Жедел ішек инфекциясы кезіндегі гиповолемиялық шок

Инфекциялық науқастарда дегидротациялық синдроммен негізделген шұғыл жағдайлар жиі жедел ішектік инфекцияларда дамиды (тағамдық токсико инфекция, сальмонеллездің гастро интестиналді түрлері, стафилококкты инфекция, әртүрлі этиологиялы гастроэнтериттер, тырысқақ және т.б.)

Жоғалған сұйықтықты көлеміне байланысты сусызданудың 4 дәрежесін анықтайды:

Сусызданудың І дәрежесінде: шөлдеу, аузының құрғауы, ернінің цианозы, терісінің құрғауы, тәулігіне 3-10 рет дәреттің болуы.

Сусызданудың ІІ дәрежесінде үлкен дәрет тәулігіне 10-20 рет, құсу 10 ретке дейін Бұнда терісінің құрғауы шырышты қабаттарының, еріндерінің цианозы, қолдарының саусағы мен табандарының көгеруі, шөлдеу, сан бұлшық еттерінің тырысулары, ентігу, тері тургорының төмендеуі, тахикардия, АҚ ның төмендеуі, диурездің анурияға дейін төмендеуі. Дене қызуы қалыпты.

Сусызданудың ІІІ дәрежесінде: сұйықтық көп көлемде жоғалады, үлкен дәрет пен құсу өте жиі ( тәулігіне 20 реттен көп). Жоғарыда айтылған көріністер айқындала түседі: бет әлпеті солғынданады, көз алмалары үңірейеді («қара көзілдірік»), тері қатпары 2-3 минут көлемінде жазылмайды, айқын ентігу, тамыр соғысы мен АҚ анықталмайды.

Сусызданудың ІV дәрежесінде дене қызуы қалыптыдан төмен түседі (35,1-35,6˚С), цианоз жайылмалы сипатта болады, тоникалық тырысулар. Анурия. ІV дәрежелі дегидротацияда сусызданудың барлық симптомдары болады, ағзаның өмірге қажетті жүйелерінің екіншілік өзгерістері дамиды. Альгид кезеңінде үл-кен дәрет болмайды, құсу басылады, бұл диагностикалық қателіктерге әкеледі.

Жедел ішек инфекцияның ауыр және асқынған түрлерінде науқасты дереу госпитализациялау қажет.

І дәрежелі сусыздануы бар науқастарға сұйықтықты пероралді беріп шектелуге болады.

ІІ дәрежелі сусыздануда 3-4 литр көлемінде кристаллоидты ерітінділерді 100мл\мин жылдамдықпен ағызып, к\т ішіне енгізеді. Әрі қарай су- тұз бұзылыстарын реттеу мақсатында көк тамырға тамшылатып инфузиялық ерітінділер құйылады. Құйылған көлемі жоғалтқан көлеміне тең болуы керек.

ІІІ және ІV дәрежелі сусыздануда науқасқа регидратация шаралары реанимациялық сипатта жүреді.

Жедел тыныс алу жеткіліксіздігі

Жедел тыныс алу жеткіліксіздігі көптеген инфекциялық аурулармен жүреді және вентиляциялық, паренхималық сипатта болады. Көмейде жедел процесс дамығанда ( күл, вирусты круп) немесе ларингоспазм ( құтыру, тырыспа) кезінде тыныс алу жолдары арқылы тыныс өту бұзылғанда ЖТЖ дамиды. Ботулизм, полиомиелиті бар науқастарда тыныс мүшелерінің салдануы ЖТЖ-ның вентиляциялық сипатынды болады.

Тырыспа

Аурудың жетекші симптомдарының дамуы тетаноспазм әсеріне негізделген, ол қанмен бірге мүмкін шеткері жүйкелерге арқылы жұлын және сопақша миға, ретикулярлы фармацияларға жетіп, қозғалтқыш орталықтарды зақымдайды. Токсин полисинаптикалық рефректорлы доғадағы біріккен нейрондардың мотонейрондарға тежегіш әсерін алып тастайды, ол әсердің болмауынан мотонейрондарда тұрақты шок әсері кординацияланбайды және үздіксіз бұлшық еттерге келіп түседі. Кез келген тітіркендіргішке бұлшық еттердің тоникалық қозуы және жиі клоникалық тырысулар жауап ретінде пайда болады.

Аурудың басында продромалды көріністер орын алады: жалпы әлсіздік, тершеңдік, жараның айналасындағы бұлшық еттердің тырысуы. Аурудың алғашқы өзіне тән симптомы – тризм, шайнау бұлшық еттерінің тырысуы, кешірек бет бұлшық еттерінің тырысуы болады, онда бет-әлпетінің тырысуы байқалады (сардоникалық көлкі). Кейіннен тоникалық тырысулар арқа кеуде, іш, аяқ-қол бұлшық еттерін қамтиды. Қатты бұлшық еттік ауырсынулар пайда болады. Науқас әр түрлі қалыпта болуы мүмкін: жиі басын артқа шалқайтып, омыртқасын доға тәрізді бөгеді (опистотонус). Тоникалық бұлшық еттердің тырысуынан кейін мардымсыз сыртқы тітіркендіргіштер салдарынан ( жарық, жел, дыбыс, айқай және т.б.) клоникалық тырысулар ұстамасы дамиды, олар бірінен соң бірі қайталынады. Тырыспалы ұсмалардың ұзақтығы мен жиілігі аурудың ауырлық дәрежесін айқындайды. Науқастың есі бар. Дене қызуы жоғарылаған. Қатты тершендік, тахикардия, әсіресе тырысу ұстамасына тән. Зәр мен нәжістін шығуы қиындаған. Тыныс алу бұлшық еттері мен көкеттің тырысулары болғанда тұншығу көріністері, көмей спазмы болады, бұл кезде науқас асфиксиядан өліп кетуі мүмкін.

