В020500 - «филология» мамандығы үшін

М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті

Филология және журналистика» кафедрасы

ТЕСТ ТАПСЫРМАСЫ

«Қазақ тілінің тарихи грамматикасы» пәнінен 4 курс,

В020500 - «Филология» мамандығы үшін

1. Әл-Фараби меңгерген шет тілдері?

А) араб, парсы, грек

C) татар, парсы

С) ұйғыр, араб, француз

D) өзбек, татар

Е) монғол, қытай, грек

2. «Құтты біліктің» толық тексін орыс тіліне аударған ғалым?

А) С.Н.Иванов

C) А.Н.Кононов

С) С.Е.Малов

D) Н.Гребнев

Е) У.Х.Шалекенов

3. «Күлтегін», «Тоныкөк» жырларын жазған кім?

А) Иоллығ-Тегін

C) Қорқыт

С) Тоныкөк

D) Яссауи

Е) Білге

4. «Оғыз Қаған» жырындағы Оғыздың ақылшысы кім?

А) Ұлық Түрік

C) Білге

С) Тоныкөк

D) Күлтегін

Е) Қорқыт

5. Түркі халықтары тілдері туралы пікір айтқан швед офицері?

А) Т.Стралленберг

C) Г.Дерфер

С) В.Томсен

D) Г.Клапрот

Е) В.Радлов

6. «Краткая грамматика киргиз-казахского языка» авторы?

А) Мелиоранский

C) Радлов

С) Малов

D) Березин

Е) Фон Габен

7. М.Қашқаридың «Диван лұғат ит-түрік» қай ғасыр ескерткіші?

А) ХІ ғ.

C) Х ғ.

С) ХІІ ғ.

D) Х ғ. соңы

Е) ІХ ғ.

8. «Құтты білікті» қазақ тіліне тұңғыш аударушы?

А) А.Егеубаев

C) Қ.Өміралиев

С) Ә.Нәжіп

D) В.Радлов

Е) Р.Арат

9. «Гүлстан бит-түрки» дастанының авторы?

А) С.Сараи

C) Ә.Фердауси

С) М.Қашғари

D) М.Х.Дулати

Е) Навои

10. «Опыт словаря тюркских наречей» еңбегінің авторы?

А) В.Радлов

C) И.Мелиоранский

С) С.Е.Малов

D) М.Казим-бек

Е) В.Томсен

11. Қазақтар арасында «Әзірет Сұлтан» деп атанған ғұлама?

А) А.Яссауи

C) М.Х.Дулати

С) М.Қашқари

D) Фердауси

Е) Омар Һаям

12. «Бабырнаме» қандай шығарма?

А) Энциклопедиялық

C) Дидактикалық

С) Философиялық

D) Прозалық

Е) Поэтикалық

13. Араб графикасына негізделген қазақ әліппесін жазған ғалым?

А) А.Байтұрсынов

C) Ш.Уәлиханов

С) Ы.Алтынсарин

D) А.Жұбанов

Е) М.Дулатов

14. «Диуани лұғат ит-түрік» еңбегі алғаш рет қайда жарық көрді?

А) Түркияда

C) Сауд Арабиясында

С) Египетте

D) Грецияда

Е) Парижде

15. «Аттуһфа» жазбасының қазақша баламасы?

А) «Түркі тілі туралы жазылған ерекше сыйлық»

C) «Түркі тілі туралы жазылған түсіндірме кітап»

С) «Түрікше-арабша тәржімә»

D) «Парасаттылық»

Е) «туфалар тілі»

16. «Түркі тілі туралы жазылған түсіндірме кітап» бөлімдері?

А) Фонетика, морфологиялық, сөздік

C) Диалектілер, сөздік, грамматика

С) Грамматика, морфология

D) Фонетика, синтаксис

Е) Септіктер, синтаксис

17. «Кодекс куманикус» қай ғасырда жазылған?

А) ХІІ

C) ХІ

С) ІХ

D) ҮІІ

Е) ҮІІІ

18. Кімнің аудармасымен Қашғари сөздігі өзбек тілінде жарияланды?

А) С. Муталибов

C) Б. Аталай

С) Ә. Фазылов

D) Ә. Нәжіп

Е) Е. Жұбанов

19. «Түркше-арабша тәржімә» сөздігі қай жылы қайда шыққан?

А) 1245 жылы Египетте

C) 1210 жылы Түркияда

С) 1312 жылы Каирде

D) 1402 жылы Мысырда

Е) 1315 жылы Парижде

20. «Түркі тілі туралы жазылған түсіндірме кітап» қай тілге аударылған?

А) Араб

C) Латын

С) Орыс

D) Француз

Е) Испан

21. Қыпшақтар, кумандарды қалай атаған?

А) половецтер

C) жартылай қыпшақтар

С) аралас қыпшақтар

D) аралас половецтер

Е) көшпенділер

22. Орхон-Енисей ескерткіштері қай ғасыр туындысы?

А) ҮІ-ҮІІІ

C) Ү-ҮІ

С) Ү-ҮІІ

D) ҮІІІ-ХІ

Е) ҮІ

23. Орхон-Енисей ескерткіші қай халықтың мұрасы?

А) түрік

C) қыпшақ

С) қазақ

D) татар

Е) қырғыз

24. «Тержуман турки уа араби» сөздігі қалай аталады?

А) Түрікше-арабша тәржіма

C) Түрікше-қазақша тәржіма

С) Өзбекше-түрікше тәржіма

D) Түрікше тәржіма

Е) Арабша тәржіма

25. «Тержуман турки уа араби» сөздігі қашан жазылды?

А) 1245 жылы

C) 1225 жылы

С) 1295 жылы

D) 1315 жылы

Е) 1275 жылы

26. «Түрікше-арабша тәржіма» сөздігі қайда жазылған?

А) Египтте

C) Каирде

С) Пәкістанда

D) Иранда

Е) Парижде

27. Абу Хайанның еңбегін табыңыз?

А) «Түркі тілі туралы жазылған түсіндірме кітап»

C) «Түркі тілі туралы жазылған ерекше сыйлық»

С) «Кодекс-куманикус»

D) «Түрікше-арабша тәржіма»

Е) «Түрікше-қазақша тәржіма»

28. Орхон-Енисей жазбаларында қандай көптік жалғау кездеседі?

А) -лар, -т

B) -с, -ар, -ер

C) -р, -ғай

D) -ма, -лық

E) -ас, -з

29. Халықтық этимология дегеніміз?

