Шынжырлы берілісті есептеу әдісі

1 Бастапқы мәліметтер:

Шынжырлы берілістің жетектеуші жұлдызша білігіндегі айландырушы момент Нмм.

Жетектеуші (кіру) білігінің айналу жиілігі .

Жетектегі (шығу) білігінің айналу жиілігі .

Беріліс қатынасы .

Шынжырдың орналасуы – горизонтальды.

Шынжырдың тартылуы - периодты реттеледі.

Шынжырдың майлануы – периодты.

Жұмыс екі аусымды.

2 Шынжыр типін таңдау

Жетекті төлкелі-роликті шынжыр ПР МЕСТ 13568-97 таңдаймыз.

3 Жетектеуші жұлдызша тістерінің саны

мұнда – шынжырлы берілістің беріліс қатынасы,

4 Жетектегі жұлдызша тістерінің саны

болуы ұсынылады.

5 Фактлы беріліс саны

6 Пайдалану (келтіру) коэффициенттерін есептеу

Пайдалану (келтіру) коэффициенті мына өрнекпен табылады

мұндағы - динамикалық жүктеме коэффициенті, ;

- шынжыр ұзындығы әсерін немесе өсаралық ара қашықтықты ескеретін коэффициент;

- берілістің горизонтқа қатынасты орналасуын ескеретін коэффицент;

- шынжыр тармақтарын тарту әдісін ескеретін коэффициент;

- берілісті майлау әдісін ескеретін коэффициент;

- беріліс жұмысының аусымдығын ескеретін коэффициент.

Көрсетілген коэффициенттердің мәндері 3.1- кестеде келтірілген.

3.1- кесте – Коэффициенттердің мәндері

Коэфиценттер	Берілістің жұмыс істеу шарттары	Мәндері
Динамикалық жүктеме коэффициенті -	Бірқалыпты Бірқалыпты емес, түрткімен Күшті соққымен	1,0 1,20¸1,5 1,8
Шынжыр ұзындығы әсері (өсаралық ара қашықтық) коэффициенті -		1,1 1,0 0,95
Жұлдызшалар центр сызығының горизонтқа қатынасты орналасуы коэффиценті -	60° дейін 60° жоғары	1,25
Шынжыр тармақтарын тартуды реттеу әдісі коэффициенті -	Жылжымалы тіректі беріліс немесе автоматты ретелетін Қысым роликті немесе жұлдызшамен керу беріліс Тартылуы реттелмейтін беріліс	1,15 1,25
Берілісті майлау әдісі коэффициенті -	Үздіксіз майлауда (май ваннасында) Тамшылы Периодты майлауда	0,8 1,0 1,5
Беріліс жұмысының аусымдығы коэффициенті -	1-аусымдық (смена) 2-аусымдық 3-аусымдық немесе үздіксіз жұмыс	1,0 1,25 1,5

7 Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысымды қабылдау

Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысым мәні шынжырдың қадамына және жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігіне тәуелді (3.2- кесте).

3.2- кесте – Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысым мәні , МПа

, мм
< 50
12,7-15,875 19,05-25,4 31,75-38,1 44,45-50,8		31,5	28,5	23,5 17,5	18,5	22,6 16,5 -	17,5 -	18,5 - -	- - -

Кестеден жетекші жұлдызшаның айналу жиілігі бойынша топсадағы мүмкіндік қысым мәні бағананың орташа арифметикалық мәні таңдалады.

8 Шынжырдың алдын ала қадамы, мм

мұндағы - жетектеуші біліктегі айландырушы момент, Нмм;

– шынжырдың қатар санының коэффиценті. Шынжырдың қатары бойынша жүктеменің таралуының бірқалыпсыздығын ескеретін коэффициент. Шынжр бір қатарлы болғандықтан .

Қатар саны, m
		1,7	2,5

Қадамның мәнін стандарт қатардан шынжырдың нормаль (стандарт) қадамының жақыны таңдалады.

