Темекі тарту ерекшеліктері
| Темекі тарту түрлері | Темекі тарту сипаттамасы |
| Сигаралар | Әртүрлі формалар мен өлшемдерде болады. Олар түтікке тығыз оралған кептірілген темекі жапырақтарынан дайындалады. Сигараларды тарту кезінде, құрамында шайыр, никотин және көміртек тотығының жоғары концентрациясы бар көп түтін түзіледі. |
| Трубкалар тарту | Темекі қолданудың ертедегі формаларының бір түрі. Трубкалар әртүрлі материалдардан дайындалады, әртүрлі формалары, өлшемдері және атаулары болады. Шығыстық Ортатеңіз және Азия елдерінде сулы трубка кең таралған (кальян, гоза және кальян тәрізді примитивті қолданыстар), тартушы онымен дем алғанға дейін түтін су арқылы өтеді. Дым при курении кальянді тарту кезінде түтін, темекіні тұтатып қыздырылған көмірмен жауып, оны жану жағдайында ұстап тұрғандықтан құрамында көміртек тотығының жоғары концентрациясы болады. |
| Биди тарту (бири) | Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде кең тараған. Биди, банан, тенда немесе тембурни жапырақтарына оралған темекі ұнтағы немесе оның қауыздары, кейбір елдерде газет қолданылады. |
| Иіскеуге арналған темекі | Екі тәсілмен қолданылады: мұрын арқылы және ауыз қуысының әртүрлі бөлімдеріне салып қояды. Иіскеуге арналған темекі Европа мен Солтүстік Америкада құрғақ иіскейтін темекі атауына ие болды. «Салу – бұл темекіні ұрт пен қызыл иек арасына орналастыру», сондықтан ол ылғалды деп аталады. Ол күніне бірнеше рет қолданылады, шайнайды, сорады, ал қалдықтарын түкіріп тастайды. |
| Шайнауға арналған темекі (газар, макла, зарда жәнет.б.) | Әртүрлі заттармен араластырады, оны жгут, нығыздалған табақшалар немесе бос оралған жапырақтар түрінде қолданады. Темекіні шайнау кең таралған елдерде, соның ішінде Солтүстік Африкада, Оңтүстік-Шығыс Азияда, Шығыс Отатеңізінде, шайнауға арналған темекіге әртүрлі қоспалармен, жиірек әк көмегімен дәм мен иіс береді. В Үндістанда осы темекіні кептірілген құрмалармен, ментолмен, қалампырмен, даршинмен және басқа қоспалармен араластырады. |
| Нас (насыбай) | Естен шатасу жағдайын тудыратын қоспа (снадобье). Бұл темекі, ағаш шайыры, әк және өсімдік майы, ментол, кардамоннан тұратын өзгермелі құрам қосындысы. Насты ауыз қуысына тіл астына немесе төменгі ерін мен қызыл иек арасына салады. Аталған темекі түрін қолдану Орталық Азияда, Қазақстанда, Иранда, Пакістанда және Ауғанстанда таралған. |
| Бетелдік сағыз | Бетель лианасы негізі болып табылады, темекімен араластырылуы немесе онсыз да болуы мүмкін, және кардамон, анис, арек пальмасының тазартылмаған тұқымдарымен және т.б. сияқты заттармен араластырады. Ол Оңтүстік-Шығыс Азияда және Океанияның әртүрлі аймақтарында таралған. Темекіні бетельге XVI ғасырдың өзінде қоса бастады. |
| Мишри (машери) | Жанып кеткен темекінің күлі болып табылады, оны тістерді тазалауға қолданып, жиі ауыз қуысында қалдырады. «Керісінше тарту» деп –жанып жатқан шеті ауызда болғанын айтамыз. Темекіні қолданудың бұл түрі мен «керісінше» тарту әйелдер арасында, тартқандардан бұрын, темекіні шайнайтындарға сын көзқарассыз қарайтын елдерде кең тараған. |
| Хайни | Ұнтақ тәрізді темекі және әктен тұрады. Бұл қосындыны ұрт және қызыл иек арасына салады, ол ауыз қуысында ериді. |
| Зарда, киван | Темекі, әк және дәмдеуіштерден тұратын қоспа. Темекі жапырақтарын майдалайды, суда дәмдеуіштер және әкпен бірге қайнатады. Кептіріп, өсімдік бояуларымен өңдегенннен кейін таблеткалар мен гранулалар дайындайды. |
| Гудакху | Меласса және басқа заттардың қосындысымен темекіден жасалған тіс тазартуға қолданылатын паста. Ол Үндістанда кең таралған. |
| Шаммах | Ауыз қуысына салынатын ұнтақ тәрізді темекінің, көмір қышқылды әктің және күлдің қосындысы. Темекінің бұл түрі Сауд Аравиясында қолданылады. |
Темекі түтінінің өнімі
| Темекілік түтін фазалары | |
| 1. Қатты фаза | Фильтрмен ұсталып қалады және қатты бөлшектерден тұрады |
| 2. Газ тәрізді фаза | Фильтрден өтіп, тыныс арқылы шығарылады |
Темекі құрамына келесі компоненттер кіреді (%)