А) халықтық төркіндету

B) халықтық түр

C) халықтық шешім

D) әфсана

E) дәстүр

30. Түбірлер синкретизмі деген не?

А) түбір сәйкестігі

B) түбір синонимділігі

C) түбір антонимділігі

D) түбір дамуы

E) түп түбір

31. Дифтонг қазіргі түркі тілін неге ұшыратты?

А) деформацияға

B) делабиализацияға

C) дивергенцияға

D) конвергенцияға

E) палатализацияға

32. Сөз таптарының қалыптасуы неге қарай?

А) сөйлем ішіндегі мәні мен қызметіне

B) сөйлем түрлеріне

C) сөздердің тіркесуіне

D) сөздердің фонетикалық жүйесіне

E) синтаксистік тұтастығына

33. Насилов В.М., тәуелдеулі барыс септік -ына қандай құбылыс?

А) Ежелгі

B) Қазіргі

C) Ең жаңа

D) Жаңа

E) Орта

34. Г.Ю. Клапорттың «қырғыз тілінен» кітабы қашан шықты?

А) 1825 жылы

B) 1861 жылы

C) 1876 жылы

D) 1883 жылы

E) 1882 жылы

35. Ретроспективті тәсіл нені зерттейді?

А) қазіргі тіл мен диалект айырмашылығын

B) көне тілді

C) жаңа тілді

D) жоғалған тілді

E) жаңа тіл мен көне тіл айырмашылығын

36. Іштей реконструкция тәсілі нені тексереді?

А) синхроннан диахронды қорытындыны

B) синхронияны диалектикалық қорытындыны

C) диахронияны сингармониялық қорытындыны

D) сингармонизмді синхрониялы қорытындыны

E) диалектиканы диахронды қорытындыны

37. Синхрондық сипаттау әдісі нені тексереді?

А) белгілі бір дәуірді

B) өткен дәуірді

C) орта дәуірді

D) жаңа дәуірді

E) көне дәуірді

38. Қазақ тілінің тарихи даму кезеңі?

А) алтай дәуірі

B) сақ дәуірі

C) палеолит дәуірі

D) неолит дәуірі

E) хазар дәуірі

39. Қазіргі көмектес жалғауы, қай тілге тән?

А) қазақ

B) қырғыз

C) өзбек

D) ұйғыр

E) сақа

40. Якут тіліндегі бірлестік септік қосымшаны көрсет?

А) -лыын, -тыын, -ныын

B) -ын, -ыт, -ым, -ыл

C) -лы, -ты, -ны, -мы

D) -лын, -тын, -нын, -ты

E) -н, -т, -м, -ы, -лың, -лы

41. «Бір» саны башқұрт тілінде қалай айтылады?

А) бер

B) пер

C) бір

D) бәрі

E) бүрі

42. «5» мағынасын беретін пел қай тілдің сөзі?

А) Чуваш

B) Сары ұйғыр

C) Тува

D) Хақас

E) Якут

43. Болжалдық сан есімнің көне түрі қай тәсілмен жасалған?

А) Қосарлану

B) Кірігу

C) Бірігу

D) Қосымша

E) Тіркесу

44. Топтау сан есімі, «екеумен» сөзіндегі «у» қандай тұлға?

А) Модификация

B) Есімше

C) Көсемше

D) Етіс

E) Рай

45. «Тіл тарихы» нені зерттейді?

А) көне мен жаңа сабақтастығын

B) көне элементті

C) тілдің негізін

D) жаңа элементті

E) әдеби, тілдік қатынастарды

46. «Тіл тарихы» нені қарастырады?

А) тарихи грамматика, әдеби тіл тарихын

B) тарихи грамматика, фонетиканы

C) әдеби тіл тарихы, лексиканы

D) тарихи фонетика, сөздік құрамды

E) әдеби тіл, фонетика, сөздік құрамын

47. «Тарихи грамматика» неге назар аударады?

А) оқшауланып тұрған тілдік фактіге

B) сөйлеу тілінің ерекшелігіне

C) бүкіл тіл жүйесіне

D) қазіргі қазақ тілі түрлеріне

E) лексиканы, бүкіл тілдік жүйеге

48. Тарихи грамматиканың зерттеу нысаны?

А) жазба деректер

B) фантастикалық романдар

C) қазіргі философия

D) функционалды грамматика

E) нормативті грамматика

49. Қазақ тілінің төл дауыстылар саны?

А) 9

B) 12

C) 10

D) 13

E) 7

50. Қай жерде қ, к дыбыстарының ұяңданады?

А) интервокалда

B) инлаутта

C) постлаутта

D) аффиксте

E) инфиксте

51. «Ә» дыбысы қайдан пайда болды?

А) шығыс тілінен

B) жеке тіл ыдырауынан

C) орыс тілінен

D) түркі тілінен

E) араб тілінен

52. Әпер, әкел сөздеріндегі «ә»-нің пайда болуы?

А) кейінді ықпал

B) түбір бірігуінен

C) ілгерінді ықпал

D) жымдасу

E) үндесуден

53. Күлаш – Күләш сөзіндегі «ә»?

А) ілгерінді ықпал

B) естуден

C) айтылудан

D) ықпалдасу

E) кейінді ықпал

54. «И» әрпінің қалыптасуы?

А) ыг//ег – и (ій)

B) ти

C) ій

D) ег

E) ығ

55. Пығыл – пиғыл, мырас – мирас сөзіндегі «И»?

А) дифтонг дыбыс

B) әріп үнемдеу

C) монофтонг дыбысталуы

D) монофтонггке айналудан

E) дыбыс, әріп және буын

56. Сөз басындағы «б» қалай пайда болған?

А) п ның ұяңдануынан

B) сырттан енген сөздер

C) ескі

D) тіл ыдырауы

E) аралас

57. Сөз басындағы «т» мен «д» қандай құбылыс?

А) ескі, жаңа

B) «т» ескі

C) «д» жаңа

D) ескі

E) аралас

58. Сөз соңындағы «З, С» сабақтастығының қазақ тіліндегі көрінісі?

А) келер шақ болымсыз

B) осы шақ

C) өткен шақ

D) келер шақ

E) жаңа өзгерістерді

59. Сөз соңындағы «З» құбылысы?

А) ежелгі

B) көне

C) жаңа

D) ең жаңа

E) аралас

60. Фузия деген не?

А) түбір мен қосымша, дыбыс өзгерісі

B) түбір өзгерісі

C) қосымша өзгерісі

D) сөз өзгерісі

E) сөз өзгерісі, түбір, қосымшалары

61. Н//д//т фузиясына тән?

