маңызы Жоғары жүйке әрекеті туралы Шартсыз, шартты рефлекстерге сипаттама беру сипаттама беру Шартты рефлекс пайда болуының негізі ... Шартты рефлекстердің тежелуі:индукциялық тежелу, шектен тыс тежелу сөңгіш тежелу, ажырату/дифференциалды/-сипаттамаберу жоғары жүйке әрекетің топтарына сипаттама беру

Әдістемелік нұсқаулар: Материал мазмұнын ашу барысында тақырып жайлы білімдерін тереңдету.

Әдебиеттер тізімі:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Пед.уч-ге арналған оқулық / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасөспiрiмдер физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

3-ші іс тәжірибелік сабақ тақырыбы: анализаторлардың жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы

Мақсаты: Студенттердің берілген тақырып жайлы білімдерін қалыптастыру; танымдық іскерліктерін дамыту.

Сұрақтар:

Дыбыс талдағышының құрылысы, қызметі, жас ерекшелігі. Дыбыс қабылдаудың физиологиялық негізі

Көру талдағышының құрылысы, қызметі жас ерекшелігі аккомодация түсінікке сипаттама беру спазм аккомодации түсінікке сипаттама беру жақыннан көргіштіктің себебебі, алдын алу

Алыстан көргіштіктің себебебі, алдын алу астигматизм- себебебі, алдын алу дальтонизм- себебебі, алдын алу

Әдістемелік нұсқаулар: талдағыштардың құрылысына, кызметіне терең талдау жасап, жас ерекшеліктеріне байланысты жұре пайда болған патологияларын ашып көрсетіңіздер.

Әдебиеттер тізімі:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасының негiздерi [Мәтін]: Оқулық / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

4-ші іс тәжірибелік сабақтақырыбы: Жас эндокринологиясы

Мақсаты: Студенттердің берілген тақырып жайлы білімдерін қалыптастыру. Сұрақтар:

Қалқанша без-маңызы, патологиясы

Қалқан серік бездері- маңызы, патологиясы

бүйрек үсті бездері- маңызы, патологиясы аденогипофиз- маңызы, патологиясы

нейрогипофиз- маңызы,

Ұйқы без- маңызы, патологиясы тимус- маңызы

Жыныс бездері- маңызы,

Әдістемелік нұсқаулар: Аталған тақырып мазмұнын ашу барысында гормон, гиперқызмет, гипоқызмет, түсініктерінің мәнін ашу.

Әдебиеттер тізімі:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасының негiздерi [Мәтін]: Оқулық / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.-

5-ші іс тәжірибелік сабақ

тақырыбы: Тірек – қимыл жүйесі, оның ерекшеліктері

Бұлшықеттің құрылысы

Мақсаты: Студенттердің берілген тақырып жайлы білімдерін қалыптастыру Сұрақтар:

Омыртқаның дамуы, физиологиялық иірімдерінің дамуы

кифоз...

лордоз...

Омырқаның кисаюы-лордатикалық, кифатикалық, бүкірейген, иірімсіз, түрлеріне сипаттама беру

Жалпақ табандылық –себебі, алдын алу, түрлері

еңбек-анықтама, ұлкен және кіші .

Әдістемелік нұсқау:

Аталған тақырып мазмұнын ашу барысында кифоз, лордоз, омырқаның кисаюы, жалпақ табандылық түсініктерінің мәнін ашу.

Әдебиеттер:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Пед.уч-ге арналған оқулық / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасөспiрiмдер физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

6-шы іс тәжірибелік сабақ тақырыбы: Ас қорыту органдары, оның жас ерекшеліктері Зат және энергия алмасулары

Мақсаты: Студенттердің берілген тақырып жайлы білімдерін қалыптастыру

Талқыланатын сұрақтар:

1.Ауыз құысында, қарын, он екі елі ішекте, ашы ішекте, тоқ ішекте ас қорыту процестеріне сипаттама беру. 2.бауыр, ұйқы бездердің ас қорыту процесінде маңызы

3.Белок, май, көмірсулардың маңызы

4.А,В1,В2,В6,В12, С, Д, витаминдердің маңызы

Әдістемелік нұсқаулар: Аталған тақырып мазмұнын ашу барысында фермент, өт, бактериялар,аминқышқылдар, түсініктердің ерекшеліктерін ашу.

Әдебиеттер тізімі:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасының негiздерi [Мәтін]: Оқулық / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.-

7-ші іс тәжірибелік сабақ тақырыбы:Қанның жас ерекшеліктері

Мақсаты: Қан жайлы студенттер білімін тереңдету

Сұрақтар:

лейкоциттер-саны балада, ересек адамда, маңызы. эритроциттер- саны балада, ересек адамда, маңызы . тромбоциттер- саны, маңызы .

