Тәжірибе қорытындысын ықшамдау
Үзілген үлгінің екі бөлімін бір-біріне түйістіріп ең жіңішке жерінің диаметрі d1 және есептеу ұзындығы белгілеген екі нүктенің арақашықтығы 
өлшеніледі.
Үлгіні үзу кезінде жазылған созылу диаграммасы машинадан алынып төмендегі көрсетілген ретпен ықшамдалады (1-сурет):
а) диаграмманың абсцисса өсі ( 
) ОIнүктесі арқылы жүргізіледі; оның және диаграмманың ОIIА тік аралығы созындысының қиылысу нүктесін (О) координата басы деп белгілеп, ордината (Р) тұрғызамыз. Диаграмманың ОIОIIқисық аралығы стандартқа сәйкес есепке алынбайды.
б) диаграмманың ордината өсі бойындағы масштабы, беріктік шегіне сәйкес келетін күшті (Рбш), диаграмманың Дd ординатасының мәніне бөлу арқылы анықталады.
mp = 
, кН/мм. (9)
в) үлгінің қирау мезетіне сәйкес келетін Е нүктесінен АО аралығына параллель ЕеI сызығын жүргізіп, абсцисса өсіндегі ОеI кесіндісі арқылы үлгінін абсолюттік созылуы табылады. Диаграмманың абсцисса өсі бойындағы масштабы келесі формула арқылы анықталады.
m 
= 
, мм/мм, (10)
мұндағы: 1- 0 – үлгінің созылуының шын мәні.
г) материалдың механикалық сипаттамалары 1....5 формулалар арқылы анықталады. Аталған формулалардағы күштердің мәні, диаграмманың ордината өсі бойындағы масштабына (mp) әрбір шекке сәйкес келетін ординатаның мәніне көбейткенге тең.
д) сынаудың сонында 1-ші кесте толтырылып, белгілі болған механикалық және пластикалық сипаттамалар арқылы стандартқа сәйкес (2 кесте) сыналған үлгі материалының маркасы анықталады.
1 кесте-Үлгіні созылуға сынаудың нәтижесі
| Болаттың маркасы | Үлгінің өлшемдері | Күштер | Кернеулер | Деформациялар | ||||||||||
 0 | d0 | A0 | 1 | d1 | A1 | Pпш | Раш | Рбш |  пш | аш | бш |  |  | |
| мм | мм | мм2 | мм | мм | мм2 | кН | кН | кН | МПа | МПа | МПа | % | % | |
2 кесте - Кейбір көміртекті болаттардың механикалық сипаттамалары
| Болат маркасы | Шек | Салыстырмалы қалдық созылу | Салыстырмалы қалдық жіңішкеру | Соққы тұтқырлығы | ||
| Аққыштық аш | Беріктік бш | 10 | 5 | |||
| МПа | МПа | % | % | % | МПа | |
| Қарапайым сапалы конструкциялық көміртекті болаттар | ||||||
| Ст. 1 | - | 320-400 | - | - | ||
| Ст. 2 | 210-220 | 340-420 | - | - | ||
| 380-400 | - | - | ||||
| Ст. 3кп | 220-240 | 410-430 | - | - | ||
| 440-470 | - | - | ||||
| 400-430 | - | - | ||||
| Ст. 3 | 230-250 | 440-470 | - | - | ||
| 480-500 | - | - | ||||
| 420-440 | - | - | ||||
| Ст. 4 | 240-260 | 450-480 | - | - | ||
| 490-520 | - | - | ||||
| 460-480 | - | - | ||||
| Ст. 4а | 250-270 | 490-520 | - | - | ||
| 530-560 | - | - | ||||
| 500-530 | - | - | ||||
| Ст. 5 | 270-290 | 540-570 | - | - | ||
| 580-620 | - | - | ||||
| 600-630 | - | - | ||||
| Ст. 6 | 300-320 | 640-670 | - | - | ||
| 680-720 | - | - | ||||
| 700-790 | - | - | ||||
| Ст. 7 | 330-350 | - | - | |||
| Сапалы конструкциялық көміртекті болаттар | ||||||
| 08 кп | 330-410 | - | - | |||
| 340-420 | - | - | ||||
| 10 кп | 350-430 | - | - | |||
| 360-450 | - | - | ||||
| 15 кп | 390-450 | - | - | |||
| 400-490 | - | - | ||||
| 20 кп | 430-530 | - | - | |||
| 440-540 | - | - | ||||
| 480-580 | - | |||||
| 520-620 | - | |||||
| 560-660 | - | |||||
| 600-720 | - | |||||
| 640-760 | - | |||||
| 680-800 | - | |||||
| 710-830 | - | - | ||||
| 730-850 | - | - | ||||
| 760-880 | - | - | ||||
| 780-900 | - | - | ||||
| - | - | |||||
| - | - | |||||
| - | - |
Бақылау сұрақтары
1. Созылу диаграммасы дегеніміз не?
2. Қандай параметрлер материалдардың пластикалық қасиетін сипаттайды?
3. Қандай параметрлер материалдардың беріктігін сипаттайды?
4. Созылу деформациясына сынауға арналған үлгілердің қандай түрлерін білесіздер?
5. Қандай параметрлер материалдың механикалық қасиетін сипаттайды?
6. Сынау машинаның қысқаша құрылысы және оның жұмыс жасау тәртібі.
7. Материалдың әрбір шегіне қысқаша анықтама беріңіз?
8. Пластикалық және морт материалдардың созылу диаграммаларының арасындағы айырмашылық?
9. Аққыштық аймақша дегеніміз не және ол қандай материалдарға тән қасиет?
10. Шойынның сығылу диаграммасының, созылу диаграммасынан не айырмашылығы бар?
Лабораториялық жұмыс