Жабдықтарды жөндеуге беру реті. Жабдықтарды құжаттау

1. Жөндеу кәсіп орындары жабдықтарды жөндеуге қабылдағанда жоғарғы кәсіп орындардың бекіткен номенклатураға сәйкес жүргізіледі. Жабдықтарда паспорт немесе формуляр болуы қажет, себебі жасайтын заводтар кепілдік беруді және негізгі параметрлерімен техникалық сиппаттамасы көрсетіледі.

2. Жөндеуге жіберілетін жабдықтар немесе бөлек агрегаттар, сызбада көрсетілген спецификациясына сәйкес барлық детальдары және түйіндерімен толық қамтамасыз етілуі қажет. Жөндеуге жіберер алдында қажетті детальдарын ауыстыруға тиым салынады.

3. Жабдықтарды жөндеуге жіберер алдында, олардың майын, суын төгу қажет және батпақ, құм, мұнай, май және қатпайтын сұйықтықты төгу қажет. Майланбаған беттер консервациясы маймен майланады.

4. Жөндеуге жіберілетін жабдықтардың ішінде оның техникалық жағдайы туралы акт қажет және пайдалану – жөндеу паспорты қажет. Жабдықтардың техникалық жағдайын тексеріп кемшіліктерін анықтағаннан кейін ақаулық ведомость толтырады.

5. Жөнделіп шығарылған жабдық сынаудан өтуі заводтық жөндеу туралы техникалық жағдайына сәйкес бөлім ОТК қабылдайды.

6. Мемлекеттік- қалалық техникалық бөлім назарындағы жабдықтар олардың ережелеріне және техникалық қауіпсіздік ережелеріне сәйкес келуі керек.

7. Жөндеуден кейін қабылданатын жабдықтарға акт түзіледі. Акттан басқа жөндейтін мекеме сынақ өткерілгені туралы және жабдықтықтың паспортын жіберуі қажет.

8. Жөнделген жабдықты жіберу алдында, оны коррозиядан және жолда сақымдалудан қорған құрайды. Жабдықты құжаттау. Жабдықтарды құжаттауда - құжатты толтыру және пайдалану- жөндеу процестеріндегі өзгерістер енгізіледі.

Жабдыққа құжатты шығаратын завод береді, сол негізгі техникалық құжат болып есептеледі. Паспорт ішіне қысқаша техникалық сипаттамасы, жабдықты пайдалану уақыты, нақты жұмыс өтеу уақыты сағатта, пайдалану барысында болған кемшіліктер мен істен шығулар; жасалған жөндеудің түрі, уақыты және қысқаша мазмұны;

Жабдықты майлау шаруашылығы.Жабдықты тиімді пайдалану мен күтудің маңызды шарттарының бірі - оңтайлы ұйымдастырылған майлау шаруашылығы. Технологиялық жабдықтарды пайдалану кезіндегі майлау материалдарын пайдалану мен сақтауды ұйымдастыруға мыналар кіреді:

- майланатын жабдықтарды есепке алу;

- қажетті майлау материалдарының шамасын анықтау;

- майлау материалдарын дұрыс сақтау жэне өрт қауіпсіздігі ережелерін бүзбау;

- арнайы нұсқаманың талаптарына сэйкес майлау материалдарын кабылдау жэне беру;

- жабдықтарды майлау графигін бүзбау;

- жұмыс орындарын майлау материалдарымен қамтамасыз ету;

- майлау материалдарына зертханалык талдау жүргізу;

Заводта ұсынылмаған майларды қолдану жабдыктың п.э.к. төмендетеді, энергия шығынын көбейтеді, сондай-ақ мерзімінен бұрын істен шығып қалулар болуы мүмкін. Май сақталатын ыдыстар таза болуы керек. Оларға су мен шаң түсуін болдырмау керек. Ашық ыдыстарда жэне жабдықтар жүмыс істеп түрған жерде жанар жэне жағар майларды сақтауға тыйым салынады. Қыс кезінде майларды ашық жалынмен қыздыруға болмайды. Май кұятын кұралдар ақаусыз күйде болулары керек. Майлау үшін кондырғымен бірге берілетІн жабдыктарды пайдалану керек. Сүйык майлар сүзгі арқылы кұйғышпен құйылады, кою майлар арнайы жабдықтармен беріледі. Пайдалану уақыты өткен отын, майлар ауыстырылады. Егер жабдық 3 айдан көп жүмыс істемей тұрса, майлар толық ауыстырылады.

Жөндеу аралық периодтары және жөндеу циклдарының ұзақтығы және құрылымы.Өндірістік жөндеудің (өж) негізгі ол жабдықтарда жөндеу циклдарының құрамы және жөндеудің жоспарлық графигі болып табылады.Жөндеу циклы деп-ең аз уақыт аралығында, бұйымның нормативтік-техникалық құжат талаптарына сай қарастырылған жөндеудің барлық түрлерінің ізбе-із орындалуы, мысалы бұрғы шығыры- жөндеу циклының құрылымы К-9Т-К,ротор үшін К-71-К, механизмдер үшін АСП-К-3Т-К. Аралық жөндеу период деп ізбе-із өткерілген жабдықтарды жөндеуде уақыт аралығы. Жөндеу циклы және жөндеу аралық периоды жабдықтарды сапалы жөндеуге, техникалық қызмет көрсету, конструкциялардың жетілуіне және пайдалану жағдайына байланысты. Жөндеу аралық кезең деп жабдықты тізбектей өткізілгенекі жөндеу арасындағы уақытты айтады. Жөндеуциклі мен жөндеу аралық кезең пайдалану шартына, құрылымның жетілгендігіне, жабдықты техникалық күту мен жөндеу сапасына тәуелді өзгереді. Жабдықтың жұмысы жұмыс істеген уақыт бойынша сағатпен есептеледі. Егер жабдықтың жұмысын сағатпен өлшеу мүмкін болмаса, онда машиналық және күнтізбектік уақыт бойынша жабдықты пайдалану коэффициенті міндетті түрде ескеріліп күнтізбектік пайдалану уақытымен есептеледі.

Жөндеу мерзімі және өзіндік құны.Өндірістік жөндеудің (өж) негізгі ол жабдықтарда жөндеу циклдарының құрамы және жөндеудің жоспарлық графигі болып табылады. Жөндеу циклы деп-ең аз уақыт аралығында, бұйымның нормативтік-техникалық құжат талаптарына сай қарастырылған жөндеудің барлық түрлерінің ізбе-із орындалуы, мысалы бұрғы шығыры- жөндеу циклының құрылымы К-9Т-К,ротор үшін К-71-К, механизмдер үшін АСП-К-3Т-К. Аралық жөндеу период деп ізбе-із өткерілген жабдықтарды жөндеуде уақыт аралығы. Жөндеу циклы және жөндеу аралық периоды жабдықтарды сапалы жөндеуге, техникалық қызмет көрсету, конструкциялардың жетілуіне және пайдалану жағдайына байланысты.

