Активті және пассивті тарту кезіндегі темекі түтінінің әртүрлі ингредиенттерінің деммен алынған дозасы

(Rose G., 1982)

Құрам бөліктері	Активті тартушы (1 шылым)	Пассивті тартушы (1 сағат)
Иісті газ	18,4	9,2
Азот тотығы	0,3	0,2
Альдегидтер	0,8	0,2
Цианид	0,2	0,005
Акролеин	0,1	0,01
Қатты және сұйық заттар	25,3	2,3
Никотин	2,1	0,04

Темекіге тәуелділік бұл феноменология тарапынан ойлау сферасында «МЕН»-ді, еске алулар мен көз алдына келтірулердің пайда болуын бақылауды жоғалтумен, темекі тартуға патологиялық әуестік синдромы, тоқтату синдромы, ремиссиялар мен рецидивтердің бір кезеңде дамуымен темекіні қайталап тартуға ниеттенумен сипатталатын патобиологиялық үрдістің клиникалық формасы.

Темекіге тәуелділік класы бойынша V ХАЖ-10 бөліміне енгізілген (F 10- F 19) «Психоактивті заттарды қолдануға байланысты психикалық бұзылыстар және жүріс-тұрыс бұзылыстары» (F 1х.2) айдарында «Тәуелділік синдромы», (F 17.3х) айдарында «Темекіні тастау синдромы» (F 17.0х) «Темекіні қолдануға байланысты туындаған жедел интоксикация (жедел никотиндік интоксикация)».

Темекі «ҚР-да бақылауға жататын наркотикалық заттар, психотропты заттар және олардың прекурсорлары тізіміне (тізімдер I, II, III)» жатпайды (ҚР үкіметінің жарлығы от….за №…), ал темекіге тәуелділік клиникасында психоорганикалық дефицитарлы симптоматиканың және темекі тартуға байланысты туындаған тұлға өзгерісінің болмауы, темекіге тәуелділіктің әуестік бұзылыстары қатарында ерекше орын алатынын көрсетеді.

Темекі тартуға әдеттену психосоматикалық диссоциацияның, темекі тартуға патологиялық әуестіктің болмауымен және тоқтату синдромының дамуымен сипатталады. Темекіге әдеттенген адамдар темекі тартуды өздігімен тастай алады.

Темекіге тәуелділік темекі тартуға патологиялық әуестіктің, тоқтату синдромының, ремиссия және рецидивтің дамуымен сипатталады.

Бастапқыда темекі тартушыда темекі түтінімен демалуға жауап ретінде теріс реакциямен көрінетін– жүрек айнумен, бас айналумен, ауыздағы жағымсыз сезіммен, тері жабындысының бозаруымен (реагирования соматикалық формасы) психосоматикалық диссоциация симптомдары дамиды. Осы уақытта оң, темекі тартудан ләззат алу жағдайы сияқты (психикалық формасы реагирования) реакция да пайда болады. Эпизодты тартудан жүйеліге ауысу кезінде темекіге патологиялық әуестік синдромы дами бастайды.

Темекігепатологиялық әуестік синдромы бірнеше сатыда түзіледі және ағзаның темекі түтініне конституциональді реакциясына және әлеуметтік ортаның әсеріне тәуелді (Смирнов В.К., ).

Патологиялық әуестік түзілуінің сатылары	Клинические проявления
Бастапқы саты	Ұзақтығы 30 күнді құрайды және психосоматикалық диссоциация симптомдарының дамуымен сипатталады.
Құрылу сатысы	Темекі тартуға патологиялық әуестік синдромы түзілуін сипаттайтын 2-3- жылға дейінгі ұзақтықпен. Осы сатыда темекі тартушының темекі іздеу және тарту мүмкіндігіне бағытталған жүріс-тұрысы өзгереді (жоқ болған кезде – қызметтестерінен, көршілерінен, өтіп бара жатқандардан сұрайды; толық тартылмаған шылымдарын қалдырып қояды, «қандай да бір жағдайға»). Темекі тартуға патологиялық әуестік түзілуінің негізгі белгісі жүйелі, күнделікті тарту болып табылады.

Темекіге патологиялық әуестік компоненттерінің варианттары

(Смирнов В.К.)

Темекіге патологиялық әуестік компоненттерінің варианттары	Клиникалық көріністері
Идеаторлы	Темекі тартушының темекі тарту жөніндегі еске алулармен көрінетін ойлау сферасының конституциональды ерекшеліктерін көрсетеді. Бастапқыда бұл естеліктер спонтанды түрде, артынан темекі тартуға патологиялық әуестік түзілу дәрежесіне қарай біртіндеп пайда болады. Темекі тарту жөнінде бейнелі-оймен еске алулар кезінде қосымша темекі түтінінің иісі мен дәмі келгендей сезім болады. Осыған ұқсас жағдай темекі тартушыда соңғы тартудан кейін 30-120 минуттан соң пайда болады. Аталған белгілердің барлығы шылым тарту кезінде тез уақыт арасында жоғалады.
Вегето-қантамырлық	Ауыздағы құрғақтық, жөтел, АҚ лабильділігі, бас ауыруы, бас айналуы, шөлдеу, қол треморының және т.б. пайда болуымен сипатталады.
Невротикалық	Астениялық және аффективті бұзылыстар белгілерінен тұрады. Астениялық бұзылыстар шаршағыштық, тітіркенгіштік, бір орында отыра алмау, еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі түрінде көрінеді. Аффективті көріністер үрей, ашу, қозғалыс мазасыздығымен бірге жүреді.