IV. Рецептердi аударыңдар
Ышқыл атауларының жасалуы
Латын тiлiнде, қышқылдар атаулары атау септiгiндегi acidum,i- қышқыл сөзiнен және байланысқан сын есiмнен тұрады. Бұл сын есiм қышқыл жасаушы элементтiң негiзiне icum және osum жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.
Iс – жұрнағы көп мөлшерде қышқылданғанын көрсетедi. Мысалы:
Acidum Sulfur – iс – um күкiрт қышқылы.
Acidum barbitur – ic – um – барбитур қышқылы.
Os – ж±рнаѓы аз мµлшерде ќышќылданѓанын білдіреді.
Оксид атауларының жасалуы
Оксидтер атаулары 2 сөзден тұрады. Бiрiншi iлiк септiгiнде элемент атауы, екiншi – оксидтердiң атаулары атау септiгiнде қолданылады. Оху – сөздiк бөлiк оттегiнiң бар екендiгiн көрсетедi, ал префикстер қосылыстардың құрамын көрсетедi. Мысалы:
Oxydum,i n – оксид
Peroxydum,i n - пироксид
Hydroxydum,i n – гидроксид
ZnO – Zinci oxydum – мырыш оксидi
H O = Hydrogenii peroxydum – сутегi пероксидi
AL (OH) - Aluminii hydroxydum – Алюминий гидроксидi.
Маңызды қышқылдардың атаулары:
Acidum aceticum – сiрке қышқылы
Acidum acetylsalicylicum – ацетилсалицил қышқылы
Acidum adenosintriphosphoricum – аденозинтрифосфор қышқылы
Acidum ascorbinicum – аскорбин қышқылы
Acidum benzoicum – бензой қышқылы
Acidum carbolicum – карбол қышқылы
Acidum carbonicum – көмiр қышқылы
Acidum citricum – лимон қышқылы
Acidum folicum – фоли қышқылы
Acidum glutaminicum – глютамин қышқылы
Acidum lacticum – сүт қышқылы
Acidum lipoicum - липа қышқылы
Acidum nicotincum – никотин қышқылы
Acidum nitricum – азот қышқылы
Acidum phosphoricum – фосфор қышқылы
Acidum salicуlicum – салицил қышқылы
Acidum arseniosum – мышяк қышқылы
Acidum nitrosum – азот қышқылы
Acidum sulfurosum – күкiрт қышқылы
Acidum hydrochloricum – тұз қышқылы
Acidum hydrocyanicum – синил қышқылы
Acidum hydrosulfuricum – күкiрттісутегi қышқылы
Дәрiлiк заттар атаулары:
Amylum Tritiсi – бидай крахмалы
Coffeinum, i n – кофейн
Hydrocortisonum, i n – гидрокортизон
Oleum Persicorum – шабдалы майы
Oxacillinum, i n – оксациллин
Sulfacylum, i n – сульфацил
Talcum, i n – тальк
Vaselinum, i n – вазелин
Басқа сөздер:
Albus, a, um – ақ
Concentratus, a, um – концентратталған
Depuratus, a, um – тазартылған
Dilutus, a, um – араластырған
Flavus, a, um – сары
I. Аударыңдар
Recipe: Tabulettas «Citramonumn» numero 10
Detur. Signetur:
Recipe: Tabulettas Monomycini 0,25 numero 50
Detur. Signetur:
Recipe: Tabulettas «Quadevitum» obductas numero 25
Detur. Signetur:
Recipe: Suppositoria cum Ichthyolo 0,2 numero 10
Detur. Signetur:
Recipe: Suppositoria vaginalia cum Synthomycino 0,25 numero 10
Detur. Signa:
Recipe: Suppositoria «Anaesthesolum» numero 12
Detur. Signa:
Recipe: Dragee2 «Revitum» numero 6
Detur. Signetur:
Recipe: Tabulettas Furacilini 0,02 ad usum externum numero 10
Da. Signa:
Recipe: Aetheris pro narcosi 100 ml
Da tales doses numero 6 in ampullis
Signa:
Recipe: Solutionis Diprophyllini 10% 5 ml
Da tales doses numero 6 in ampullis
Signa:
Recipe: Suppositoria cum extracto Belladonnae 0,015 numero 6
Detur. Signetur:
IІ. Берiлген сөздер негiзiнен қышқыл атауларын жасаңдар
borum, i n – бор; las, lactis, n – сүт; acetum, i n – сiрке суы; carbo, onis m – көмiр; citrus, i m - лимон; nicotinum, i n - никотин; sulfur, uris n – күкiрт; formica, ae f - құмырсқа.
IIІ.Берiлген элементтермен оксидтер атауларын жасањдар
Сынап, мыс, мырыш, магний, кальций, темір
IV. Рецептердi аударыңдар
Recipe: Unguenti Hydrargyri albi 5% 25.0
Detur. Sugnetur:
Recipe: Acidi folici 0.0008
Acidi ascorbinici 0.1
Dentur tales doses numero 30 in tabulettis
Signetur:
Recipe: Solutionis Iodi spirituosae 5% 20 ml
Tannini 3.0
Glycerini 10.0
Misce. Da. Signa:
Recipe: Sulfuris depurati
Magnesii oxydi
Sacchari ana 10.0
Misce, fiat pulvis
Detur. Signetur:
Recipe: Solutionis Hydrogenii peroxydi dilutae 50 ml
Detur. Signetur:
Recipe: Tabulettas Acidi glutaminici 0.25 obductas
Da. Signa.
25 - сабақ
Тақырыбы:Тұздар атаулары. Рецептегi қысқартулар.
Тұздар атаулары екi зат зат есiмнен тұрады. Бiрiншi iлiк септiгiнде тұрған катион жазылады, екiншi атау септiгiнде анион жазылады.
Мыс: Calcii glycerophosphas – кальцийдiң глицерофосфоты.
Adrenalini hydrochloridum – адреналиннiң гидрохлоридi.
Methylii salicylas – метилсалицилат.(эфир).
Аниондар атаулары белгiлi бiр қышқыл атауларының латын тiлiндегi негiзiне as; is; idum – жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Сутегiсiз қышқыл тұздар аниондарының атаулары, орта текте II – жiктеуде жiктеледi, ал сутекті қышқыл тұздар аниондар атаулары, ер тегiнде III-жiктеуде жiктеледi.
Аниондар атаулары:
Сөздiк формасының үлгiсi | Жiктеу | Мысалдар латын тiлiнде | Мысалдар қазақ тiлiнде | |||
Атау сеп. | Iлiк сеп. | Тегi | Журнақ | Анион атауы | ||
as is idum | atis itis i | m m n | III III II | Sulfas, atis m Sulfis, itis m Sulfidum, i n | aт ит и-д | Сульфат Сульфит Сульфид |
Негiзгi тұздар аниондарының атаулары sub –префиксi жалғану арқылы жасалады, ал қышқыл тұздар аниондарының атаулары hydro – префиксi жалғану арқылы жасалады. Мысалы: hydrocarbonas,atis m –гидрокарбонат. Subgallas,atis m – негiзгi галлат.
Тұздар атаулары :
Magnesii sulfas – магнийдiң сульфаты.
Cupri citras – мыстың цитраты.
Natrii nitris – нартийдiң нитритi.
Kalii arsenis – калийдiң арсенитi.
Gydrargyri cyanidum – сынаптың цианидi
Thiamini chloridum – тиаминнiң хлоридi.