Жөндеуден кейін превенторларды сынау. Жөндеу аяқталғаннан кейін превенторды рауалы жұмыс қысымынан 1,5 есе артық қысыммен 5 мин гидравликалық сынайды. Бұл кезде плашкалар және ашпалы қақпақтардың нығыздаушылары арқылы сұйықтың шығуы болмауы керек. Сынау кезінде штокты нығыздаудың резеңке сақиналарының да герметикалығын тексереді. Әмбебап превенторларды жөндеу сақиналық резеіке нығыздаушы элементті және сақиналық плунжердің өздігінен нығыздаушы манжеттерін ауыстырудан тұрады. Әмбебап превенторлардыкелесі тәртіппен бөлшектейді: қақпақтың болттарын бұрап алады және превентор корпусынан қақпақты бұрап шығарады, резеңке нығыздаушы элементтң шығарады, сонан соң корпустан сақиналық плунжердіалып шығады және одан өздігінен нығыздаушы элементтерді шешіп алады.Жөндеу аяқталғаннан кейін әмбебап превенторды рауалы жұмыс қысымынан 1,5 есе артық қысыммен 5 мин гидравликалық сынайды. Бұл кезде сұйықтың өтуі болмауы керек.Айналатын превенторларды жөндеу кезінде нығыздағышқа, патрон корпусының өздігінен нығыздалатын және асбографиттік манжеттеріне және оқпан мойынтіректеріне ерекше көңіл аудару керек. Превенторды бөлшектеуді тез бөлінетін жұдырықшалы қосылысты ажырату жолымен корпустан патронды шығарып алудан бастайды. Содан кейін патронды бөлшектеуге кіріседі.Алдымен нығызда,ыш түбін оқпанда ұстап тұратын, болтты бұрап шығарып, нығыздағышты шешіп алады. Әрі қарай ішпектерді шешіп алады, шинно-пневматикалық жалғастырғышты демонтаждайды, корпусты жартысақиналарға бекітетін болттарды шешіп алып, ішпектердің корпусын шешеді. Содан кейін болтарын бұрап алып және нығыздаушы буксаны шешіп, патрон корпусынан асбографит манжеттерді шығарады, ал сосын патрон корпусынан оқпанды шығарып алады және одан мойынтіректерді демонтаждайды. Жөндеу аяқталғаннан кейін айналатын превентор герметикалыққа және айналу жеңілдігіне сынаудан өтеді. Жөнделген превенторларға қойылатын негізгі талаптар.

1. Превентордың бүкіл бөлшектерін сызбалары мен жөндеуге техникалық шарттарға толық сәйкес жасау және жөндеу керек. Қайта пайдаланылатын бөлшектердің тозуы жөндеу кезінде бөлшектерді брактаудың техникалық шарттарымен белгіленген, шектік өлшемдерден аспауы керек.

2. Шпилькалар мен гайкалардың бұрандаларында қажалу, қылау және соқпадақтар болмауы керек. Гайкалар қолмен жеңіл бұралуы және люфтісі болмауы керек.

3. Нығыздаушы сақиналар мен арналардығ беттерінде соқпадақ, сызат және қылау болмауы керек. Сақина деформацияланбауы керек.

4. Герметикалыққа әсер ететін резеңке нығыздағыштарда қажалу және жергілікті зақымдану іздері болмауы керек.

5. Плашка винтті ұзындығы 0,5 м рычагтың көмегімен айналдырғанда еркін жылжуы керек.

6. Превенторларды максималь рауалы жұмысшы қысымнан 1,5 есе артық қысыммен гидравликалық сынау қажет.

7. Превенторды сырлау, ал нығыздағыш беттерді және үйкелісетін бөліктерді антикоррозиялық майлармен немесе солидолмен майлау керек.

Жөндеудің ЖЕЖ-і.Дұрыс пайдалынылған машиналармен механизмдерді толық істен шықты деп есептеуге болмайды,себебі тез тозатын детальдарын өз уақытында ауыстыру, реттеу жөндеу жұмыстарды оның тоқтаусыз істеуіне мүмкіндік береді.Бұл шараларды қолдану қымбат түйінді мен детальдарын ауыстыру және жөндеуде оданда көп шығындарды болдырмайды.Бұрғы және мұнай кәсіпшілік жабдықтардың өз қарамағында жұмыс қабілеттілігін сақтау мақсатында жоспарлы-ескертулік жөндеу (ЖЕЖ) жүйесі қолданылады.

ЖЕЖ –бұл жоспар бойынша өткізілетін жөндеу,бақылау және күту жұмыстарды ұйымдастырылған – техникалық шаралардың қосындысы.Осындай жүйелердің жәрдемінде машинаны тоқтау жоспарланады,қажетті бөлшектерін, материалдарын дайындайды.

Жөндеудің жылдық -жоспарлық графигі.Технологиялық жабдықтарды жоспарлық-ескертулік жөндеу жүйесі келесі негізгі ерекшеліктерімен сипатталады.1. Жабдықтар жоспар бойынша белгілі өтелген маш/сағ санымен немесе көрсетілген нормадағы календарлық-күнге байланысты жөндеуден өтеді.2. Ізбе-із қайталанатын жоспардың жөндеудің белгілі саны периодтық жөндеу циклін құайды.3. Әрбір жоспарлы периодикалық жөндеу жабдықтардың қажетті деңгейде жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Жоспарлы жүргізілген жөндеу жұмысынан кейін жабдықтар келесі жоспарлы жөндеу аралықтарына дейін тоқтаусыз жұмыс жасауы қажет.4. Аралық периодикалық жоспарлы жөндеу кезінде әрбір машина техникалық көздеуден өтіп майда дефектілерін жөндеп, реттеу, тазалау және механизмдерін майлау жұмыстарын жүргізеді. Күнделікті жөндеу бұл көлемі аз жоспарлы жөндеу, күнделікті күйімдік жұмыстардан кейін жабдықтардың жағдайы тексеріліп, тез тозатын детальдарын ауыстырып отырады, майлау және кездесетін дефектілерді ауыстырып қалпына келтіреді.

Клапан жұптарын ысқылауға арналған құрылғы.Штангалық сораптың клапан жуптарын ысқылауға арналған құрылғы негізінен столдан, кронштейннен, каркасқа орналасқан ысқылығыш. Штангалық сораптың клапан жуптарын ысқылауға арналған құрылғы негізінен столдан, кронштейннен, каркасқа орналасқан ысқылығыш плитадан тұрады. Стол беті тесік дискі тәрізді олардың тесіктеріне ысқыланатын клапан жұптарының барлық түрлеріне арналған, мотор редуктордан эксцентрик жетегінен күрделі айналыс қозғалысын алады. Клапан жұптарын біркелкі және сапалы ысқылау үшін плита штокқа шарнирлі түрде бекітілген. Плитаны реттеу маховик арқылы іске асады. Клапан шариктеріне ысқылайтын паста жағылады және олар ершіктерге жайғастырылады. Ысқылау плитасы шариктермен беттескенше түсіріледі және белгілеп қояады. Ысқылау уақыты 5 минут, егер стол тура және кері бағытта айналған жағдайда. Техникалық сипаттамасы:Электрқозғалтқыштың қуаты, 1,5кВт. Мотор редуктор білігінің айналу жиілігі,15, 5 сˉ¹. Столдың айналу жиілігі, 1сˉ¹. Құрылғының іс өнімділігі, 36жұп/сағ.Салмағы350, кг.

