Ызылша тамырының аурулары
Рак (қызылшаның жемсаулануы) - тамырда ісіксіз және жарықсыз судырлақ өскіндер пайда болады, кейде олар түсіп қалып, орнында қалған қабат бұзылады және кейін шіри бастайды.
Туберкулез - тамыр денесімен мойнында іскен және жарылған бұдырлы өскіндер немесе сүйелдер болып, олар тез ыдырайды және шіриді.
Фузариоз - тамырлы жемістің ортаңғы бөлігінде қоңыр түсті, жұмсарып, шіріген және жағымсыз иісі бар көлденең жолақ пайда болады.
Парша - тамырлы жемістің мойнында майда бұдырлы және жаншылған жарықтар пайда болады. Кейде тамырдың ортаңғы бөлігінде белдеу тәрізді зақымдану - белдік парша пайда болады. Тамырдың жарылған жерлері шіри бастайды.
Бүртпелі парша - тамырда пайда болған сүйелдер таралып, соңынан жара тудырады. Жараланған жерлер шіріп, жағымсыз иістер тудырады.
Бактериоздар - әртүрлі қоздырғыштар арқылы тамырлы жемістердің жұмсағында немесе құрғақ шірік ретінде аурулар тудырады.
Сәбіз сапасы бойынша 6 кесетедегі талаптар мен нормаларға сәйкес болуы керек.
6 кесте – Сәбіздің сипаттамасы және нормасы
| Көрсеткіш атауы | Сипаттамасы мен нормасы |
| Сыртқы көрінісі | Тамырлы жемістер балғын, тұтас, сау, таза, ауылшаруашылық зиянкестерімен зақымдалмаған, артық ылғалсыз, жарылмаған, 2,0 см-ден аспайтын бірақ сәбіздің мойыншасын зақымдамаған немесе мүлдем тамыршаларсыз болып, пішіні мен түсі жағынан ботаникалық сорт типтес болуы керек. Қалыптан аздап ауытқыған, бірақ өте кейіпсіз емес тамырлы жемістерге рұқсат етіледі. Тамырлы жемістерді қалыптастыру барысында терең (2-3 мм) ойылмаған табиғи жарылған; қапталғы түптерінің даму барысында пайда болған, бірақ тамырлы жемістің көркін бұзбайтын аздаған өскіндері бар; біліктік түптері сынған тамырлы жемістерге рұқсат етіледі. |
| Иісі мен дәмі | Аталған ботаникалық сортқа сәйкес, бөгде иіссіз және дәмсіз болуы керек. |
| Аса көлденең диаметрі бойынша тамырлы жемістердің өлшемі, см | 2,5-6,0 |
| Белгіленген өлшемнен 0,5 см-ден артық аспайтын ауытқулары бар тамырлы жемістердің болуы, масса пайызының жиынтығынан, аспауы керек | 10,0 |
| Ұзындығы 7,0 см-ден кем болмайтын жарылған, сынған (тамырлы жемістің біліктік түбі сынғанда), қалпы жағынан кейіпсіз, бірақ айыр емес, жапырағы дұрыс кесілмеген тамырлы жемістердің болуы, массадан пайызбен, аспауы керек, соның ішінде консервтік өндірістік кәсіпорындар үшін: сынған, жарылған тамырлы жемістердің болуы | 5,0 2,0 Рұқсат етілмейді |
| Бүртпе белгілері бар солған, шіріген, буланған, үскен, өзегі ашылып жарылған тамырлы жемістердің болуы. Тамырлы жемістерге жабысқан топырақтардың болуы, массадан пайызымен, аспауы керек | Рұқсат етілмейді 1,0 |
Сәбіз аурулары
Сәбіз шыбындарының құрттары жас өсімдіктің тамырына еніп, зақымдап, оны тесіп тастайды, осыдан соң сәбіздің түсі тотығып, дәмі ағаш тәріздес болып қалады.
Қара шірік - тамырлы жемістердің жоғарғы және қапталғы жағында әуелі сұр болып, кейін қараятын дақтар пайда болады.
Ақ шірік - сәбіздің зақымдалған бөліктерінде ірі қара дақтары бар мақта тәрізді қабаттар пайда болып, тамырлы жеміс тұтастай шірікке айналып, жағымсыз иіс тудырады.
Қоңыр шірік - әуелі ол тамырлы жемістің түп жағында қоңыр дақ тәрізді пайда болып, даму барысында тамырлы жемістің жоғарғы жағына да жайылады.
Сұр шірік - тамырларда сұр-күлгін күйе түрінде байқалып, дақ пайда болады.
Сапаны анықтау әдістері
Орташа сынаманы өлшеп, тексеріп, осы стандартта белгіленген көрсеткіштер бойынша фракцияларға сорттайды.
Сыртқы түрін, иісін, түсін, ауырған және зақымдалған тамырлы жемістердің болуын органолептикалық, ал өлшемін өлшеу арқылы анықтайды.
Транспорттау және сақтау
1 Тамырлы жемістерді жабық транспорт құралдарының барлық түрімен тасымалдауға болады.
2 Тамырлы жемістерді ашық автомобиль транспорттарында атмосфералық жауын - шашыннан және 0оС-тан төмен температурадын сақтай отырып, тасымалдауға рұқсат етіледі.
3 Көктемгі - жазғы іске асырулар үшін тағайындалған тамырлы жемістерді 90-95 пайыз қатысты ылғалдылықпен 0-ден 10-ға дейінгі температурада қолдан салқындатылған жерлерде сақталады.