Каблуктердің түрлері және оның бекітудің әдістері.

Каблук аяқ киімнің маңызды бөлшектерінің бірі болып табылады, ол аяқ киімнің ынғайлы тартымды болуын және сыртқы түрін айқындап береді. Каблук аяқ киімінің төменгі бөлігінің сыртқы бөлшектері жатады және табанын өкшелік бөлігі белгіленген биіктікке көтеру үшін арналған. Каблуктердің пішімдері және өлшемдері сәннің өзгеруіне жиі жиі өзгеріп тұрады. Бірақ барлық уақыттада каблуктың негізгі конструктивті параметірлері, атап айтқанда биіктігі, ұзындығы, ені аяқ киімге сәннің бағытына тәуелсіз түрде тұтынушылардың медициналық-биологиялық талаптарын қанағаттандыру керек. Бұдан басқа каблуктің конструкциясы, аяқ киімнің белгіленген конструкциясының элементтері болғандықтан, оны жинап құрастыру технологиясының ерекшеліктеріне тәуелді. Каблуктің нақты биіктігі мынадай болуы керек, аяқ киімдегі табанының өкшелік бөлігінің көтеріңкі болуы қалыппен берілген, байламды табан тірегінің жазықтығына қатысты, қамтамасыз етілуі керек. Дайын аяқ киімдерге арласуға тәуелді түрде, каблуктың мынадай сыртын бөліп көрсетеді. Жоғарғы тартылған аяқ киім немесе табан ізіне бұрылған фронтальді аяқ киімнің тұмсық бөлігіне бұралған нәлді тірекке бұрылған бүйірлік фронтальді, жоғарғы және нәлді сыртымен арасына қосылған, каблуктің пішімін айқындайды. Каблуктің жоғарғы бөлігінің ұзындығы, аяқ киімдегі табан өкшесінің тірегінің ауданын қамтамасыз ету үшін, 0.28д кіші болмауы керек, бұл жерде д - табанының ұзындығы.

Жекеленген жағдайларда, ұзындығы кіші каблук қажет болса, аяқ киімдегі табанның орнықты болуы, аяқ киімнің барлық өкшелік қоныштық бөлігін қатаң, монолитті конструкциясын құрастыру есебінен қамтамасыз етіледі. Аяқ киімдегі табаның орнықты болуы қамтамасыз ету үшін оны пайдаланып киіп жүрген кезде өкшенің ортасы арқылы өтетін, салмақтың вертикальдік каблуктың ұрылатын сыртқы бетінің шегінен шықпауы керек, ал жұқа каблуктарда шпилькалар—бұл вертикальді білік оның орталығынан өтуі керек. Каблуктың биіктігі, түрі бойынша аяқ киімнің типі бойынша, материалдары, жоғары бөлігін өңдеу әдісі бойынша, аяқ киімді орналасу тәсілі бойынша және басқа белгілері бойынша бөлінеді.

Каблукты топтарға бөлу:

1. Биіктігі бойынша: 25мм дейін, орташа—45мм, биік—70мм, ерекше биік—70мм жоғары.

2. Түр бойынша: столбик, шпилька, француздық, голлированый, ағылшындық, тікелей, веналық, жабыстырылып жасалған, сыртқы жоғарғы бөлігі көрінетін, сына тәріздес.

3. Аяқ киім жынысы бойынша: еркектер киетін, әйелдер киетін, қыздар киетін, балалар киетін.

4. Аяқ киім түрі типі бойынша: жабық түрдегі, үй ішінде киетін, жаздық ашық түрдегі, жылытылған түрде жасалған, ерекше әсем жасалған.

5. Материалдар бойынша: ағаштан жасалған, пластмассадан жасалған, теріден жасалған, резинадан жасалған, аралас әр түрлі материалдардан жасалған.

6. Жоғарғы бөлігін өңдеу бойынша: қаптаманың астына, пластмассалық, терілік, резиналық каблуктар үшін, а) қаптамасыз жоғарғы беті бойынша боялған, ағаштан каблуктар үшін, әр түрлі ағаштан жинап клейлеу жолымен. б) эмаль жағылған.

7. Аяқ киімде орналасу тәсілі бойынша: табанына немесе платформаға тартылған аяқ киім ізіне, құлып ішіне.