Компрессор кондыргыларын жөндеу.Компрессорлы қондырғы- компрессордан, электрқозғалтқыштан немесе жетектен, жетектің өзі шкивті жетек білігінен және рамаға бекітілген шипалы- пневматикалық муфтадан турады. Компрессор ауа жинағышқа ауаны сағымдап айдайды, ауа жинағышқа сақтандыру клапаны және манометр бар. Компрессор станциясын басқару автоматты түрде болады, оның үшін қысымдық- реле және ажыратқан клапан арқылы жалғасқан электр пневматикалық шүмек. Компрессорды қолмен қосу үшін екі клапанды кран қарастырылған. Кранды ұстаханаларға жөндейді, капустық резинкаларын және клапандардың қалайы төлкелерін, төменгі қақпақтағы паротит төсемді ауыстырады. Клапан шариктерімен жұдырықшаны басқа арасындағы саңылауды, жұдырықшалы дисканы жинау дисканы жинау соңында реттеуді, клапан сақталуы 1...2мм болуы мүмкін. Кранды жөндеп болғаннан кейін оның қымтаулығын тексеріп көреді. Ауаны алып келетін никельді ауа магистралына 8...9кг/см қысыммен шүмек арқылы жалғайды.

Компрессорларды жөндеу және техникалық қызм көрсетудегі негізгі талаптар.Компрессорлы қондырғы- компрессордан, электрқозғалтқыштан немесе жетектен, жетектің өзі шкивті жетек білігінен және рамаға бекітілген шипалы- пневматикалық муфтадан турады. Компрессор ауа жинағышқа ауаны сағымдап айдайды, ауа жинағышқа сақтандыру клапаны және манометр бар. Компрессор станциясын басқару автоматты түрде болады, оның үшін қысымдық- реле және ажыратқан клапан арқылы жалғасқан электр пневматикалық шүмек. Компрессорды қолмен қосу үшін екі клапанды кран қарастырылған. Кранды ұстаханаларға жөндейді, капустық резинкаларын және клапандардың қалайы төлкелерін, төменгі қақпақтағы паротит төсемді ауыстырады. Клапан шариктерімен жұдырықшаны басқа арасындағы саңылауды, жұдырықшалы дисканы жинау дисканы жинау соңында реттеуді, клапан сақталуы 1...2мм болуы мүмкін. Кранды жөндеп болғаннан кейін оның қымтаулығын тексеріп көреді. Ауаны алып келетін никельді ауа магистралына 8...9кг/см қысыммен шүмек арқылы жалғайды.

Компрессорлардың автоматты басқару құрылғыларын жөндеу.Қысым реттегішті жөндеу барысында, оның резинасы мембрепасын рычагты механизмдер контактілерді ауыстырады. Мембрепаны орнына қою; контактыны ажыратқаннан кейін болады, мембрепаға май тимеу керек. Реттелгішті жинап болғаннан кейін, қосып- ажырату қосымдарына бөлек реттеулер жүргізіледі. Ажырату қысымы реттеу винтті бұрау арқылы іске асады. Винтті сағат тілімен бұрасақ ажырату қысымы азаяды, ал сағат тіліне кері бұрасақ қысым ұлғаяды. Қондырғыны қосу қысымын (0,8- 0,9 мпн) орнатқаннан кейін, винт басы пломбаланады.

Қойма шаруашылығыӨндірістік жөндеу орындарында көбінесе қойманың екі түрі болады. Олардың біріншісінде бөлшектер қоймасы, металдар, әртүлі бояу матариалдары, ағаш материалдары, мұнай өнімдері, қатты отындар және т.б. Өндірістік қоймаларға- жөндеуді күту объектісі, детальдарды жинау; комплектілеу қоймасы; дайын өнім және қалдық қоймлары;

Қоймаларды жобалауда - бір, күрделі жөндеуге қажет әртүрлі материалдармен бөлшектер қорының шығын нормасын, мекеменің жылдық бағдарламасын білу қажет. Күрделі жөндеуге бөлшектердің және материалдардың шығын нормасын қабылдау, негізгі нормативтерге байланысты қабылданады.

Бөлшектердің қор- нормасы 30...45 күн, инструменттерге 18...20 күн, қосымша және негізгі материалдар үшін 18...24.

Әртүрлі материалдар мен бөлшектердің сақталу қоры төмендегі формуламен (1) анықталады.

(1)

мұндағы Gн- материалдың нормалық шығыны, 1КЖ, Т

Nг- жылдық бағдарлама; а- қор нормасы, күн; А- жылдық жұмыс күн;

Қондырғыларды жөндеудің өндірістік процестерін ұйымдастыру әдістері.Мұнайгаз жабдықтарының күрделігіне, салмағына және өлшемдеріне байланысты күрделі жөндеудің әртүрлі әдістері қолданылады. Ең көп тараған түрі ол жабдыққа жеке жөндеу жұмысын жүргізу. Мұндай әдісті қолдануда жөнделетін жабдықты фундаменттен ажыратып оларды механикалық- жөндеу циклына жібереді. Босаған фундаментке жөнтелген жабдықты орналастырады. Бұл әдіс өндірістегі технологиялық тоқтау уақытын азайтады, және оған қосымша жабдықтар талап етілмейді. Егер жөндеу цехы жабдықтардың тек бір түріне арнайы жөндеу жұмыстарын жүргізсе, онда жөндеу мерзімі және жөндеу құны бірден төмендеп, жөндеу саны көбейеді. Жөндеу уақытының азаю себебі ол жөнделетін машинаны дайын рамаға және соған ұқсас түйіндерді, детальдарды пайдаланып жинай береді.

Механикалық- жөндеу зауыттарда күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізгенде толық және жартылай өзара алмасу әдістерде ағымдық ашып- жинау жұмыстары және негізгі детальдарын қайта қалпына келтіру технологиялық процестерін қолданады. Жөндеу мекемелерінің қосымша учаскелері өте маңызды және күрделі өндірістік жұмыстарын атқарады. Қосымша учаскелерге бас механиктің бөлімі (БМБ) аспаптар мен қойма шаруашылықтар, ішкі өндірістік көліктер мен лабораториялар жатады. Бас механик бөлімі жөндеу мекемесіндегі барлық жабдықтарды жөндейді және оларға техникалық қызмет көрсетеді, сонымен қатар стандарт емес детальдарын жасайды. Бұл бөлімнің құрамына механикалық елесарлар және электро жөндеу участелері кіреді.

Инструменттер шаруашылығы қажетті инструменттер мен құрал жабдықтарының қорын сатып алып, жұмыс орындарының тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Инструменттер шаруашылығы бөліміне, инструмент- тарату қоймасы және орталық инструменттер қоймасы; Механикалық- елесарлар және жөндеу участкелері жатады.

