Озғалтқыштарының жалпы құрылысы

Лекция 1. Автомобильдердің және бензиндік іштен жану

озғалтқыштарының жалпы құрылысы

Қозғалтқыштардың қажеттілігі.

Автомобильдерде колданылатын қозғалтқыш түрлері.

Іштен жану қозғалтқыштарының жалпы құрылысы және классификациясы.

Автомобильдерде орнатылған қозғалтқыштар энергия көзі ретінде автомобильді қозғалысқа келтіруге және басқада жұмыстарды орындауға қажетті механикалық энергиямен қамтамассыздандыратын құрылым міндетін атқарады. Олар бір энергия түрін механикалық энергияға ауыстырады. Мысалы электр энергиясын электрқозғалтқыштарда механикалық энергияға ауыстырса, іштен жану қозғалтқыштарында жанар қоспаның жануынан пайда болған жылу энергиясының біраз бөлігін механикалық энергияға ауыстырады.

Электрқозғалтқыштары экологиялық тазалығына қарамастан алатын электрэнергиясының желілермен берілуіне байланысты олардың қызмет көрсету аймағы немесе энергия қорына байланысты жүру жолы шектелген. Көрсетілген бірінші кемшілікті жою үшін электр көлігінің мүмкін болатын барлық қызмет көрсету аймағына электр желілерін орнату қажет болған болар еді. Бұл жасалған әрекет экономикалық жағынан үлкен қаражат шығындарын талап етеді және барлық жағдайларда тиімді болмайды Сонымен қатар құрылымдарға қосымша күрделі өзгерістер енгізу қажет. Екінші кемшілікті жою бағытында қазіргі кезде дүниежүзілік ғалымдар, машина жасаушы фирмалар белгілі жұмыстар жүргізуде. Орын алған кемшілік көбіне қорландыру құрылымдарындағы электр энергиясының белгілі уақыттан немесе жол жүргеннен кейін сарқылуына байланысты болғандықтан, қорландыру құрылымдарын жетілдіру, күн көзінің энергиясын қолдану арқылы электр тогын алу мәселелері қарастырылуда.

Іштен жану қозғалтқыштары поршеньді, роторлы-поршеньді, реактивті және газотурбиналы болады. Аталған құрылымдардың бір-бірінен айырмашылығы негізінен құрылысында, қолданылатын отынында.

Қазіргі кезде автомобильдерде ең көп қолданылатын қозғалтқыштарға поршеньді іштен жану қозғалтқыштарын жатқызуға болады..Бұл қозғалтқыштардың өзара айырмашылығы қуатында және жалпы осы құрылымдарға тән белгілерінде.

Қозғалтқыштың жұмыс принципн түсіну үшін, оның қарапайым схемасын қарастырайық (Сурет 1). Қақпақпен 8 жабылған цилиндрде 4 поршень 6 жоғарғы жағындағы кеңістіктен қысылған газ массасы өтпеуі үшін тығыздалып отырғызылады. Поршеннің тығыз орнатылуын оның бөлігіне шеңбер бойымен орнатылған сақиналар қамтамассыздандырады. Саусақ 7,шатун 5 арқылы поршень иінді білікпен 1 жалғастырылады, оның бір шетінде серпер орнатылады.

Жұмыс барысында поршень цилиндр бойымен иінді білік осіне жақындайды немесе одан қашықтайды.Поршеннің ең жоғарғы орналасуын жоғарғы өлі нүкте (ЖӨН) және поршеннің ең төменгі орналасуын төменгі өлі нүкте (ТӨН) деп атайды. Бұл нүктелерде поршень өте қысқа уақыт сәтіне тоқтап бағытын кері жаққа ауыстырады.

Өлі нүктелер (ЖӨН,ТӨН) аралығы поршеннің жүріс жолын анықтайды. Поршеннің бір жүріс жолында иінді білік өз осінде жарты айналым жасайды.

Поршень ЖӨН-де болған жағдайында оның жоғарғы бөлігіндегі көлемді жану камерасы деп атайды. Поршень ТӨН-де болғанда оның жоғарғы бөлігіндегі көлем толық көлем болып табылады.ЖӨН және ТӨН аралығындағы көлем жұмысшы көлемді анықтайды.Барлық цилиндрлердің