А) септік

B) көптік

C) жіктік

D) тәуелдік

E) есімдік

62. М//б-п фузиясы неге тән?

А) сұраулық шылау

B) көптік жалғау

C) септік

D) жіктік

E) есімдік

63. Л//д//т фузиясы неге тән?

А) көптік

B) септік

C) тәуелдік

D) жіктік

E) есімдік

64. Қазақ тілінде «ж» дан басталу қандай құбылыс?

А) протезалық

B) эпентезалық

C) элизалық

D) редукциялық

E) жаңа

65. Эпенза құбылысы қай сөздерде болады?

А) араб, парсы, орыс

B) қазақ, татар

C) қырғыз, өзбек

D) түрік, чуваш

E) сақа, тува

66. Эпентеза деген не?

А) екі дауыссыз арасына дауыстының енуі

B) сөз алдынан дыбыс қосылуы

C) сөз соңына дыбыс қосылуы

D) дыбыстың түсіп қалуы

E) аралас дыбыстардың қосылуы

67. Элизия деген не?

А) дыбыс түсуі

B) дыбыс қосылуы

C) дауыссыз арасы

D) дыбыс

E) фонема

68. Элизия қандай құбылыс?

А) жат құбылыс

B) көне

C) жаңа

D) ең жаңа

E) аралас, көне

69. Ғ, г элизиясы қайда байқалады?

А) сөз ортасы

B) сөз басы

C) сөз аяғы

D) сөзде

E) байқалмайды

70. Диссимиляция қандай құбылыс?

А) өте көне

B) көне

C) жаңа

D) ең жаңа

E) аралас

71. Диссимиляция құбылысы бар тіл?

А) сары Ұйғыр

B) қазақ

C) татар

D) түрік

E) өзбек, татар

72. Ассимиляция қандай құбылыс?

А) жаңа

B) көне

C) ескі

D) түркілік

E) аралас

73. Екпін қандай құбылыс?

А) ежелгі емес

B) ежелгі

C) көне

D) ең жаңа

E) ең ескі

74. Еріндік үндестік қатаң сақталған тіл?

А) қырғыз

B) қазақ

C) өзбек

D) түркімен

E) тува

75. Жапырақ, көкірек сөздеріндегі ы, і қандай құбылыс?

А) редукция

B) элизия

C) эпензия

D) протеза

E) аралас

76. Қазіргі сөздер (түбір) неге ажырайды?

А) түбір мен -лі қосымшаларға

B) түбілерге

C) қосымшаларға

D) жұрнақтарға

E) түбірлер мен жұрнақтарға

77. «Лық» қосымшасындағы «л» қандай тұлға?

А) көптік

B) септік

C) тәуелдік

D) жіктік

E) туыстық

78. Орта түркі заманы іштей қанша дәуірге бөлінеді?

А) 2

B) 3

C) 4

D) 5

E) 1

79. Қараханид дәуірін көрсет?

А) X-XII ғ.

B) XI-XII ғ.

C) XII-XIII ғ.

D) X-XI ғ.

E) Х-ІІІ ғ.

80. Шығыс септік туралы шындыққа жақын пікір айтқан кім?

А) Серебренников

B) Рамстедт

C) Рясянен

D) Радлов

E) Милеоранский

81. Шығыс септік -дан тұлғасындағы «н» не?

А) локатив қосымша

B) құралдық септік емес

C) ілік септік

D) жіктік жалғау

E) тәуелдік жалғау

82. Мен(ен), сен(ен), «ен» қандай тұлға?

А) Көне

B) Жаңа

C) Орта

D) Ең жаңа

E) Ескі

83. Көмектес септік тұлғасы қазір қай тілде бар?

А) Якут, чуваш, қазақ

B) Өзбек, ұйғыр, сары ұйғыр

C) Қырғыз, тува сақы

D) Түрік, татар, әзірбайжан

E) Сақы, татар

84. Рамстедт қос сөздер құрамында кездесетін -лы, -лі аффиксі?

А) септік

B) көптік

C) жіктік

D) тәуелдік

E) жұрнақ

85. Зат есімдердің есімнен де, етістіктен де жасалуы неден?

А) қосымша синкретизмнен

B) туынды түбір синкретизмі

C) түбір синкретьимінен

D) синкретизмнен

E) мағыналық өзгерістен

86. Н.А.Баскаков, -лық (есім+зат есім) жұрнағының этимологиясы?

А) лық, постпозициялық қолданысынан

Б) л+ық

C) лы+қ

D) лы

E) қ синтагматикалық қолданысынан

87. Г.Рамстедт -лық (есім+зат есім) жұрнағының этимологиясы?

А) Септік+сын есім

B) Септік жалғауларынан

C) Түбір сын есім

D) Сын есімнен

E) Көптік жалғаудан

88. В.Котвич, «лық» тұлғасындағы «л» нені білдіреді?

А) тұнғыстық көптік жалғауды

B) қосымша синкретизмді

C) түбір синкретизмді

D) чуваштық көптікті

E) сары ұйғырлық көптікті

89. Сөздердің сын есімге айналу процесі?

А) Адъективация

B) Трансформация

C) Дивергенция

D) Конвергенция

E) Аналогия

90. О, ө қалай пайда болды?

А) басқа буындағы дауыстының делабиализациялануынан

B) тіл дамуынан

C) диффузданудан

D) семантикалық әлсізденуден

E) тілдік өзгерістен және парадигмалық әлсізденуінен

91. Жаңа түркі кезеңінде қандай дауысты пайда болды?

А) ә,и,у

B) ә,і,е

C) ә,ө,ү

D) ө,о,ә

E) ө,о

92. «Ә» қай дәуірде жоқ?

А) V-VIII ғ., алғашқы орта дәуірінде

B) V-VIII ғ.

C) Орта дәуірде

D) XI-XIX ғ.

E) ІІІ-VІІ ғ., соңғы орта дәуірінде

93. Жай – жәй, шай – шәй сөздеріндегі «ә» дыбысының жайы?

А) жуан дауыстының әсерінен

B) минималды жұптан

C) жеке-жеке сөз

D) а ~ ы сәйкестігінен

E) араластан, жеке-жеке сөз

94. Әкел, әпер, жәй сөздеріндегі «ә» не?

А) фонема емес, дыбыс

B) фонема

C) фон

D) тонема

E) сингармема

95. «У» қайдан шыққан?

А) уғ/уг/іг тіркесінен

B) уғ/ыу/уу/ у

C) қосарланудан

D) дыбыс түсінуінен

E) оғ,іг өзгерісінен

96. Су, бу, келу сөздеріндегі «У»?