Мұнай кәсіпшілік жабд –ң бөлшектерін тазарту әдістері.Жуу және тазалау жұмыстары. Бөлшектеу жэне ақаулар алдында бөлшектерді, агрегаттарды (жинау бірліктерін) жуу қажет. Бұл операция үшін көлбеулі еденмен, жылжыту қүрылымдарымен, кұбырлар жүйесімен, сүзгілермен, тұндырғыштармен жабдықталған арнаулы алаңша қарастырылған. Жұмыс көлемі мен жабдық түріне байланысты жуу сораппен берілетін жуғыш сүйық ағынымен қолдан, арнаулы жуу камераларында жэне батырылып жуылатын арнаулы ванналарда жүргізіледі. Ірі агрегаттарды жөндеу кезінде ағын екпінімен жуған тиімді. Бұл үшін күрделі құрылымдар орналастырудың қажеті жоқ, су кұбыры немесе жоғары екпінді жуушы қондырғылар жеткілікті. Заттардың түрі аз болған жағдайда арнайы жөндеу мекемелерінде жуу камераларын пайдаланады. Жөнделетін жабдықтар саны көп болса, көп камералы жуу қондырғыларын пайдаланады. Камералар арасында тасу транспортерлермен немесе конвейерлермен іске асырылады. Әртүрлі сұйықтар мен еріткіштер пайдаланылады. Кішкене габаритті бөлшектерді жуудың ең қарапайым түрі арнаулы ванналарға батыру.

Жуғыш сұйық ретінде суық жэне ыстық (70-90°С) су, суық жэне ыстық (70-9СГС) негіздер ерітінділері жэне еріткішттер (бензин, керосин, ацетон) пайдаланылады. Коррозиядан сақтау үшін негіздер ерітінділеріне 0,2-^0,5% хромпик немесе натрий нитраты қосылады. Алюминий және-баббит беттерді негіздер еретіндісімен жууға болмайды. Лактар мен сырларды кетіру үшін арнаулы қүрам (жуғыштар) пайдаланылады. Коррозиядан тазалау үшІн арнаулы пастылар, сондай-ақ 1% мырыш қосылған 25%-тік тұз кышқылын немесе 15%-тік күкірт қышқылын қолданады. Бұл операциялардан кейін негіздердің жэне қышқылдардың эрекетін бейтараптандыру үшін ыстық сумен жуып, сығылған ауамен кептіру керек. Жууды жеңілдету жэне шапшаңдату үшін эуелі сығылған бу пайдаланады.

ІЖҚ бөлшектерін күйіктен механикалық немесе физикалық-химиялық эдістермен тазалайды.

Жуу тартқыш желдеткішпен жабдықталған арнайы бөлмелерде жүргізіледі.

Мұнай кәсіпшілік жабд –ң күштік құрылғыларын жөндеу.Іштен жану қозғалтқышын жөндеу уақыты ол орнатылған машина мен осы қозғалтқыштың түріне және пайдалану шартына байланысты жөндеу аралық жұмыстары уақытына сәйкес орнатылады. Жөндеу жұмысы ағымдық және күрделі болып екіге бөлінеді.Ағымды жөндеу кезінде қозғалтқыш алынбайды, тек істен шыққан бөлшектері жаңа немесе номиналды өлшемдегі бөлшектермен ауыстырылады.Ол келесі жұмыстардан тұрады: поршень сақиналары мен шатун мойынтіректері ішпектерін ауыстырудан, клапандарды ысқылаудан, жану камерасы, клапандар, поршень түптері күйесін тазалаудан, май жүйесін жуудан, жану жүйесі элементтерін, зажиганиені сонымен қатар барлық реттегіш элементтерді тексеруден. Ағымдық жөндеу жұмысы пайдаланушы кәсіпорынның жөндеу қызметкерлерінің күшімен орындалады. Қозғалтқышты күрделі жөндеу жұмыстары кәсіптік машинаның маңызды бөліктерін жөндеумен бірлестіріледі. Ол үшін қозғалтқышты түгелдей алып оны бөлшектейді, бөлшектерді жөндеуге жарамды немесе жарамсыздығына байланысты сұрыптайды, жарамдысын алып жөндеуге жібереді. Бұл жағдайда бөлшектер атаусыздандырылады. Қозғалтқышты жөндеу жұмыстары кезінде оның бөлшектері жоғары сапалы арнайы материалдардан, жоғары дәлдікпен жасалатындықтан аса абай болу қажет, өйткені жөндеу кезіндегі техникалық шарттардан аздап ауытқу қозғалтқыштың жұмысқабілеттілігіне, ұзақтұрақтылығына қатты әсер етеді.

Мұнай кәсіпшілік жабд –ң типтік бөлшектерінің тозуын анықтау.Ақауларды сыртқы тексеру және өлшеу арқылы анықтайды. Сыртқы тексеру сызаттарды, үйкелген жерлерді, үлкен жарықтарды, кілтек ойықтарының, шлицалардың бұзылуын тесіктер центірлерін анықтауға болады.

Өлшеу арқылы мойындардың өлшемдерін, овалдығын, конустылығын және қисықтығын, бұралғандығын біледі. Біліктер мен өстердің деформациясы, тозу мөлшері шегі жөндеу және бақылаудың технологиялық шарттарына сай орнатылады.

Түзу біліктің және өстің қисықтығы оларды тегіс бетпен домалатқан кезде байқалады. Бұл кезде щуптың көмегімен тегіс бет пен иілген жер арасындағы саңылауды өлшейді. Өте дәлдікпен иілу шамасы мөлшерін индикатордың көмегімен бөлшекті токарлық жону станогы центріне қысу арқылы немесе арнайы призма көмегімен анықтайды.

Біліктің бұралып кетуін кілтек ойығының, лысканың бұрыштық жылжуына байланысты және призма көмегімен тексеру плитасында рейсмустың және бұрыш өлшеуіштің көмегімен нықтайды. Пайдалану процессі кезіндегі білік мойыны конусталып тозуы және сопайю немесе сырылып кетуі, соққы іздері пайда болуымен қатар жүреді. Эксцентрикті, иінді біліктер мойындарында конусталу және сопайю басқалармен салыстырғанда молырақ болады. Білік пен өстің сопайюы мен конусталуын микрометр және индикатор арқылы анықтайды.

Мұнай кәсіпшілік жабдық-ң жөндеу ұстаханаларын ұйымдастыру.Скважиналы штанга сораптарын тиімді пайдалану оларды дұрыс пайдалануды ұйымдастыру және жоғары сапалы жөндеулерге байланысты. Ұстаханада жөндеу жабдықтары мен аспаптарынан басқа да 150, 200, 250кН-дық тал блогы, элеваторлар, АПР- 2ВБ, АПР электрқозғалтқышы, ТП- тележкалар, өндірістік вертлюгер т.б. болуы қажет. Барлық ұстаханалардағы жұмыс екі бағытта жүреді:

1) Сораптарды алдын- ала тексеру және күнделікті жөндеу;

2) Сораптарды күрделі жөндеу;

Өндiрiстегi ең iрi қосалқы шаруашылық – жөндеу шаруашылығы. Жөндеу шаруашылығының құрамына: жөндеу-механикалық және басқада цехтар, немесе жабдық жөндеу шеберханалары; жөндеу-механикалық немесе электра-механикалық учаскiлер кiредi. Жөндеу шаруашылығының бөлiмiн бас механик басқарады. Әрбiр геологиялық барлау, бұрғылау, өндiру кәсiпорында жабдықты пайдаланумен байланысты көп көлемде жөндеу жұмыстарын өткiзедi. Сондықтан, жабдықтың iстен шығуын алдын-ала болдырмау, оны жөндеуге кеткен шығындарды қысқартудың, бiрден-бiр амалы жабдыққа техникалық қызмет ету немесе техникалық күту

Негізгі жөндеу нормативі.Жөндеу жұмыстарын жоспарлау және есепке алу үшін жөндеу нормативтері жасалынады, мұнай кәсіпшілігі жабдықтарының қазіргі қағидаларында көрсетілгенге сәйкес. Негізгі жөндеу нормативтеріне жабдықты пайдалану коэфицентіне, жөндеу циклы, жөндеу аралық период және техникалық қызмет көрсету аралығы, жөндеу циклының құрылымы, жөндеу түріне қарай еңбексыйымдылығы, жөндеу бағасы және жөндеу уақыттары (МЕСТ 18322-78) жатады.