қан топтарына сипаттама беру

иммунитет-анықтама , түрлері

Әдістемелік нұсқаулар: Аталған тақырып мазмұнын ашу барысында антидене, гемоглобин, фагоцитоз, агглютиноген, агглютинин, иммунитет, резус-фактор, эритроциттер тұну жылдамдығы түсініктердің ерекшеліктерін ашу.

Әдебиеттер тізімі:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Пед.уч-ге арналған оқулық / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасөспiрiмдер физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

8-ші іс тәжірибелік сабақ тақырыбы:Жүректің құрылысы мен қызметі

Мақсаты:Жүректің құрылысы жайлы студенттер біліміне сүйене отырып, жаңа материалдарды түсіндіру, өз пульстерін, қан қысымын анықтай білу.

Сұрақтар:

Ұлкен және кіші қан айналу шеңбері ...

жүрек циклі ...

систола, диастола, пауза-анықтамасы .

жүректің өткізгіш жүйесіне сипаттама беру.

Әдістемелік нұсқау: Тақырып мазмұнын ашу барысында жүрек циклі ,

систола, диастола, пауза, қан қысымы түсініктердің ерекшеліктерін ашу.

Әдебиеттер:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасының негiздерi [Мәтін]: Оқулық / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.-

9-шы іс тәжірибелік сабақ тақырыбы:Тыныс алу мүшелерінің жас ерекшеліктері

Мақсаты:Тақырып мазмұны жайлы студенттер білімдерін кеңейту,

Сұрақтар:

Тыныс алу жүйесінің жалпы құрылысы, қызметі

Тыныс алу ауа.

Қосымша ауа

Қордағы ауа

өкпенің тіршілік сыйымдылығы

Әдістемелік нұсқау: Тыныс алу жүйесінің жалпы құрылысына, кызметіне терең талдау жасап, жас ерекшеліктер ашып көрсетіңіздер.

Әдебиеттер:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Пед.уч-ге арналған оқулық / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасөспiрiмдер физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

10-шы іс тәжірибелік сабақ тақырыбы:Сыртқа шығару органдарының жас ерекшеліктері

Мақсаты: Сыртқа шығару органдары жайлы студенттер білімін тереңдете отырып

Сұрақтар:

Сыртқа шығару органдарының құрылысы, қызметі

Нефрон-қызметі, құрылысы.

Фильтрация-...

Реабсорбция...

Алғашқы несеп-мөлшері, құрамы

Соңғы несеп-мөлшері, құрамы

Әдістемелік нұсқау: Сыртқа шығару органдарының кызметіне терең талдау жасап, жас ерекшеліктер ашып көрсетіңіздер

Әдебиеттер тізімі:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дүйсембин, К. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы [Мәтін]: Оқулық / К Дүйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін]: Пед.уч-ге арналған оқулық / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасөспiрiмдер физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы [Мәтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

Лекциялардың кешені

Лекция 1

Тақырып:Кіріспе

Жоспар:Балалардың өсуі мен дамуы, олардың көрсеткіштері

Адам жасының кезеңдері

Кілт сөздер:физиология, өсу, даму, акселерация, мүшелер

Жас өспірімдер физиологиясы мен гигиенасы балалар организмінің жасына сай құрылыс, қызмет ерекшеліктерін, өсу және даму барысындағы барлық адамға ортақ түрлі заңдылықтарын қарастырып, денсаулығын сақтау үшін қажетті қолайлы жағдайларды ұсынады.Бұл ғылым балалардың денесінің дұрыс дамуын, ақыл-ойының жетілуін қамтамасыз етіп, оған қажетті жағдайларды ұсыну арқылы түрлі аурулардың алдын алады, еңбек қабілетін күшейтеді, дене шынықтыру жолдарын, күн кестесі мен түрлі еңбек кестелерінің бала организміне тиімді түрлерін анықтайды.

Организмдегі клеткалардың саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене көрсеткіштерінің артуын өсу деп атайды. Организмнің негізгі 3 дене көрсеткіштері бар: бойы, салмағы, кеудесі. Өсу мен қатар организмде даму процесі жүріп жатады. Даму сапалық көрсеткіш. Организмнің дамуы деп сан көрсеткіштерінің сапалық көрсеткіштерге айналып, ұлпалардың дифференциясы белгілі бір қызмет атқаруға бейімделуін, организм мен оның жеке мүшелерінің қызметінің артуын, баланың ақыл-ой өрісінің молаюын айтады. Баланың дамуы 2 түрлі болады: физикалық және функциялық.

