Кестенің жалғасы.

Нитраттар (по NО3)	мг/л	45,0	с.-т.
Сынап (Hg, барлығы)	мг/л	0,0005	с.-т.
Қорғасын (РЬ, барлығы)	мг/л	0,03	с.-т.
Селен (Sе, барлығы)	мг/л	0,01	с.-т.
Стронций (Sr 2+)	мг/л	7,0	с.-т.
Сульфаттар (SО42-)	мг/л	500,0	орг.
Фторидтер (F), І и ІІ ІІІ климаттық аудандар үшін	мг/л мг/л	1,5 1,2	с.-т. с.-т.
Хлоридтер (Cl-)	мг/л	350,0	орг.
Хром (Cr6+)	мг/л	0,05	с.-т.
Цианидтер(СN-)	мг/л	0,035	с.-т.
Цинк (Zn2+)	мг/л	5,0	орг.

Кесте.

Орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйесіндегі ауыз судың органикалық заттары бойынша көрсеткіштері (28.06.2004 ж. ҚР ДМ санитарлық-эпидемиологиялық нормалары мен ережелерінен)

Көрсеткіштері	Өлшем бірліктері	Нормативтері (ШРЕК), артық емес	Зияндылық көрсеткіші	Қауіптілік класы
γ-ГХЦГ (линдан)	мг/л	0,002	с.-т
ДДТ (изомерлердің қосындысы)	мг/л	0,002	с.-т
2,4 – Д	мг/л	0,03	с.-т

Ескерту* - нормативтер БДДҰ ұсыныстарына сәйкес қабылданған.

Кесте.

Шаруашылық-ауыз суымен орталықтандырып қамтамасыз ету кезіндегі суды өңдеу үрдісінде суға қосылатын және соның нәтижесінде суда түзілетінхимиялық заттар бойынша көрсеткіштері (28.06.2004 ж. ҚР ДМ санитарлық-эпидемиологиялық нормалары мен ережелерінен)

Көрсеткіштері	Өлшем бірліктері	Нормативтері (ШРЕК), артық емес	Зияндылық көрсеткіші	Қауіптілік класы
Хлор: Бос күйіндегі қалған Байланысқан күйіндегі қалған	мг/л мг/л	0,3-0,5 0,8-1,2	орг. орг.
Хлороформ (суды хлорлағанда)	мг/л	0,2	с.-т.
Қалған озон	мг/л	0,3	орг.
Формальдегид (суды озондағанда)	мг/л	0,05	с.-т.
Полиакриламид	мг/л	2,0	с.-т.
Белсенді етілген кремний қышқылы ( Si бойынша)	мг/л	10,0	с.-т.
Полифосфаттар ( РО4 -бойынша)	мг/л	3,5	орг.

Кестенің жалғасы.

Коагулянттардың қалған мөлшерлері (алюминий мен темірдің)	мг/л	″Al″, ″Fe″ мөлшерлерінің көрсеткіштері, 4.5.-кесте бойынша

Ауыз судың радиациялық қауіпсіздігі 4.8 – кестеде берілген жалпы α- және β- радиобелсенділігініңкөрсеткіштері бойынша анықталады.

Жалпы α- және β – радиобелсенділігі нормативтерден асқан кезде, судағы радионуклидтердің түрлеріне және олардың жеке концентрацияларына анықтау жүргізіледі. Антропогендік және табиғи текті радионуклидтердің радиобелсенділігінің анықталған деңгейлерін бағалау, ауыз судағы белсенді элементтерге орнатылған радиобелсенділігінің рұқсат етілген деңгейі (РРД) берілген, қолданыстағы Радиациялық қауіпсіздік нормаларына (РҚН-99) сәйкес жүргізіледі.

Кесте.

Орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйесіндегі ауыз судың радиациялық қауіпсіздігінің көрсеткіштері (28.06.2004 ж. ҚР ДМ санитарлық-эпидемиологиялық нормалары мен ережелерінен)

Көрсеткіштері	Өлшем бірліктері	Нормативтері	Зияндылық көрсеткіші
Жалпы α - радиобелсенділігі	Бк/л	0,1	Радиация
Жалпы β - радиобелсенділігі	Бк/л	1,0	Радиация

Ауыз судың органолептикалық қасиеттері 4.9-кестеде көрсетілген бірқатар көрсеткіштер (иісі, дәмі, түсі, лайлылығы) бойынша, сол сияқты, 4.5 және 4.7 – кестелерде көрсетілген, судың органолептикалық қасиеттеріне әсер ететін заттардың (темір, марганец, мыс, сульфаттар, хлоридтер, т.б.) мөлшері бойынша бағаланады.