Жабдықты пайдалану коэфициенті (машина уақыты) бұл машина уақыты

Тм.в жабдықтың жұмыс істеу уақытына Траб қатынасы;

мұндағы Тм.в- машина уақыт

Траб- жабдықтың жұмыс уақыты. Машина уақыты деп жабдықтың түйіндері және механизмдері қозғалыста болуы және тозуға ұшырау уақыты.

Жабдықтың жұмыс уақыты машина уақытымен және жабдықтың технологиялық және ұйымдастыру себептерінен тоқтап тұру уақыттарының қосындысынан тұрады. Машина уақытымен жабдықтың пайдалану коэфициенті- жөндеу аралық циклы және жөндеу ұзақтығын, жоспарлы жөндеудің календарлық уақытын анықтауға болады.

Плунжерді гидрожетекті құрылғымен ажырату. Плунжерді шығаратын құрылғы 4- суретте көрсетілген, ол каркастан 7, қысқыштан 3, негізден 2, екі асқыштан 5, гидроцилиндрді бекітетін және басқарғыш гидравликалық 6 краннан 1 тұрады. Құрылғы гидравликалық қоректі арнайы гидрожетектен адады. Сорапты ажыратуға қолданылатын автоматты кілтті АПР-2ВБ бекітетін фланеці бар. Барлық узелдері мен детальдары рамаға бекітілген. Тазалау процессінде тазаланатын сорапқа тие бергенде сумен бірге жуу агенті беріле бастайды, ол үшін құрылғыда арнайы жуғыштар қарастырылған. Үш электр қозғалтқышта «Вперед», «Стоп» және«Назад» деген кнопкалармен басқарылады.

4 сурет. Плунжерді шығаруға арналған қондырғы:

1 - қыры; 2- негіз; 3- қысқыш; 4- фланці;5 - асқыш; 6 - гидроцилиндр;7-каркас; 8 – шығару блогы;

Құрылғының техникалық сипаттамасы төмендегіше:

Электрқозғалтқыштың қуаты, кВт . .. . 1.1

Қоректендіру кернеуі, В . . . . . .. . 220…380

Сораптың мах беріліс жылдамдығы, м/мин. . 4.4

Щетканың айналу жиілігі, сˉ¹ . .. . . 15.5

Қондырғының іс өнімділігі, сорап ̸ сағ . .. . . . . 10

Плунжердің ішкі қуысын тазалауға арналған құрылғы.Плунжердің ішкі қуысын тазалайтын құрылғы екі тумбыдан, гидроцилиндрден, шпиндельден, тракты люнеттен, бұрғы, электр және гидро жетектерден тұрады. Шпиндель жетегі электрқозғалткыштан тісті редуктор арқылы шынжырлы беріліс көмегімен айналысқа келтірілді. Бұрғы гидроцилиндр штогы арқылы ілгерлі кейін қозғалысқа келеді, оған реверсивті золотник әсер етеді. Тазаланатын плунжер шпиндель патронында қысылады. Құрылғыны іске қосқан кезде шпиндельді айналысқа және тескішті ілгерлі кейін қозғалысына келтіреді. Бұрғы сол жақтағы ажыратқышқа жеткенде құрылғыны тоқтатады. Тазалау процессы бір циклда өтеді. Осы уақыт аралығында бұрғы айналыстағы плунжердің ішкі қуысындағы батпақты тазалайды. Батпақ суменен сыртқа шығарылады. Плунжердің ішкі қуысын тазалайтын құрылғы:1- соңғы ажыратқыш; 2 - шпиндель: 3 - бұрғы; 4 - штанга; 5 - қозғалмалы люнет; 6 - редуктор; 7 - тумба; 8 - электрожетек; 9 - гидрожетек; 10 – гидроцилиндр;

Тазаланатын плунжер шпиндель патронында қысылады. Құрылғыны іске қосқан кезде шпиндельді айналысқа және тескішті ілгерлі кейін қозғалысына келтіреді. Бұрғы сол жақтағы ажыратқышқа жеткенде құрылғыны тоқтатады. Тазалау процессы бір циклда өтеді. Осы уақыт аралығында бұрғы айналыстағы плунжердің ішкі қуысындағы батпақты тазалайды. Батпақ суменен сыртқа шығарылады.

Техникалық сипаттамасы: Электрқозғалтқыштың қуаты, 1.1кВт. Тазаланатын плунжер диаметрі, d 28, 32, 38, 43, 55 мм. Шпиндельдің айналу жиілігі,1,25 сˉ¹. Бұрғының берілісі, 4мм/айн. Салмағы,355кг.

Поршенді сораптардын негізгі акауары және оларды жондеу әдістері.Жоғары айдау қысым және айдалатын сұйықтығы образивті бөлшектер сораптың гидравликалық бөлімінің тез тозуына, ал сораптың жетек бөлімінің тозуы. Ол үлкен динамикалық жүктің әсерінен болады.

Күнделікті жөндеуде төмендегі жұмыстар жүргізіледі:

1. Барлық болтпен тартылған жерлерін қатыру және тексеру.

2. Тез тозатын детальдарын ауыстыру. (цилиндр,төлкелерін сораптер мен штоктарды, клапан ершіктерімен серіппелерін)

3. Цилиндрлер, клапандар қақпағындағы нығыздаған манжеттерді, штоктардағы нығыздағыштарды, цилиндрлі төлкелердегі және штоктардың нығыздағыштарын ауыстыру.

4. Крейцкопф тығыздағышы және бағыттағыштарын реттеу жағдайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру және ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сүзгіштерін жуу және балондарды ауыстыру.

7. Барлық подшипниктерді майлау, кемінде аптасына 1 рет. Картердегі май деңгейі тексеріледі, аз болса құяды, май ауыстыру үш айда 1 рет, ұңғыны бұрғылап боғаннан кейін. Сорап үшін орташа жөндеу циклы 24 айды құрайды, жөндеу аралық период-8 ай жұмыстан кейін жасалады.

Поршеньді сорапты күрделі жөндеу жұмыстарыЖоғары айдау қысым және айдалатын сұйықтығы образивті бөлшектер сораптың гидравликалық бөлімінің тез тозуына, ал сораптың жетек бөлімінің тозуы. Ол үлкен динамикалық жүктің әсерінен болады.

Күнделікті жөндеуде төмендегі жұмыстар жүргізіледі:

1. Барлық болтпен тартылған жерлерін қатыру және тексеру.