Өсу мен дамудың барлық адамдарға ортақ бірнеше заңдылықтары бар:

- өсу мен даму гетерохронды болады

- мүшелер мен мүшелер жүйесінің өсу мен даму қарқыны әртүрлі

- өсу мен даму баланың жынысына байланысты

- функциялық мүшелер жүйесі мен мүшелер қызметтерінің беріктігі

- өсу мен дамудың тұқымқуалау қасиеттері мен сыртқы ортаның жағдайларына тәуелділігі

- өсу мен дамудың акселерациясы

Адамның барлық өмірін 12 кезеңге бөлген:

1. Жаңа туған сәби(алғашқы 10 күн)

2. Емшектегі сәби(10 күннен 1 жасқа дейін)

3. Алғашқы балалық шақ(1-3 жас)

4. Бірінші балалық шақ(4-7 жас)

5. Екінші балалық шақ(қыздар 8-11 жас, ұлдар 8-12 жас)

6. Жеткіншек немесе жасөспірімдер(12-15, 13-16)

7. Кәмелеттік немесе жігіттік/бойжеткендік(16-20, 17-21)

8. Ересектік мерзімнің 1-ші жартысы(әйелдер 21-35, ерлер 22-35)

9. Ересектік мерзімнің 2-ші жартысы(36-55, 36-60)

10. Егде жас(55-74, 60-74)

11. Қариялар немесе кәрілік(74-90 жас ерлер мен әйелдерде бірдей)

12. Ұзақ өмір сүрушілер(90 жастан әрі қарай)

Лекция 2

Тақырып: Нерв жүйесінің физиологиясы. Жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшеліктері

Жоспар: Нерв жүйесінің құрылысы.

Нерв талшығының қасиеттері.

Кілт сөздер: нерв жүйесі, нерв талшықтары, нейрон, синапс, ми.

Жүйке жүйесі құрылысына байланысты екіге бөлінеді.

1) орталық ( жұлын, ми)

2) шеткі (нерв талшықтары)

Жүйке жүйесі қызметі бойынша:

1) соматикалық (тірек-қимыл аппаратының қызметін реттейді)

2) вегетативті (ішкі мүшелер қызметін реттейді)

Жүйке жүйесінің құрылысы мен функциялық негізі – нерв клеткасы немесе нейрон. Орталық жүйке жүйесінде нейрондарды қосымша клеткалар – глиялар қоршаған. Нейрондар мен глиялар нерв ұлпасын құрайды. Глиялар нерв клеткаларының тірегі болып, оны қоректендіреді және электр изоляторы қызметін атқарады.

Нейронның денесін сома деп атайды. Оның пішіні әр түрлі: сопақша , ұршық тәрізді, дөңгелек, домалақ, үш бұрышты, төрт бұрышты, жұлдыз тәрізді т. б. Денесінен ұзынды-қысқалы өсінділері – нерв талшықтары шығады. Ұзын талшығын аксон(грекше аксон – тірек деген иағынада), қысқы талшықтарын дендритдеп атайды (дендрон - ағаш).

Жүйке жүйесінің маңызы. Адамның жүйке жүйесінің маңызын оның қызметіне қарай былай анықтауға болады:

- мүшелерді бір-бірімен байланыстырып, организмнің бір тұтастығын іске асырады;

- денедегі барлық мүшелердің және мүшелер жүйелерінің қызметтерін реттейді;

- организмді сыртқы ортамен байланыстырады;

- сыртқы ортаның өзгермелі жағдайларына организмді бейімдейді;

- денедегі барлық клеткалардың, ұлпалардың, мүшелердің, бүкіл организмнің тірлігін қамтамасыз етеді:

Нерв ұштары қызметіне байланысты екі түрлі болып келеді: сезгіш ұштары – рецепторлар, қозғаушы ұштары – эффекторлар.

Нейронның бір-бірімен байланысы синапсдеп аталатын арнайы ерекше құрылым арқылы іске асады. Синапс екі бөлімнен тұрады: пресинапстық (синапстың алдындағы) және постсинапстық (синапстың соңындағы) бөлімдер. Пресинапстық бөлімнің пресинапстық мембранасы бар. Пресинапстық мембрана нейронның аксонның жуандаған ұшы – синапс түймешегінің қабығы. Синапс түймешесінің іші синапстық көбікке толы болады. Бұл көбік медиатордеп аталатын белсенді химиялық заттан тұрады (латынша медиатор – делдал, арада жүруші). Қабылдаушы нейронның пресинапстық бөлімімен жалғасатын жерінің қабығын постсинапстық мембрана деп атайды. Пресинапстың және мембраналардың арасында синапс аралығы болады.

Нервтер мен нерв талшықтары.Сырты қабықпен қапталған нерв клеткасының өсінділерін нерв талшықтары деп атайды. Нерв талшықтары екі түрлі болады: миелинді және миелинсіз. Миелинді нерв талшығының сыртын миелин қабығы қоршаған, ал миелинсіз талшықтың сыртын тек қана эндотелий қабығы қоршаған миелині болмайды.