А) Дифтонг

B) Фонема

C) ұ,ү қосылысы

D) сингармона

E) тонема

97. «И» даму тарихынан неге ұшырған?

А) дифтонгқа

B) Фонемаға

C) созылыңқылыққа

D) түбір синкретизмге

Д) әріп, буын және дыбысқа

98. Ө,ү-нің шығу тарихы?

А) көне ү ге, көне ү – ге

B) көне түркілік

C) жаңа

D) парсы тілі әсерінен

E) кірме сөзден

99. Қазір а ~ ы сәйкестігі бар, сонда «ы» тарихы?

А) негізі бір

B) көне

C) жаңа

D) кірме сөзден

E) тарихи

100. Қазақ тіліндегі «і» тарихы?

А) көне

B) жаңа

C) кірме сөзден

D) делабнализация

E) орта

101. Көне тілімізде сөз басында қандай дауыссыздар қолданылған?

А) қатаң

B) ұяң

C) үнді

D) үнсіз

E) дауысты

102. Қатаңдардың ұяңдануы қашан болған?

А) орта

B) көне

C) жаңа

D) ең көне

E) ескі

103. Дауссыздардың тарихи өзгерісіне жатпайтын құбылыс?

А) сингармонизм

B) конвергенция

C) дивергенция

D) палатизация

E) дифферензация

104. Қ, к шығу тарихы?

А) түркі негізді

B) жаңа

C) элизиядан

D) редукциядан

E) ескі

105. Ғ,г дыбыстарының тарихи ерекшелігі?

А) сөздің абсолют басында жоқ

B) сөз ортасында қолданылады

C) сөз соңында сирек кездесетіндігі

D) сирек қолданылатындығы

E) аралас позицияда қолданылады

106. Л, р, дыбыстарының тарихи көрінісі?

А) тарихи тұрақсыз

B) сөз басында қолданылады

C) сөз соңы қолданылады

D) сөз ортасында қолданылады

E) сөзде жоқ

107. «Н» дыбысының жалпы түркілік қасиеті?

А) не, сұрау есімдігінде бар

B) редукциялық

C) сирек

D) элизиялық

E) шығыс елдерінен келген

108. «Ң» дыбысының тарихы?

А) көне, жаңада сөз басында жоқ

B) сөз ортасында бар

C) сөз соңында бар

D) элизиялық қолданыста ғана

E) редукциялық жағдайда

109. Түрік негіздегі «б» тарихы?

А) п ұяңданып, «б» шыққан

B) п қатаңданып, «б» шыққан

C) п үнділеніп, «б» шыққан

D) лексикалық мағынасы өзгергендіктен

E) якут тілінен келген

110. Қазіргі «ч» тарихы?

А) экстралингвистикалық фактор жемісі

B) ч~ш~с

C) с~ш

D) ш~с

E) «ч», және даму тарихының өзгерісі

111. «Ж» тарихы?

А) көне й

B) дж

C) ж

D) сш

E) тарихи

112. «Дж» қолданылатын тіл?

А) Қырғыз

B) Алтай

C) Тува

D) Якут

E) Өзбек

113. Сөз басында «д» қолданылатын тіл?

А) Алтай

B) Өзбек

C) Қырғыз

D) Якут

E) Сақа

114. Сөз басында «с» қолданылатын тіл?

А) якут

B) хакас

C) тува

D) қырғыз

E) өзбек

115. Сөз басында «ч» қолданылатын тіл?

А) Тува

B) Якут

C) Алтай

D) Түрік

E) Сақа

116. Туркологтар сөз басындағы «б» қандай құбылыс?

А) кейінгі

B) көне

C) орта

D) жаңа

E) аралас

117. Таза етістік түбірден тікелей сын есім жасамау себебі?

А) лексикалық мағынадан

B) грамматикалық мағынадан

C) сөз топтарының орнығуынан

D) сөздер тұрақсыздығынан

E) сөз топтарының болмауынан

118. Сын есім жасайтын күрделі аффикстердің пайда болуы?

А) етістік+есім+сын есім

B) етістік+афииксация

C) сын есім+сын есім

D) түн сын есім+туынды сын есім

E) етістік+есім+суфикс+сын есім

119. Ғылықты, генезисті жақтан құрамды ал -та қандай қосымша?

А) сын есім

B) есім

C) етістік

D) үстеу

E) зат есім

120. Есімшелер сын есім қызметінде зат есім мәніне қалай ие болады?

А) Субстативация

B) Адъективация

C) Трасформация

D) Әрі сын, әрі қимыл есім

E) Қимыл есім, есімше мәтінінде

121.Трансформация дегеніміз?

А) Сын есім

B) Зат есім

C) Сан есім

D) Шылау

E) Етістік

122. Шырай мәні қандай жолмен туындаған?

А) Редупликация

B) Субстанция

C) Трансформация

D) Адъективация

E) Аффиксация

123. Редупликация деген?

А) Қайталанатын буын құбылысы

B) Салыстыру мәні

C) Күшейту мәні

D) Шырайлық мән

E) Сапалық мәннің құбылысы

124. -рақ салыстырма мәндік қосымшаның қолданылуы?

А) X-XII ғ.

B) IX-X ғ.

C) VIII-IX ғ.

D) VII-VIII ғ.

E) V-VIII ғ.

125. Сан есімдер қалай қалыптасқан?

А) түркілік ортада

B) жат тілдік элементтен

C) шеттен енген сөздерден

D) ескі үнді тілінен

E) қытай тілінен

126. Г.Рамстедт алтай тілдерінде ортақ сан деп нені көрсетеді?

А) 4

B) 5

C) 6

D) 7

E) 8

127. Екі сөзі екінді сөзімен түбірлес, онда «ек» деген не?

А) қимыл есім

B) етістік

C) зат есім

D) сын есім

E) үстеу

128. Дауысты архифонемалар?

А) а, у, й

B) а, о, й

C) а, ы, у

D) а, у, о

E) а, у

129. Дауыссыз архифонемалар?

А) һ, н, р+т/сш/

B) һ, р, с+т

C) һ, н, с+тс

D) һ, н, р+тш

E) Һ, р

130. «Ж» дыбысының пайда болуы?

А) тш (ч) дж ж

B) дж ж

C) тс тш

D) тш ч

E) ти, тс, тш, ч

131. Көне түркі тілінің фонетикасында қанша дауысты бар?

А) 8

B) 9

C) 11

D) 12

E) 7

132. Көне түркі тілінде қанша дауыссыз бар?