2. Тез тозатын детальдарын ауыстыру. (цилиндр,төлкелерін сораптер мен штоктарды, клапан ершіктерімен серіппелерін)

3. Цилиндрлер, клапандар қақпағындағы нығыздаған манжеттерді, штоктардағы нығыздағыштарды, цилиндрлі төлкелердегі және штоктардың нығыздағыштарын ауыстыру.

4. Крейцкопф тығыздағышы және бағыттағыштарын реттеу жағдайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру және ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сүзгіштерін жуу және балондарды ауыстыру.

7. Барлық подшипниктерді майлау, кемінде аптасына 1 рет. Картердегі май деңгейі тексеріледі, аз болса құяды, май ауыстыру үш айда 1 рет, ұңғыны бұрғылап боғаннан кейін. Сорап үшін орташа жөндеу циклы 24 айды құрайды, жөндеу аралық период-8 ай жұмыстан кейін жасалады.

Превенторлардың негізгі ақаулары және оларды жөндеу әдістері.Превентордың тез тозатын бөлшектеріне нығыздаушы элементтері мен плашкалары жатады.Превенторларды ағымдағы жөндеу кезінде келесі профилактикалық және жөндеу жұмыстарын орындайды: нығыздаушы элементерінің күйін тексереді және қажет болса ауыстырады; бекіту бөлшектерінің күйін тексереді және қажет болса оларды қатайтады; превенторды басқару жүйесінің күйін тексереді; превенторларды ашып және жауып көріп, олардың жұмыс істеуін тексереді, үйкелісетін бөлшектерді майлайды. Күрделі жөндеу кезінде превенторларды толық бөлшектейді, бүкіл бөлшектерін ақаулайды, бөлшектерін (оның ішінде гидрожетектіңпоршеньдері мен цилиндрлері де бар) қайта қалпына келтіреді немесе ауыстырады, корпусы мен басқару жүйесін жөндейді, сынайды және сырлайды. Ағымдағы жөндеуді превентор орнатылған жерде, ал күрделіні – жөндеу-механикалық шеберханаларында жүргізеді. Бөлшектеу алдында превенторды кірден тазартады және жуады. Плашкалы превенторды бөлшектеу алдында корпустан май және бу өткізгіштерді ажыратады. Сонан кейін болтарды бұрап ышғарып, ашпалы қақпақты топса өсін айналдыра бұрады,винтің көмегімен плашканы ұсындырады, плашканы штоктың құлыпты қосылысынан шығарып алады және топса өсін алып тастап, ашпалы қақпақты превентор корпусынан ажыратады. Сонан кейін осындай тәртіппен гидроцилиндрімен бірге екінші қақпақты шешіп алады. Содан кейін гидроцилиндрлерді бөлшектеуге кіріседі: гайкасын бұрап алып және ашаны винтке бекітетін саусақты шығарып алып, винттен ашаны шешіп алады; қатайтушы шпилькаларды бұрап шығарып, гидроцилиндрдің қақпаған шешіп алады; винтті гайкадан бұрап шығарады; цилиндрден поршеньді шығарып алады.

Сорап плунжерінен штокты ашып алатын құрылғы қандай бөлшектерден тұрады.Құрылғы 8-суретте көрсетілген, ол рамадан 1, шпинделден 5, люнеттен 4, екі кысқыштан 3,6, стелаждан 7, тірек 2 және басқару жүйесінен 8 тұрады.Рама пісіріліп жасалған конструкция, осыған шпиндель, шпиндель жетегі, люнет т.б. ораналасқан. Шпиндель қатты екі подшипниктен тұрады, қап фланетцы, үш құлақшалы патронға бекітіледі. Қапқа айналыс роликті шынжыр арқылы редуктордан беріледі. Қаптың ортасында шпицалы ілініс, муфтасы бар. Люнет - плунжерге аралық тірек ретінде қызмет етеді, оның бес ауыспалы төсемі бар (плунжер түріне қарай). Бір қысқыш стелажда орналастырылған, ол екі траверстен тұрады да бағана бойымен қозғалады, ал екінші қысқыш қозғалмалы тірекке орналыстырылады. Плунжер қысқыш 3, арқылы шпиндель қабына енгізіледі және патронға қысады. Шток қысқышқа бекітіледі. «Пуск» басқышын қосқанда плунжермен бірге шпиндель айналысқа келеді, шток бұралып шығарылады. Плунжерден клапан түйінін бұрап шығару үшін қысқыш 6 қолданылады. Плунжер патронға, ал клапан корпусы қысқышқа бекітіледі. «Пуск-2» басқышын қосқанда клапан түйіні плунжерден бұралып алынады. Плунжерлі сорап штогын бұрап шығаратын құрылғы:1-рама; 2-тіреу; 3,6-қысқыштар; 4-люнет; 5-шпиндель; 7- стеллаж; 8-басқару құрылғысы; 9- шпиндель жетегі;

Құрылғының техникалық сипаттамасы:

Электрқозғалтқыштың қуаты,1,5кВт. Қозғалтқыш білігінің айналу жиілігі, 15,5сˉ¹. Шпиндельдің айналу жиілігі,0,77 сˉ¹. Плунжер диаметрі, d 28, 32, 38, 43, 55мм. Салмағы,525 кг.

Сораптарға күрделі жөндеу жұмыстары.Ұнғылық штангалы сораптарды жөндеу шеберханасы ұнғыны жерасты жөндеу цехына қарайды және ол сораптарды жөндеу, механикалық бөлімнің басқа да жабдықтар мен құрылғыларын жөндеу, және пісіру бөлімінен тұрады.

Жөндеуге жарамды сораптар оны сырттай қарайтын және жөндейтін арнайы шеберханаға жеткізіледі. Барлық шеберханалардағы жұмыстар екіге бөлінеді:

1.Сораптарды алдын ала тексеру және ағымдық жөндеу;

2.Сораптарды күрделі жөндеу. Сорапты тексеру кезінде плунжерді шығарады, клапандық түйінді бөлшектеп, көзбен бақылап тексереді, тексерістің көмегімен сорапты қалпына келтіру жұмыстары анықталады.

Ағымдық жөндеу қажет болған жағдайда тозған түйіндерді (плунжердің, клапанның, штоктың) ауыстырады және нығыздыққа тексеріп, майлайды. Егер сорап күрделі жөндеуді қажет етсе (сығылып қалған плунжерді босату, цилиндрді бөлшектеп жинау) оны сорапты бөлшектеу орнына тапсырады.

Сораптарды бөлшектеу және жинау реті. Жоғары айдау қысым және айдалатын сұйықтығы образивті бөлшектер сораптың гидравликалық бөлімінің тез тозуына, ал сораптың жетек бөлімінің тозуы. Ол үлкен динамикалық жүктің әсерінен болады.

Күнделікті жөндеуде төмендегі жұмыстар жүргізіледі:

1. Барлық болтпен тартылған жерлерін қатыру және тексеру.

2. Тез тозатын детальдарын ауыстыру. (цилиндр,төлкелерін сораптер мен штоктарды, клапан ершіктерімен серіппелерін)

3. Цилиндрлер, клапандар қақпағындағы нығыздаған манжеттерді, штоктардағы нығыздағыштарды, цилиндрлі төлкелердегі және штоктардың нығыздағыштарын ауыстыру.