Ауыз суда көзге көрінетін судағы ағзалар мен су бетінде қабыршық болмауы керек.

Жоғарыда аталған барлық талаптар (4.3-4.9–кестелер) орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз ететін жүйелер арқылы берілетін ауыз суға қойылады. Бұл су тұрғындардың ауыз су және тұрмыстық мақсатта қолдануда, азық-түлік шикізат өнімдерін өңдеу үрдістерінде және тамақ өнімдері өндірістерінде, оларды сақтау және сатуда, сол сияқты, сапалы ауыз су қолдануды қажет ететін өнімдер өндірістерінде пайдаланылады.

Кесте.

Орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйесіндегі ауыз су сапасының органолептикалық көрсеткіштері (28.06.2004 ж. ҚР ДМ санитарлық-эпидемиологиялық нормалары мен ережелерінен)

Көрсеткіштері	Өлшем бірліктері	Нормативтері, артық емес*
Иісі	Балл
Дәмі	Балл
Түсі	Градус	20 (35)
Лайлылығы	ЕМФ (Формазин бойынша лайлылық мөлшері) немесе мг/л (каолин бойынша)	2,6 (3,5)   1,5 (2)

Ескерту* - жақшада көрсетілген өлшем бірліктері сол территориядағы сумен жабдықтау жөніндегі нақты жүйеге арналған елді мекеннің санитарлық-эпидемиологиялық жағдайын және су дайындауда қолданылған технологияны бағалау негізінде қабылданған мемлекеттік бас санитарлық дәрігердің қаулысымен бекітіледі.

Алайда, Қазақстанның көптеген ауылдық елді мекендерінде ауыз су және шаруашылық қажеттіліктері үшін тұрғындар орталықтандырылмаған (жергілікті) сумен қамтамасыз ететін су көздерінің суын пайдаланады.

Санитарлық-эпидемиологиялық нормалар мен ережелерге (ҚР ДМ 13.05.2005 ж.) сәйкес, тұрғындар топтарын және шаруашылық-тұрмыстық нысандарды орталықтандырылмаған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін су алатын құрылыстарға арнайы жабдықтарды (тарату жүйелері жоқ ұңғымалар, шахталық және құбырлы құдықтар, бастаулардың каптаждары) орнату арқылы жер асты сулары қолданылуы тиіс.

Ұңғыма – жер астылық суларды жердің бетіне шығаруға арналған қондырғы.

Құдықтардың ең көп таралған түрлерінің бірі – жер бетінен жоғары тұратын құдық бөлігінен (құдық аузы), оқпаннан және су қабылдайтын бөлігінен тұратын,пішінідөңгелек немесе төрт бұрышты шахта түріндегі, шахталық құдық болып табылады. Шахталық құдықтарды, суды бірінші су тұтқыш қысымсыз горизонттан алатын етіп, орнату керек.

Құдықтың аузы жер бетінен 0,7-0,8 метрден кем емес биік болу тиіс және оның қақпағы немесе темірбетоннан жасалған, люгі (люк) бар, жабындысы болуы керек. Құдықтың аузы үстіңгі жағынан шатырмен жабылуы тиіс немесе будкаға (күркеге) орналастырылады. Құдық аузы периметр бойына, тереңдігі 2 м және ені 1 м, езілген және тығыздалған балшықпен немесе қою сазды топырақпен бекітіледі (балшықты құлып). Құдықтың айналасына тас, кірпіш, бетон немесе асфальттан, радиусы 2 м-ден кем емес, құдықтан 0,1 м еңістете, төсеніш салуды ұсынады. Ағынды сулар құдықтан шет жаққа тосқауылдайтын арық арқылы ағызылуы тиіс.