А) 16

B) 23

C) 25

D) 17

E) 15

133. Көне түрік жазуы қандай негізде жазылған?

А) Консонантты

B) Вокалды

C) Аралас

D) Фонемалы

E) Тонема

134. Көне түрік тілі көбіне қандай дыбыстан басталған?

А) қатаңнан

B) ұяңнан

C) үндіден

D) үнсізден

E) дауыстыдан

135. Көне қыпшақ тілінде қанша дауыссыз бар?

А) 23

B) 16

C) 21

D) 19

E) 15

136. Қазақ тіліне тән й, ж, дж ерекшелігі?

А) ж

B) й

C) дж

D) д

E) к

137. Аралбаев, дауыстылар дамуын қанша кезеңге бөледі?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 2

E) 1

138. Аралбаев, көне түркі кезеңінде қанша дауысты болған?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 8

E) 6

139. Аралбаев, көне түркі кезеңінде қандай дауысты болған?

А) а, ы, у

B) а, о, у

C) а, у, ү

D) а, ы, і

E) а, ы

140. Аралбаев, орта түркі кезеңінде қандай дауыстылар пайда болды?

А) е, і, ү

B) е, и, ү

C) і, е, ө

D) ө, о, ұ

E) ө, ұ

141. Е, і, ү пайда болу себебі?

А) а, ы, у ө нің екінші түбір құрамында бейтараптануынан

B) парсы тілінің әсерінен

C) жеке тілге ыдыраудан

D) түрік тілін игеруден

E) сөздердің тарихи дамуынан

142. Жіктеу есімдіктері қалай айтылған?

А) Ашық емес, қысаңмен

B) Ашық

C) Қысаң

D) Жуан

E) Жіңішке емес, жуанмен

143. -чі жіктеу есімдік тұлғасы қай тілде айтылады?

А) моңғол

B) түрік

C) угро-фин

D) алтай

E) хун

144. «Ч» жіктеу есімдік тұлғасы қай тілде айтылады?

А) моңғол

B) түрік

C) угрофин

D) алтай

E) хун

145. Ол жіктеу есімдігіндегі «л» жоқ тілдер?

А) Азербайжан, құмық, түрік, өзбек

B) Қырғыз, сақа, шор, ұранқай

C) Түрікмен, қашқай, қызылбас

D) Қазақ, татар, чуваш

E) Шор, сақа, татар

146. «Әдеби тіл тарихы» нені зерттейді?

А) әдеби тілдің қалыптасуын

B) синхрониялық дамуын

C) диахрониялық дамуын

D) лексиканың сөздік қорын

E) тарихи фонетика, сөздік құрамын

147. Қазіргі қазақ тілінің тарихи грамматикадағы алатын орны?

А) ғылыми заңдылықтары жағынан

B) зерттеу объектісі бір болған

C) қазақ тілі маңызы үшін

D) тілдік қордың болуы

E) зерттеу зандылықтары үшін

148. Диалектінің тарихи грамматикадағы алатын орны?

А) тіл тарихын жасау

B) тілдің шығу тегін білу

C) тіл дамуын білу

D) тіл көзін ашу

E) тілдің негізін құру

149. Халық ауыз әдебиетінің тарихи грамматикадағы орны?

А) көне сөздерді мол сақтаған

B) мақал-мәтел

C) тарихи жыр

D) шешендік сөз

E) жаңылпаштар, архаизмдер

150. Ономастиканың тарихи грамматикадағы маңызы?

А) тілдік белгілері үшін

B) ру атаулары үшін

C) жер атаулары үшін

D) топонимдер үшін

E) ел атаулары үшін

151. Тарихи грамматиканың зерттеу көзі

А) көне түркі жазба ескерткіштері

B) көне зат есім

C) көне сын есім

D) көне етістіктер

E) тарихи жазба ескерткіштері

152. Көне түркі жазба ескерткіштердің тарихи грамматика үшін маңызы?

А) өз зерттеу қортындысын дәлелдеу үшін

B) көне тілді үйрену үшін

C) көне мен жаңаны байланыстыру үшін

D) қатысы жоқ

E) тілдік белгілері үшін

153. Махмұд Қашқаридың «Түркі тілінің сөздігі» қашан жазылды?

А) 1069 жылы

B) 1021 жылы

C) 1059 жылы

D) 1031 жылы

E) 1039 жылы

154. «Түрік тілі туралы жазылған ерекше сыйлық кітабы» қашан жазылған?

А) шамамен ХІV ғ.

B) XIV ғ.

C) XIII ғ.

D) шамамен XII ғ.

E) ХV ғ.

155. Моңғол дәуірі?

А) XIII-XV ғ.

B) XI-XVI ғ.

C) X-XV ғ.

D) XII-XIII ғ.

E) Х-ХІ ғ.

156. Араб жаулаушылары қашан келді?

А) IX-X ғ.

B) X-XI ғ.

C) XI-XII ғ.

D) XII-XIII ғ.

E) Х-ХІІІ ғ.

157. Батыс хун тілдері?

А) Бұлғар оғыз қыпшақ тобы

B) Ұйғыр оғыз қыпшақ тобы

C) Қырғыз қыпшақ оғыз тобы

D) Ұйғыр қырғыз қыпшақ тобы

E) Қыпшақ оғыз тобы

158. Бұлғар тобына жататын тіл?

А) Чуваш

B) Татар

C) Түрік

D) Азербайжан

E) Қазақ

159. Оғыз тобына жататын тіл?

А) Түрік

B) Башқұрт

C) Ұйғыр

D) Қырғыз

E) Қазақ

160. Қыпшақ тобына жататын тіл

А) Қазақ

B) Қырғыз

C) Ұйғыр

D) Тува

E) Өзбек

161. С.Е. Маловтың пікірі бойынша қазақ тілі қандай тіл?

А) жаңа тіл

B) көне тіл

C) ең жаңа тіл

D) орта тіл

E) ескі тіл

162. Н.А.Баскаковтың пікірі бойынша қазақ тілі қандай тіл?

А) көне тіл

B) жаңа тіл

C) ең жаңа тіл

D) аралық тіл

E) аралас тіл

163. Тарихи фонетика қалай пайда болды?

А) тарихи салыстырмалы тіл білімінен

B) қазіргі қазақ тілі фонетикасынан

C) тіл тарихынан

D) диахрониялық ілімінен

E) лексикологиядан

164. Т.Қордабаев тілдік элементтер қалай болған деді?