Жедел көмек дәрігерінің тактикасы: ең біріншіден қауіпсіз госпитализацияны қамтамасыз ету. Науқасты госпитализациялау үшін арнайы реанимациялық көлік шақырту керек. Емдік шараларды шұғыл түрде ауруханаға дейінгі кезеңнен бастап жүргізу қажет.

Тағайындалатын нейроплегиялық қосынды ересектер үшін 2,5% аминазин ерітіндісі -2 мл, 2% омнопон (немесе промедол) ерітіндісі -1 мл, 2% димедрол ерітіндісі -1мл, 0,05% скополамин ерітіндісі -0,5 мл. Тырыспаның өте ауыр түрлерінде ем ретінде миорелаксация қолданылады, әрі қарай науқасты ұзақ уақытқа ЖӨЖ ауыстырады. Ол үшін ертерек трахеотомия жасайды, себебі ұстамалардың жиілігі мен ұзақтығы интубация мен трахеостомия үшін қиындықтар туғызады. Миорелаксанттарды қолдану басқа тырысуға қарсы заттардың тағайындаудан бас тартуға болады.

Ботулизм

Ботулизм берілу механизмі бойынша ішек инфекцияларына жатады. Ауру жиі ауыр ағымды, ол орталық жүйкені зақымдалумен және ЖТЖ дамуымен негізделеді. Ботулизм қозщдырғышы- Clebsitlla botulinum – күшті экзотоксин өндіреді, антигендік құрылымы жағынан клостридиялардың 6 түрін ажырытады: А, В, С, Д, Е, Ғ. Әр түрдің токсині сәйкес гомологиялық сары суға қарсы ерітіндімен бейтараптанады. Ағзаға инфицирленген тағам арқылы түскенде ол орталық жүйесіне арнайы троптылыққа ие болады. Токсин жұлын мен сопақша мидағы қозғалғыш торшаларға әсер етеді, жүйке- бұлшықеттік импульстердің берілуі тежеледі, клиникада көз көруінің, сөйлеудің, жұту қызыметінің бұзылуымен, сонымен қатар қабырға аралық және көкеттік бұлшықеттердің орталық және шеткері зақымдалуы тыныстың бұзылуымен сипатталады. Ботулизм кезінде инкубациялық кезең бірнеше сағаттан 15 тәулікке дейін созылады. Қысқа инкубациялық кезең аурудың ауыр ағымын білтіртеді, себебі токсин ағза өте көп мөлшерде түседі.

Ауру алғашқыда жүрек айну, құсу кейде диареядан басталады. Ішек парезінің салдарынан диарея іш қатумен тез алмасады. Дене қызуы бұл кезде қалыпты. Ауру басталғаннан 12-24 сағ. өткенде невралогиялық симптомдар пайда болады: көз көрудің бұзылуы диплопия, птоз. Көз симптомдары- ботулизмнің ерте және негізгі белгісі. Қарағанда көз қарашықтары кеңейген, жарыққа реакциясы әлсіз, көлденең және тік нистагм (офтальмоплегиялық синдром). Көмей, жұтқыншақ, жұмсақ таңдай бұлшықеттерінің салдарынан дисфагия, дисфония, дизартрия (дисфагиялық синдром) байқалады, мойын бұлшықеттерінің, қолдардың парезі болуы ықтимал. Ауыр жағдайларда тыныс бұлшықеттерінің парезі мен салдануы дамиды.

Эпидемиологиялық анамнез маңызды: адамдардың топтасып бір тағам не өнім жегенде барлығының ауруы (жиі консервілер, қақталған балық, үй жағдайында жасалған шырындар қолданғанда). Диагнозды анықтағанда дәрігер құсық массаларын және қолданылған тағам өнімдерін стерильді банка немесе пробиркаға салуы керек. Материал дереу зертханаға жөнелтілуі қажет, себебі ботулинді токсин тез ыдырайды.

Ботулизмге шалдыққан науқастардың барлығы инфекциялық стационарға дереу госпитализациялануы қажет.

Шұғыл шаралар:

· жуан зондты асқазанға салып қайнаған сумен (токсинді сынама жасау үшін алу), кейіннен 2 % натрий гидрокарбонат ерітіндісімен (ботулотоксинді ыдырату үшін) дереу шайады;

· ішек жұмысын жақсартқыш (30мл магний сульфаты екі стакан суда);

· көп мөлшерде әрі жиі сұйықтық ішу, артынша диурезді белсендіру (гипотиазид, лазикс немесе т.б. зәр айдағыш заттар).

Госпитализация кешіктірілсе аталған шаралармен қоса, ботулинге қарсы анти-токсикалық сарысу енгізеді, ол ағзадағы токсинді бейтараптандырады. Ауыр жағдайдағы науқастарға ауруханаға дейінгі кезеңде форсирленген диурезбен қоса арнайы емес инфузиялық – дезинтоксикациялық терапия жүргізіледі.