Құдықтың қабырғалары қалың және суға түсі шықпайтын, құдықты жер бетіндегі ағынды сулардан және топырақтың жоғарғы қабаттарында орналасқан жер асты суларынан оқшаулайтын, материалмен (бетон немесе темірбетон сақиналары, тас, кірпіш, ағаш) қапталуы керек. Грунттың көтерілуінің және судың лайлануының алдын алу үшін, құдықтың түбіне кері сүзгі салынуы керек.

Шахталық құдықтардан суды жоғары көтеру үшін, құрылымы әр түрлі сорғылар (қол сорғы немесе электрлі) қолданылады. Құдыққа, бір немесе екі қол ұстағышы бар, шығыр (ворот), дөңгелегі бар, бір немесе екі шелекке арналған және шелек орнатылған қол шығырларды да орнатуға рұқсат етіледі.

Шахталық құдықтардан басқа, жергілікті жерлерді сумен жабдықтауда құбырлы құдықтар да қолданылады. Құбырлы құдық - бұл да жер асты суларын алуға арналған құрылыс, бірақ ол, қабырғалары айналдыра құбырлармен қоршалған. тік, цилиндр тәрізді түтік болып табылады.

Құбырлы құдықтар, су өткізбейтін жыныстармен жер бетіндегі ластаушылардың енуінен жақсы қорғалған, сондықтан санитарлық тұрғыдан қолайлырақ болатын, топырақтың терең қабаттарындағы суларды алуға мүмкіндік береді. Құбырлы құдықтың аузы жердің бетінен 0,8-1,0 метрге дейін биік, саңылаусыз жабық болуы керек, қаптамасы және шелек ілетін ілмегі бар, су ағызылатын құбыры болуы тиіс. Құбыр аузының конструкциясы, түтіктер арасындағы және олардың артындағы кеңістіктеріне жер бетінен аққан сулардың және ластаушылардың өтуіне мүмкіндік бермейтін, құдықтың толық герметизациялануын қамтамасыз етеді.

Кейде сумен қаматамасыз ету үшін бастау (бұлақ) суларын да қолданады. Бастау сулары бұл мақсатта сирек қолданылады, себебі олардың қоры өте аз. Бастау суларын жинау үшін каптаж (ұстағыш) орнатылады, ол жер асты суларының жер бетіне өздігінен шығатын көздерінде суды түрлі мақсаттарға пайдалану үшін жердің бетіне шығаруын қамтамасыз ететін инженерлік-техникалық құрылыс (ағаштан, кірпіштен немесе бетоннан жасалған жабық камера) болып табылады. Яғни, каптаж, бастау суларын жер бетіндегі лас ағынды сулардан қорғалған, белгілі бір су қорын жасайды .

Құдықтар мен бастау каптаждарын орнату үшін, дәретхана, сұйық қалдықтарды жинайтын шұңқырлар, тыңайтқыштар мен улы химикаттардың қоймалары, өнеркәсіп ұйымдары, канализация құрылыстары, ескі, пайдаланылмайтын құдықтар және мал қоралары сияқты, ластаушы немесе ластаушы болуы мүмкін көздерден, грунт сулары ағысы бойымен 50 метрден кем емес қашықтықта жоғары орналасқан, ластанбаған учаскелер таңдалып алынуы тиіс. Бұл су алатын құрылыстарды тасқын сулары басатын, ойпат, батпақтанған жерлерде, жер көшкіні болатын және топырақтың басқа да деформация түрлеріне ұшырайтын жерлерде; көлік қарқынды жүретін жолдарға 30 метрден жақын орындарға орналастыруға рұқсат етілмейді. Құдықтар тұрғын үйлерден 100 метрден артық қашықтықта орналаспауы керек.

Су алатын құрылыстарды жабдықтауда Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген шаруашылық-ауыз су қамтамасыз ету жүйесіне арналған материалдар (сүзгілер, қорғаныш торлар, сорғылардың бөлшектері және т.б.), реагенттер және аз габаритті тазарту құрылғылар қолданылуы тиіс.

Санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету жүйесінің суы (құдықтардың және бастау каптаждарының суы) өзінің құрамына және қасиеттеріне байланысты 4.10. – кестеде көрсетілген нормативтерге сай болуы керек.

Кесте.