А) диффузды

B) дыбыстық

C) силлабофонема

D) фонема

E) тонема

165. Ең көне архетип фонема?

А) т/сш/

B) тс

C) ти

D) дж

E) сш

166. «Нікі» тарихы?

А) ның+кі

B) н+өікі

C) ні+кі

D) нік+і

E) нікі

167. Мен, сен жіктеу есімдіктерінен қай тұлғалар пайда болды?

А) I ж-м, II ж-ң

B) I ж көпше

C) II ж көпше

D) III ж көпше

E) III ж жекеше

168. Н.К. Дмитрев, IIж-ң тұлғасы (т.ж.) этимологиясы?

А) якуттық «ен»

B) постлауттық

C) жіктеу есімдігі қысқаруынан

D) сен, се түсінуінен

E) мен, қысқаруынан

169. Мыз, ыңыз тұлғаларындағы «ыз» қандай тұлға?

А) көптік

B) септік

C) тәуелдік

D) жіктік

E) жұрнақ

170. В.В. Радлов, тәуелдік жалғау III жақ этимологиясы?

А) «сын» «сипат» сөзі

B) мен жіктеу есімдігі

C) сен, се түсінуінен

D) сен, се түбірінен

E) II жақтың, жекеше тұлғасы

171. Н.К.Дмитрев III жақ тәуелдік тұлғасы туралы?

А) -ың, -сың

B) -ы, -сы

C) -ы, -й

D) -сы, -си

E) -зы, -зи

172. Н.А. Баскаков III жақ тәуелдік тұлға қайдан шыққан?

А) қалау рай

B) шартты рай

C) бұйрық рай

D) жіктеу есімдігі

E) сілтеу есімдігі

173. Жіктік жалғау тәуелдік жалғау сияқты неден тараған?

А) жіктеу

B) сұрау

C) сілтеу

D) өзіндік

E) жалпылау есімдіктерінен

174. Жіктік жалғауының жіктеу есімдіктерінен пайда болуы -

А) дербес сөздің қосымшаға айналуынан

B) жалғау тарихынан

C) сөздердің тарихи өзгерісінен

D) дыбыстық алмасулардан

E) дыбыстық сәйкестіктердің өзгеруінен

175. Жіктік жалғау сөздер қызметінің қандай грамматикалық көрсеткіші?

А) баяндауыш

B) анықтауыш

C) толықтауыш

D) пысықтауыш

E) бастауыш

176. Көне септелудің қанша жүйесі болған?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 6

E) 7

177. V-VII ғасырда септіктер қандай күйде болған?

А) диффузды

B) дивергенциялы

C) конвергенциялы

D) жеке дара

E) бір мәнді

178. «Ілік септік пен табыс септік бір негізден тараған» деген?

А) Э.В.Севортян

B) В.В.Радлов

C) Ф.Г.Исхаков

D) Г.Рамстедт

E) Богородицкий

179. В.В.Радлов, ның тұлғасында -ың туралы пікірі?

А) алғашқы, тәуелдік жалғауы

B) жіктеу есімдігі

C) мен қысқаруы

D) сен, се түсуі

E) жіктік, септік жалғаулар

180. Ілік септік -ның тұлғасындағы «н» алғашқы деген кім?

А) Г.Рамстедт

B) Э.В.Севортян

C) В.В.Радлов

D) Ф.Г.Исхаков

E) Богородицкий

181. Табыс септік тұлғалары қандай грамматикалық көрсеткіш?

А) тура толықтауыш

B) жанама толықтауыш

C) пысықтауыш

D) анықтама

E) баяндауыш

182. Көне табыс септік -ғ тұлғасы қай ғасырға дейін қолданылған?

А) XI-XII ғасырдан аспайды

B) X-XI ғасыр

C) IX-X ғасыр

D) VIII-IX ғасырдан аспайды

E) V-VIII ғасыр

183. Көне табыс -ғ (ығ//іг) тұлғасы, ілік н(ың) өзгеруі, кімнің пікірі?

А) А.Н.Кононов

B) В.В.Радлов

C) Э.В.Севортян

D) Ф.Г.Исхаков

E) Г.Рамстедт

184. Қыпшақ тобындағы архетип фонема?

А) дж

B) тс

C) дз

D) тш

E) ти

185. Дыбыс фонеманың пайда болуы?

А) диффуз күрделі аффрикат аффрикат фонема

B) диффуз аффрикат

C) күрделі аффрикат

D) аффрикаттан

E) фонемалар, күрделі аффрикаттары

186. Дауысты архифонема саны?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 6

E) 2

187. «Лық» қосымшасындағы «л» қандай тұлға?

А) көптік

B) септік

C) тәуелдік

D) жіктік

E) туыстық

188. Дифференцация факторы?

А) бір тұлғаның түрлі дыбысталатын сөзге айналуы

B) түбір мен қосымшаның бірігіп, бір ұғымға айналуы

C) дыбыстардың түбір құрамына ауысуы

D) сөздердің морфологиялық ыңғайласуы

E) сөздердің түсіп қалуы

189. «Бақ бау, қыстық қыстау» сөздеріндегі көне сөздер?

А) бақ, қыстық

B) бау, қыстау

C) бау, қыстық

D) қыстау, бақ

E) қыс,бау

190. «Өсімдік, аялдама, өнеркәсіп» сөздері қандай тәсілден шыққан?

А) аналогия

B) дивергенция

C) конвергенция

D) дифференцация

191. Дивергенция факторы?

А) дыбыс не тұлғаның бірнеше вариантта айтылуы

B) дыбыс варианттары, лексикалық варианттары

C) тұлға варианттары, грамматикалық варианттары

D) грамматикалық вариант, лексикалық варианттары

E) лексикалық вариант, дыбыстық варианттары

192. Дақ, дек, лау, леу, дау, деу тұлғаларының көне дивергенциясы?

А) -дағ, -деғ

B) -дақ, -дек

C) -дау, -деу

D) -лау, -леу

E) -лақ, -лек

193. Конвергенция факторы?

А) бір тұлғаның түрлі дыбысталуы

B) түрлі тұлғалардың дыбысталуы

C) түрлі дыбыстардың дыбысталуы

D) түрлі варианттардың дыбысталуы

E) түрлі сөздердің дыбысталуы

194. Қосымшалар мен шылаулардың шығу тегі?

А) дербес сөз

B) қосымша

C) шылау

D) түбір өзгерісі

E) қосымша

195. Қосымшаның қалыптасуы?

А) шылау-қосымша

B) қосымша-шылау

C) шылау

D) қосымша

E) сөз

196. Н.А.Баскаков, ша этимологиясы?