Немесе шынжыр қадамын алдын ала анықтайтын эмпирикалық формула

12,8 – коэффициент ПР шынжырлары үшін; 13,5 – коэффициент ПРЛ шынжырлары үшін.

9 Жетекші жұлдызшаның бөлгіш диаметрі, мм

10 Шынжырдың жылдамдығы, м/с

11 Жетектеуші жұлдызшадағы шеңберлік күш, Н

12 Шынжыр топсасындағы номиналь меншікті қысым, МПа

13 Өсаралық ара қашықтықтың алдын ала мәні

Шамалардың азы кіші үшін және көбі үлкен үшін.

14 Шынжырдың буындар саны

Жұп санға дейін дөңгелектенеді.

15 Өсаралақ ара қашықтықтың нақты мәні, мм

16 Шынжыр топсаларын тозуғатөзімділік шартын тексереміз

Жобаланатын берілістің конструктивтік параметрлерінің стандарт берілістің параметрлерінен айырмашылығын ескеретін коэффииценттерді табамыз.

Беріліс (конструтивтік) параметрлер коэффициенттері

мұндағы - беріліс ресурсы (шыдамдылық) коэффициенті

мұнда – базалық ресурс, .;

- есепті ресурс,

мұнда – берілістің қызмет мерзімі, жыл; -берілістің жыл бойы пайдалану коэффиценті; –берілістің тәулік бойы пайдалану коэффиценті;

- жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігі

- жетектеуші жұлдызшаның тістер саны коэффициентті

- беріліс қатынасы коэффициентті

- өсаралық ара қашықтық коэффициентті

Жобаланатын берілістің пайдалану параметрлерінің стандарт берілістің параметрлерінен айырмашылығын ескеретін коэффиицент

мұндағы - шынжырдың салыстырмалы тозу нормасын ескеретін коэффициент

- беріліс жұмыс режимін ескеретін коэффициент

Центрден тепкіш күштен шынжыр топсасына қысым

Шынжыр топсасындағы тозуғатөзімділік бойынша мүмкіндік қысым

Жоғары ресурсты берілістер үшін .

17 Шынжырды жұлдызша тістеріне соққы саны бойынша тексеру

мұнда – Секундағы соққының мүмкіндік саны, .

3.5- кесте - Төлкелі және роликті шынжыр үшін соққының мүмкіндік саны

Шынжыр қадамы	12,7	15,875	19,05	25,4	31,75	38,1	44,45	50,8
Секундағы соққының мүмкіндік саны,

18 Шынжырды беріктікке тексеру

Шынжырдың беріктік қоры коэффициенті

мұнда - шынжырдың беріктік қоры коэффициентінің минималь мәні (3.7- кесте).

Шынжырға әсер ететін максималь күш

мұндағы - центрден тепкіш күштің әсерінен шынжырдың тартылуы

- шынжырдың салмағынан оның тартылуы

мұнда – шынжырдың салбырауын ескеретін коэффициент (3.6- кесте)

3.6- кесте - шынжырдың салбырауын ескеретін коэффициент мәні

Жұлдызша өсінің горизонтқа көлбеулігі
Горизонталь беріліс Горизонтқа көлбеулік бұрышы 40° дейін Горизонтқа көлбеулік бұрышы 40° көп Вертикаль беріліс	6,0 4,0 2,0 1,0

3.7- кесте - Жетекті роликті шынжырлардың беріктк қоры коэффициенттінің минималь мәні

Шынжыр		Шынжыр
ПР-8 ПР-9,525 ПР-12,7 ПР-15,875 ПР-19,05 ПР-25,4	8¸11 7¸8 8¸11 8¸11 7¸8 7¸8	ПР-31,75 ПР-38,1 ПР-44,45 ПР-50,8 ПР-63,5	6¸7 6¸7 6¸7 8¸9 6¸7

19 Беріліс білігін жүктейтін күш, Н

мұнда – беріліс жұлдызшалары центр өстерінің горизонтқа қиғаштығын ескеретін коэффициент