4. Крейцкопф тығыздағышы және бағыттағыштарын реттеу жағдайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру және ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сүзгіштерін жуу және балондарды ауыстыру.

7. Барлық подшипниктерді майлау, кемінде аптасына 1 рет. Картердегі май деңгейі тексеріледі, аз болса құяды, май ауыстыру үш айда 1 рет, ұңғыны бұрғылап боғаннан кейін. Сорап үшін орташа жөндеу циклы 24 айды құрайды, жөндеу аралық период-8 ай жұмыстан кейін жасалады

Сораптарды жинау құрылғысының қызметі.Құрылғы ол рамадан, гидроцилиндрден, кареткадан, башмакты гидропатроннан тұрады. Рамаға бағаналар болтпен бекітіледі. АПР ВБ гидропатроны бағанаға қатырылған, оған штангалы ұңғы насосы бекітіледі. Гидропатрон цилиндрден және поршеннен тұрады, олар цилиндр осіне 120º тан үш құлақша арқылы байланысып орналасқан.

13- сурет. Ұңғымалы штангалы сораптарды жинауға арналған құрылғы:

1-рама; 2,5-бағаналар; 3-каретка; 4-гидропатрон; 6-жетекші; 7-АПР-2ВБ;

8-гидроцилиндр; 9-басқару пульті;

Тербелмелі станок редукторларын жөндеу жұмыстары.Бұранда тұтқасына түсетін күш 0,3кН аз, съемниктің осьтік күші 20кН, салмағы 8 кг. Съемниктің жұмыс істеу принципі төмендегіше:

1. Кривошиптен саусақты шығару- Трайверске бұранданы қатырады, құрылғы ойық астына гайканы қатырады. Сухар ашылады және ол ойық қабырғаға тіреледі, ал бұранда шеті саусақ шетіне тіреледі. Бұранданы айналдыру арқылы сына тәрізді сухарды қатырады және саусақты итере отырып шығарады.

2. Саусақ шетіндегі төлкені шығару үшін, трайверсті бұрама басына көтереді, штректері кривошип корпусына тіреледі, алынатын төлкенің тесігіне өткізу үшін алдымен сақинаны бұрандадан ажыратып алады. Одан кейін кривошиптің екінші жағынан бұрандаға сақинаны бекітеді, ол алынатын төлкеге тіреліп бұранда айналысымен жоғары шығарылады.

3. Шкивті шығару үшін бұранда трайверске қатырылады және бір шетімен электрқозғалтқыштың білігіне тіреледі. Тірек бұрандадан екі жаққа созылған және ілмек арқылы шкивтің екі шетіне ілінеді. Бұранданы айналдырғанда тірек электрқозғалтқыштың білігінен шкивті суырып алады.

4. Кривошипті шығару үшін алдын-ала керілген кривошипті ағытады, одан кейін кривошипке симпик бекітіледі, бұл кезде тірек редуктор білігінің шетімен жанасады. Бұранданы айналдырғанда тірек білекті итереді осы кезде кривошип алынады.

3-сурет. Тербелмелі-станок кривошипінің гайкасын ашатын кілт: 1, 6- винт; 2- төсем; 3 - храповик; 4 – кілт корпусы; 5 - қақпақ; 7 - фиксатор.

Тербелмелі-станок трайверс тораптарын жөндегенде- тозған детальдарын- төлке, шатунның жоғарғы баяндағы саусақты, сырғаны және оның осін, подшипниктерін өз қалпына келтіреді немесе ауыстырады. Трайверстің жарылған жерлерін дәнекерлейді. Тозған детальдарды қайта қалпына келтіру үшін олардың қыздырылған бетіне присадкалы материалдарды жағады. Кеңінен таралған түрлері газды және электрдугалы балқыту, флюс қабатты электрдугалы балқытулар жатады.

Тербелмелі-станок детальдарын балқыту операцияларының технологиялық процестері төмендегіше: деталь беттерін дайындау- окалиннен және шіріктен тазалау.2. тозған беттерді балқыту. 3. балқытылған детал беттерін механикалық өңдеу.

Тербелмелі станоктарға техник қызмет көрсету аралықтарыТербелмелі-станоктардың авариясыз және тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін оларға өз уақытында жөндеу немесе тозған детальдарын ауыстырып тұру қажет. Тербелмелі-станоктарға жөндеу және техникалық қызмет көрсету- өте қиын еңбексиымдылықты процесс. Тербелмелі-станоктарға жөндеу жұмыстарын жүргізгенде еңбек жағдайларын жеңілдету мақсатында әртүрлі құрылғылар мен аспаптар қолданылады. Тербелмелі-станоктарды майлау үшін Азинмаш-48 агрегаты қолданылады. Тербелмелі- станоктарға периодикалық бақылап отыру (БҚ)- күнделікті өткізіледі; техникалық қызмет (ТҚ) көрсету- 720 сағ, күнделікті жөндеу (КЖ) – 44000 сағ. кейін жүргізіледі. Күнделікті жөндеулерді ұңғы жұмыстарын тоқтатқаннан кейін жөндеу бригадалары жасайды. Пайдалану кезінде істен шыққан детальдарын және узелдерін (қатырылған детальдарды, сына тәрізді белбеулерді, аспалы қанаттармен плашкалар, кривошиптердің саусақтарын) ауыстырады, подшипниктерді, шарнирлі бекітпелерді және жүріс винттерін майлайды.

Тербелмелі станоктарды жөндеу ерекшеліктері. Тербелмелі-станок трайверс тораптарын жөндегенде- тозған детальдарын- төлке, шатунның жоғарғы баяндағы саусақты, сырғаны және оның осін, подшипниктерін өз қалпына келтіреді немесе ауыстырады. Трайверстің жарылған жерлерін дәнекерлейді. Тозған детальдарды қайта қалпына келтіру үшін олардың қыздырылған бетіне присадкалы материалдарды жағады. Кеңінен таралған түрлері газды және электрдугалы балқыту, флюс қабатты электрдугалы балқытулар жатады.

Тербелмелі-станок детальдарын балқыту операцияларының технологиялық процестері төмендегіше: 1деталь беттерін дайындау- окалиннен және шіріктен тазалау.2 тозған беттерді балқыту. 3. балқытылған детал беттерін механикалық өңдеу.

Тербелмелі станокты күрделі жөндеу.Күрделі жөндеу кезінде станокты толық бөлшектен оларға жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Істен шыққан детальдары мен узелдерін жөндеп қайта қалпына келтіреді немесе ауыстырады; редукторды толық бөлшектеп оған жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Тербелмелі-станок күрделі жөндеуден өткеннен кейін өзінің бастапқы құжаттың қалпына келтіріледі. Кәсіпшілік жағдайда Тербелмелі-станоктарға жөндеу және техникалық қызмет көрсету үшін арнайы агрегаттар- Азинмаш-48; АНР-1- кеңінен қолданылады.