А) шақ

B) ша

C) ша-қ

D) қ

E) а

197. В.Котвич, ырықсыз етіс -т этимологиясы?

А) Де етістігі

B) Т етістігі

C) Ет етістігі

D) Е етістігі

E) А етістігі

198. XI ғ. М. Қашғари, ар, ер этимологиясы?

А) ер көмекші етістігі

B) е етістігінің түрлері

C) р келер шақтың түрі

D) е+ р осы шақтың түрі

E) а етістігінің түрлері

199. Г.Рамстедт қосымша туралы?

А) о баста болған

B) зерттелу үстінде

C) белгісіз

D) зерттелмеген

E) қосымша жоқ

200. Э.В.Севортян, синкретикалық негіздер туралы?

А) екінші дәрежелі түбір

B) түп түбірлер

C) түбір тарихы

D) түбір өзгерісі

E) түбір дамуы

201. Синкретизм қазіргі қазақ тілінде қалай аталады?

А) омоним

B) синоним

C) антоним

D) пароним

E) негіз

202. Есім және етістіктер синкретизмі?

А) байырғы түбір-туынды түбір-қосымша

B) туынды түбірлердің - қосымшасы

C) байырға түбір-туынды түбірлері

D) етістіктер синкретизмі және түбірлері

E) есімдіктер, етістіктер, туынды түбір

203. Түркі сөздерінің байырғы түбір морфемасы?

А) буын

B) түбір

C) туынды түбір

D) сөз

E) дыбыс

204. Қазақ түсіндірме сөздігінде бір буынды сөз қанша пайыз?

А) 60%

B) 51%

C) 42%

D) 38%

E) 20%

205. Қазіргі көп буынды сөздер қалай пайда болған?

А) аффиксациядан

B) суффикстен

C) инфикстен

D) түбірден

E) сөзден

206. Көне, айқын сараланған сөз топтары?

А) зат есім, сан есім, етістіктер

B) сын есім, үстеу, сан есім

C) шылау, сан есім, етістік

D) үстеу, зат есім, сан есім

E) есімдер

207. Зат есім қалай пайда болды?

А) бастауыш

B) баяндауыш

C) толықтауыш

D) пысықтауыш

E) анықтауыш

208. Көптік категория қанша тәсілмен жасалады?

А) 3

B) 4

C) 2

D) 1

E) 5

209. Көптік мән морфологиялық тәсілмен берілуі қалай болады?

А) жалғаулар

B) жұрнақтар

C) қосарлану

D) бірігу

E) тіркес

210. Көне көптік жалғау тұлғалары?

А) -лар, -т, -з

B) -лар, -дар, -тар

C) -лар, -т, -лер

D) -лер, -дер, -тер

E) -лар, -дар, -тер

211. Т. Ковальковский, көптік жалғау этимологиясы туралы?

А) болжалды сан

B) топтау

C) жинақтау

D) жекелік мән

E) жалғау

212. В.А.Богородицкий көптік жалғаулар этимологиясы жайында?

А) III жақ жіктеу есімдігі +ар

B) ла+р, ле+р, та+р, те+р

C) л+ар, да+р, де+р, ла+р

D) лар, та+р, те+р, ле+р

E) да+р, де+р, та+д, те+р

213. Т. Габен көне көптік жалғау тұлғасы деп нені көрсетті?

А) а(н)

B) з

C) т

D) -қ, -к

E) н

214. Қазақ тіліндегі лар/лар қандай құбылысты сақтаған?

А) көне

B) орта

C) жаңа

D) ең жаңа

E) тар

215. Тәуелдік категориясы неден пайда болған?

А) меншіктілік-меншіктелуші

B) меншіктілік - тәуелділік

C) меншіктелуші - тәуелденуші

D) тәуелділік - тәуелденуші

Д)тәуелденуші - меншіктілік

216. Уң, ұң, үн тәуелдік жалғауының қай тұлғасы?

А) жекеше, II жақ

B) жекеше, I жақ

C) жекеше, III жақ

D) көпше, II жақ

Д)көпше, I жақ

217. «Нікі» тарихы?

А) ның+кі

B) н+өікі

C) ні+кі

D) нік+і

E) нікі

218. Тәуелдік жалғауының негізі?

А) жіктеу

B) сілтеу

C) топтау

D) сұрау

E) өздік

219. «Сыртқары, ішкері, тысқары» сөздері көне қай септікте?

А) барыс

B) табыс

C) жатыс

D) шығыс

E) ілік

220. Барыс септік ғ+а қосындысы деген кім?

А) Б.А. Серебренников

B) Н.К. Дмитриев

C) Ф.Г. Исхаков

D) В.В. Радлов

E) А.Н. Кононов

221. Барыс септік көне -ғару-дан қалыптасып, ға+и құрама деген?

А) Г.Рамстедт

B) В.В.Радлов

C) Э.В.Севортян

D) А.Н.Кононов

E) Ф.Г.Исхаков

222. Барыс септік -ғар, о басты дербес сөзден қалыптасқан деген кім?

А) Н.К.Дмитриев

B) Г.Рамстедт

C) Ф.Г.Исхаков

D) В.В.Радлов

E) А.Н.Кононов

223. Қазіргі қай тілде -на барыс септік қосымша бар?

А) Чуваш

B) Қазақ

C) Қырғыз

D) Өзбек

E) Якут

224. Жатыс септік қай дәуірде қалыптасқан?

А) Ежелгі

B) Көне

C) Орта

D) Жаңа

E) Осы дәуірде

225. Жатыс септік тұлғалары қай жалғау түріне топтасқан?

А) -да

B) -ра

C) -ре

D) -ге

E) -та

226. Жатыс септік қандай мағынаны білідіреді?

А) көп мағыналы

B) дара

C) орын-мекен

D) уақыт-мезгіз

E) локатив

227. Шығыс мәніндегі көне септік?

А) жатыс

B) шығыс

C) табыс

D) ілік барыс

E) атау

228. Шығыс септік этимологиясын көрсет?

А) да+н

B) да

C) н

D) д+а+н

E) д

229. Рясянен, шығыс септік тарихы туралы?

А) жатыс пен құралдық септік қосындысы

B) жатыс, барыс, табыс қосындалары

C) құралдық, табыс, барыс қосындалары

D) барыс, жатыс, табыс қосындылары

E) табыс, барыс, жатыс қосындылары

230. Рамстедт, -дан тұлғасы туралы (ш.с.)