8. Конструкция бойынша материалға тәуелді түрде «пластмассадан» а)тұтас б)крестелген негіз күшейткішпен в)крестелген вулканмен г)полиэтилленнен немесе ағаштан жасалған крестелген сынамен д) нәлілерді (набойка) бекіту үшін бір немесе бірнеше тесіктермен ағаштан а) тұтас, б) металлдан жасалған втулка үшін тесігімен, в)қарсы алдынан өзекпен жоғарғы бетінде қаптаманың шеттерін түзету үшін мықты рәзенкеден а)пішімге келтірілген саңылауы бар резеңкеден, а) мөр басылған немесе пішімге келтірілген, б) иілген қарсы алдынан жоғарғы бетімен, теріден және резеңкеден, а)жинақталған фликтерден тұратын материалдардың массасын және шығынын азайту үшін пластмассадан және рәзенкеден жасалған пішімге келтірілген каблуктардың көптеген конструкцияларында әр түрлі кескін үйлесімдерінің қуыстары қарастырылған. Каблуктың өлшемдері мен пішімі аяқ киімнің фасонына тәуелді. Каблуктардың ең кеңінен таралған пішімдері.

4.19 сурет Каблуктардың бүйір беттерінің пішіні түзу немесе қисық жолақты болуы мүмкін.Аяқ киімдер өндірісінде дөңгелек немесе сопақ пішімдегі аласа каблуктар да қолданылады.сурет 4.19.1.Каблуктардың түрлері:а)биік б)орташа в) аласа 1-2 столбик, 3-шпилька 4-француздық 5-талированый 6-ағылшындық 7-түзу 8-веналық 10-нәпке қарай кенейтілген 11-ұзартылған 12-веналық 13-сына тәріздес

Каблуктардың негізгі сыртқы беттері: 1-бүйірлік 2-жоғарғы 3-қарсы алдынан 4-нәлдік 5-сына тәріздес каблук. Әр фасонның каблуктарын өлшемдері бойынша бөледі. Әрбір екі немесе үш аралас аяқ киімнің өлшемдеріне каблуктың бір өлшемдері сәйкес келеді. Фасонның нөмірін және каблуктың өлшемдері оның жоғарғы бетінде арнайы белгі қойып белгілейді. Бар фасонның каблуктарының биіктігі олардың өлшемдері тәуелсіз түрде бірдей болады. Каблуктарды бекіту тәсілдері, бекітілетін материалдың түрі бойынша штифтік, клейлеу және аралас болып бөлінеді. Штифттік әдістерде бекітуші бөлшектер ретінде шегелер, шруптар және төпкелер қолданылады, ал клейлеу әдістерінде найриттік және полуретандық желімдер, ал аралас әдістерде штифттер және клейлер қолданылады, перхлорвинильдік клей, нитроцеллюпоздық клей немесе полиамидтік клей түрлері қолданылады. Каблуктарды шегелермен екі тәсілмен бекітеді: ішінен және сыртынан. Бірінші тәсілде шегелерді ұлтарақ жағынан қағады, шегелер ұлтарақ, табан және каблук арқылы өтеді, олар нәлдің (набойканың) бетіне аласа каблуктарда 2-3мм жетпейді, ал орташа және биік каблуктарда бұл арақашықтық үлкейеді. Екінші тәсілде шегелерді каблуктың нәлінің бет жағынан қағады, шегелер каблук, табан және ұлтарақ арқылы өтеді. Бұл жағдайда шегелердің ұштары ұлтарақтың бетіне 2-3мм дейін қайырылып майыстырылады. Каблуктардың негізгі сыртқы беттер (сурет 4.19п). 1-бүйірлік 2-жоғарғы 3-қарсы алдынан 4-нөлдік 5-сына тәріздес каблукты бекітудің тәсілін таңдау, аяқ киімнің конструкциясымен, каблуктың биіктігімен және материалмен, табанды бекіту әдісімен анықталады.

Сурет 4. 20 Каблуктарды бекіту тәсілдерінің сызбалары; а) аласа теріден жасалған, шегелермен ішінен. б) рәзіңкеден жасалған аласа желіммен пішімге келтірілген және шегелермен сыртынан, пластмассадан жасалған орташа желіммен және шегелермен ішінен. г) ағаштан жасалған орташа клеймен отырғызылатын шегелермен сыртынан және шегелермен ішінен. д) пластмассадан жасалған биік желіммен, шуруппен және шегелермен ішінен з) ағаштан жасалған биік клеймен, төпкемен және шегелермен ішінен.