Тозған деталдарды қалай қалпына келтіріледі.Үйкеліс денелердің жанасушы беттерінің өзара орыналасуы кезінде пайда болатын кедергі. Кинематикалық белгілеріне байланысты үйкеліс сырғанау үйкелісі және тербелу үйкелісі болып бөлінеді. Үйкелістер үйкелісетін беттердің жағдайына қарай : құрғақ үйкеліс, сұйықтық үйкеліс және шекаралық үйкеліс болып бөлінеді. Құрғақ үйкеліс енгізілген майлау материалдары жоқ кездегі екі қатты дененің үйкелісі. Сұйықтық үйкеліс көлемдік қасиеттері байқалатын сқйық қабатымен бөлінген екі дененің арасында пайда болатын салыстырмалы қозғалыстарына кедергі құбылыс. Шекаралық үйкеліс үйкелісетін беттерде көлемдік қасиеттернен басқа қасиеттері байқалатын сұйық қабаты бар кездегі екі қатты дененің үйкелісі.

Үйкелу процесіне механикалық, физикалық, химиялық, жылулық және электрлік факторлар әсер етеді. Олардың әртүрлі қосылымдары қажалудың әртүрлі түрлеріне әкеліп соғады. Қажалу үйкеліс кезінде материалдың үйкелесетін беттерінінен бөлінулер және (немесе) оның қалдық майысуы түрінде білінітен дененің өлшемінің біртіндеп өзгеру процесі. Тозу материалдың бөлінуі немесе қалдық майысуы түрінде білінетін қажалудың нәтижесі.

Төлкенің ішкі бетін тазалау құрылғының жұмысы.Құрылғы 6-суретте көрсетілген, ол каркастан 1, гидроцилиндрден 3, шпинделден 5, тартып алғыш 7 және щеткадан 6 тұрады. Каркас ол пісіріліп жиналған рама, осыған барлық бөлшектері бекітіледі. Каркастың жоғары плиткасында шпиндель орналастырылады, штокқа щетка отырғызылған. Гидроцилиндр штогы тартып алғышпен 7 жалғанған, сағасында сезімтал төлке бекітілген. Шпиндель 5 электрқозғалтқыштан сыналы қайыс арқылы айналысқа келеді. Қысқыштың ілгері- кейін қозғалуы золотникті гидроцилиндр 3 көмегімен іске асады, ол құрылғыны апаттық жағдайда тоқтату үшін «Стоп» басқышы қарастырылған.Тазаланған төлкені тартып алғышпен қысады, кейін « Пуск» басқышын басады. Осы кезде щетка жетегінің электрқозғалтқышы да қосылады, және тартып алғыш төлкемен бірге іргелі-кейін қозғалыс жасайды. Тартып алғыш сол шеттегі ажыратқышқа жеткенде ажыратылады да, оның бағытын өзгертеді. Оң жақ шетке жеткенде оң жақтағы ажыратқышқа жетіп золотникті және құрылғыны толық тоқтатады. Тазалау процессі тек бір циклда өтеді.Төлкенің ішкі бетін тазалауға арналған құрылғы:I-бакқа құю; II-қысым беру; III- цилиндрге; 1-каркас; 2- электрқозғалтқыш; 3-гидроцилиндр; 4- сыналы қайыс беріліс; 5- шпиндель; 6- щетка; 7- тартып алғыш; 8- реверсивті золотник;

Тазаланған төлкені тартып алғышпен қысады, кейін « Пуск» басқышын басады. Осы кезде щетка жетегінің электрқозғалтқышы да қосылады, және тартып алғыш төлкемен бірге іргелі-кейін қозғалыс жасайды. Тартып алғыш сол шеттегі ажыратқышқа жеткенде ажыратылады да, оның бағытын өзгертеді. Оң жақ шетке жеткенде оң жақтағы ажыратқышқа жетіп золотникті және құрылғыны толық тоқтатады. Тазалау процессі тек бір циклда өтеді.

Құрылғының техникалық сипаттамасы.Электрқозғалтқыштың қуаты, 0,6 15,3кВт. Электрқозғалтқыштың айналу жиілігі,4сˉ¹.Жүйедегі сұйық қысымы, 28, 32, 38МПа.Тазаланатын төлке диаметрі, 43-55мм .Салмағы,180 кг

Ұңғыларды компрессорлы пайдаланудағы жабдықтарды жөндеу ерекшеліктері. Газомотокомпрессорларды пайдалану режимінде көрсетілгендей жоспарлық- ескертулік жөндеу жұмыстарын келесідей уақыттарда өткізіледі:

1. Техникалық байқау- 250...350 сағ жұмыстан кейін.2. Тексеру – 1500...2000 сағ жұмыстан кейін.3. Күнделікті майда жөндеулер – 4000 сағ кейін4. Күрделі жөндеу – 30 000...40 000 сағ жұмыстан кейін.

Техникалық байқау кезінде келесідей жұмыстар жүргізіледі: 1) Люктарын ашу және үйкеліс беттерінің қызуын анықтау; 2) Қатырылған және айналыстағы детальдарын және иінді-шатунды механизмдердің түйіндерін тексеру: а) Рамалы және мотыльды подшипниктер; б) қарама-қарсы салмақты; в) крейцкопф саусақтарын; г) поршенді цилиндрлерге орналастыруда; д) тіркелмелі шатун саусақтарын; е) маховикті; 3) Май сорабының жетек қатысының тартылуын тексеру; 4) Фундаментті және фундамент болттарының гайкаларын; 5) Ұрғыш рычаг пен газшығару клалапанының қалпағы арасындағы саңлауларды тексеру; 6) Свеча және магнетоларды тексеру, электродтарын тазалау және арасындағы саңлауларды реттеу; 7) Ірі және майда сүзгілерді жуып тазалау, кері клапандарды сораптық үрлеу цилиндрлерін тазалау; 8) Газмотокомпрессорды және құбырлардағы майдың, судың ағуын және ауа мен газдың шығып кетуін тоқтату;

Тексеру кезінде техникалық байқауда жасалатын жұмыстардың бәрі және қосымша мына жұмыстар орындалады:

1) Иінді біліктің мойындарын тексеру. 2) Иінді-шатунды механизмдердің, крейцкопф саусақтарымен подшипник арасындағы саңлауларды тексеру. 3) Қозғалтқыштың екі-үш цилиндрін және компрессорлардың 1-2 цилиндрін ашып көру керек. 4) Газенгізуші клапандарды ысқылау. 5) Компрессор цилиндрлерінің клапандарын тазалау және тексеру. 6) Оталдыру жүйесін толық тексеру.

Физикалық тозу.Пайдалану және жөндеулерден әрбір жабдықта физикалық және моральдық тозу пайда болады, сондықтан оларды одан әрі пайдалану және экономикалық тұрғыдан да тиімсіз. Машинаның физикалық тозып, оның әртүрлі элементтерінің қирау нәтижесінде болады, сондықтан машина өз таланттарын қанағаттандырарлық орындай алмайды.

Моральды тозуы дәл сол істеп тұрған техниканың құнының азабы, оған техниканың (прогресс) жетістіктігі әсерін тигізеді.Моральды тозудың екі түрі бар1. Машина өз құнын жоғалтуы, себебі осындай конструкциядағы жаңа машинаның бағасы анағұрлым арзан2. Жұмыс істеп тұрған техниканың қажет болмай қалуы, себебі конструкциясы жетілдірілген машинаның өндірісте шығарылуынан.