А) жатыс+йан

B) жатыс+дан

C) жатыс

D) шығыс

E) шығыс+шығыс

231. «Түрік тілі туралы жазылған алтын тізбе» жазылған жыл?

А) 1619 жыл

B) 1519 жыл

C) 1419 жыл

D) 1319 жыл

E) 1219 жыл

232. «Түрік тілі туралы жазылған алтын тізбе» авторы кім?

А) Мухаммед Салих

B) Ибн Муханна

C) Абу Хайнан

D) Махмұд қашғари

E) М.Х.Дулати

233. Н.М. Ильминский еңбегі қашан жазылған?

А) 1861 жылы

B) 1871 жылы

C) 1881 жылы

D) 1891 жылы

E) 1851 жылы

234. Ареалдық әдіс нені тексереді?

А) тіл, диалектілердің өзара ықпалын

B) фонетикалық, грамматикалық ықпал

C) лексикалық , фонетикалық ықпал

D) морфологиялық, грамматикалық ықпал

E) грамматикалық, лексикалық ықпал

235. Типологиялық модификация әдісі нені тексереді?

А) оқшау, ортақ заңдылықты

B) морфологиялық заңдылықты

C) лексикалық заңдылықты

D) фонетикалық заңдылықты

E) грамматикалық заңдылықты

236. Қопармалы тілге қай тілдер жатады?

А) Үнді-европа

B) Фин

C) Түрік

D) Алтай

E) Латын

237. Қопармалы тілдің аталуы?

А) флективті

B) полисинтетикалық

C) агглюнативті

D) силлабо фонемалық

E) сингормема

238. Қопармалы кезеңде түбір неден құралған?

А) бір дауысты не дауыссыз

B) дауыстыдан

C) сингормемадан

D) дауыссыздан

Д) екі дауысты не дауыссыз

239. Қопармалы кезеңде қызмет еткен не?

А) силлабофонема

B) фонема

C) тонема

D) сингормема

Д) флектив

240. Көп құрамды кезеңде қандай тіл болды?

А) түбір тіл

B) жалғалмалы тіл

C) қопармалы тіл

D) флектив

E) көне тіл

241. Жалғамалы құрылым қалай аталады?

А) агглюнативті

B) флективті

C) полисинтетикалық

D) полисемиялық

E) көне

242. Жалғамалы құрылымда қандай заң пайда болады?

А) сингармонизм

B) фонология

C) логика

D) педагогика

E) морфология

243. Жалғамалы құрылымда дыбыстар неге ұшырайды?

А) сингормема

B) фонема

C) тонема

D) фонға

E) логика

244. Алтай дәуірі қай кезеңде болды?

А) б.з.д. ІІІ ғ.

B) б.з.д. III – б.з. V ғ.

C) б.з. V ғ.

D) V-V ғ.

E) б.з.д. ІІ ғ.

245. Хун дәуірі қай кезеңде болды?

А) б.з.д. III – б.з. V ғ.

B) б.з.б. V-X ғ.

C) б.з.б. X-XI ғ.

D) б.з.д. XI-XIII ғ.

E) б.з.д. VІ-XІ ғ.

246. Түркі тілдерін топтастыру кімнен басталады?

А) М.Қашқари

B) С.Е.Малов

C) Н.А.Батманов

D) Н.А.Баскаков

E) Қ.А.Яссауи

247. Көне түркі дәуірі қаншаға бөлінеді?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 2

E) 6

248. Тукей (түрік) дәуірін көрсет?

А) V-VIII ғ.

B) VIII-IX ғ.

C) IX-X ғ.

D) X-XI ғ.

E) VІ-XІ ғ.

249. Түркі тілдерінде санаудың қанша тәсілі бар?

А) 3

B) 4

C) 5

D) 6

E) 7

250. Қазіргі қалыпты санау қай ғасырдан басталады?

А) XI ғ.

B) IX ғ.

C) X ғ.

D) XII ғ.

E) XIII ғ.

251. Көне ұйғыр дәуірін көрсет?

А) VIII-IX ғ.

B) VII-VIII ғ.

C) V-VIII ғ.

D) VI-IX ғ.

E) VІ-XІ ғ.

252. Көне қырғыз дәуірін көрсет?

А) IX-X ғ.

B) VIII-IX ғ.

C) X-XI ғ.

D) XI-XII ғ.

E) VІ-XІ ғ.

253. Орта түркі дәуірін көрсет?

А) X-XV ғ.

B) XI-XIV ғ.

C) XII-XIII ғ.

D) XIII-XV ғ.

E) VІ-XІ ғ.

254. Жаңа түркі дәуірін көрсет?

А) XV-XX ғ.

B) X-XV ғ.

C) XI-XIX ғ.

D) XII-XIII ғ.

E) XІ-XVІ ғ.

255. Ең жаңа түркі дәуірі қай кезеңде?

А) XX-XXI ғ.

B) XIX-XX ғ.

C) XI-XIV ғ.

D) XIV-XX ғ.

E) Х-ХІІІ ғ.

256. Орал Алтай тіл бірлігі қашан болған?

А) 7-8 мың

B) 6-7 мың

C) 5-6 мың

D) 4-5 мың

E) 2-3 мың

257. Түрік, моңғол тілдерінің жеке тілге айналуына қанша жыл?

А) 5 мың

B) 6 мың

C) 7 мың

D) 8 мың

E) 4 мың

258. Түрік қағандығы құрылған жыл?

А) 552 жыл

B) 508 жыл

C) 574 жыл

D) 519 жыл

E) 537 жыл

259. Сын есімнің пайда болуы қай дәуірде болған?

А) Көне

B) Орта

C) Жаңа

D) Ең жаңа

E) Белгісіз

260. Сын есімнің түпкі негізі?

А) есім синкретизмі

B) етістік синкретизмі

C) қосымшалар синкретизмі

D) түбір синкретизмі

E) туынды түбір синкретизмі

261. Сын есім жасау түрі?

А) Аффиксация

B) Лексикалық жіктелу

C) Мағына дамуы

D) Фонетикалық өзгерістен

E) Түбір дамуынан

262. Реттік сан есімнің -нч тұлғасы қай ғасырда қолданылған

А) V-VIII ғ.

B) IX ғ.

C) X ғ.

D) XI ғ.

E) XII ғ.

263. Реттік сан есімнің якуттың тұлғасы?

А) -ис

B) -нч

C) -нчы

D) -нті

E) -ншы

264. Реттік сан есімнің «ншы» тұлғасындағы «ы» қандай қосымша?

А) Тәуелдік

B) Жіктік

C) Септік

D) Көптік