Ашық түзутісті цилиндрлік берілісті есептеу

Ашық тісті цилиндрлік берілістің геометриялық параметрлері тістерді иілу кернеу бойынша беріктікке есептеу шартынан анықталады.

3.1 Бастапқы мәліметтер:

Беріліс схемасы – тісті доңғалақтар консольды орналасқан.

Шестерня мен доңғалақ біліктеріндегі айландырушы момент және айналу жиілігі:

Шестерня материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термикалық өңдеу – жақсарту,

Доңғалақ материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термиялық өңдеу – жақсарту, .

Мүмкіндік кернеуді сесептеу:

иілу беріктікке есептеуде

мұнда - төзімділік шегі,

шестерня үшін -

тісті доңғалақ үшін -

– шыдамұзақтығы (шыдамдылық) коэффициенті, ;

- қауіпсіздік коэффициенті,

3.2 Іліністің есепті модулі

мұнда – коэффициент, түзутісті беріліс үшін – 1,4 және қиғаштісті беріліс үшін – 1,12 тең деп қабылдау мүмкін;

– шестерня білігіндегі айландырушы момент, Нмм;

- шестерняның тістер саны, қабылдаймыз.

- шестерня енінің диаметрге қатынасы коэффициенті. 3.1- кесте бойынша тіс бетінің қаттылығына және шестерняның тірекке қатысты орналасуы тәуелділігінен таңдап алынады, деп қабылдаймыз.

3.1- кесте. Шестерня енінің диаметрге қатынасы коэффициентің алдын ала ұсынылатын мәндері (Иванов)

Доңғалақтардың тірекке қатысты орналасуы	Тістің жұмыс беттерінің қаттылығы
HB1(2) ≤ 350	HB1(2) > 350
Симметриялық Ассимметриялық Консольды	0,8 ¸ 1,4 0,6 ¸ 1,2 0,3 ¸ 0,4	0,4 ¸ 0,9 0,3 ¸ 0,6 0,2 ¸ 0,3

Ескерту: 1. Үлкен мәндері – тұрақты және оған жақын жүктемелер үшін, білік және тіректің қатаң конструкциялары үшін.

2. Шевронды беріліс үшін b – жартылау шевронның қосындысы; - 1,3 ÷ 1,4 есе үлкейту мүмкін.

- жүктеменің шоғырлану коэффиценті, 3.2- кестеден жуық мәндері доңғалақтардың тірекке қатысты орналасуы бойынша таңдалады.

Доңғалақтар консольды орналасқан және , сондықтан

3.2- кесте. Жүктеменің шоғырлану коэффиценті

	Доңғалақтардың тірекке қатысты орналасуы
консольды	Симметриялық	Ассимметриялық
0,2	1,15/1,08	1/1	1,02/1,02
0,4	1,22/1,18	1/1	1,08/1,03
0,6	1,32/1,3	1,03/1,02	1,11/1,05
0,8	-	1,06/1,03	1,17/1,07
1,0	-	1,10/1,04	1,23/1,1
1,2		1,14/1,06	1,29/1,13
1,4		1,17/1,08	1,36/1,17

Ескерту: алымында - , бөлімінде –

– сыртқы динамикалық жүктемені ескеретін коэффицент. 3.3- кестеден таңдалады.

3.3- кесте. Сыртқы динамикалық жүктеме коэффицентінің мәні (МЕСТ 21354-87)

Қозғалтқыштың жүктелу режимі	Жетектегі машинаның жүктелу режимі
	Бірқалыпты	1,00	1,25	1,50	1,75
	Кіші бірқалып-сыздық	1,10	1,35	1,60	1,85
	Орташа бірқалып-сыздық	1,25	1,50	1,75	2,00
	Едәуір бірқалып-сыздық	1,50	1,75	2,00	2,25

Қозғалтқыштың жүктелу режимінің сипаттары:

1 Бірқалыпты – электрқозғалтқыштар;

2 Кіші бірқалыпсыздық – гидравликалық қозғалтқыштар;

3 Орташа бірқалып-сыздық – көпцилиндрлі ІЖҚ;

4 Едәуір бірқалыпсыздық – бірцилиндрлі ІЖҚ.

Жетектегі машинаның жүктелу режимінің сипаттары:

1 Бірқалыпты – бірқалыпты жұмыс істейтін ленталы,пластинкалы конвейерлер, жеңіл көтергіш құрылғы, вентиляторлар және т.с.с;

2 Кіші бірқалыпсыздық – бірқалыпсыз жұмыс істейтін ленталы және пластиналы транспортерлар, шестернялы және ротационды сорғылар, станоктардың бас жетектері, ауыр көтергіш құралдары, крандар механизмдері, өнеркәсіп және кеніші вентиляторлары, көпцилиндрлі поршенді сорғылар және т.с.с;

3 Орташа бірқалыпсыздық – резина және пластмаса үшін былғауыштар, ағашөңдейтін станоктар, бірцилиндрлі поршенді сорғылар және т.с.с;

4 Едәуір бірқалыпсыздық – экскаваторлар, ожаулар, бұрғы машиналары брикеттеуші пресстар, ыстық прокаттардың станиналары және т.б.

- тіс формасын ескеретін коэффицент. 3.4- кестеден тісті доңғалақтартың келтірілген тістері саны және құралдың жылжыту коэффициентіне тәуелділігінен анықталады.

Қиғаш тісті берілістің эквивалент тістер саны мына формуламен анықталады , (i = 1, 2, …).

және , болған жағдайда тең.

3.4- кесте. Тіс формасын коэффицент мәндері (МЕСТ 21354-87) (Дунаев)

z немесе zv	Құралдың жылжыту коэффициенті
- 0.5	- 0.4	- 0.25	- 0.16		+ 0.16	+ 0.25	+ 0.4	+ 0.5
	-	-	-	-	-	-	-	3.68	3.46
	-	-	-	-	4.28	4.01	3.78	3.54	3.40
	-	-	-	4.40	4.07	3.83	3.64	3.50	3.39
	-	-	4.30	4.13	3.90	3.72	3.62	3.47	3.40
	4.50	4.27	4.05	3.94	3.78	3.65	3.59	3.46	3.40
	4.14	4.02	3.88	3.81	3.70	3.56	3.57	3.48	3.42
	3.96	3.88	3.78	3.73	3.68	3.56	3.54	3.49	3.44
	3.82	3.78	3.71	3.68	3.61	3.55	3.55	3.50	3.48
	3.79	3.74	3.68	3.68	3.61	3.55	3.55	3.50	3.48
	3.73	3.70	3.66	3.63	3.60	3.61	3.55	3.51	3.50
	3.70	3.68	3.64	3.62	3.60	3.58	3.55	3.53	3.51
	3.68	3.66	3.62	3.61	3.60	3.56	3.65	3.55	3.52
	3.64	3.62	3.62	3.62	3.62	3.59	3.58	3.56	3.56
>180	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63

Онда

Есепетелген модульдің мәнін стандартқа сәйкес дөңгелектейміз (3.5- кесте).

3.5- кесте - Тісті дөңгелек тісі модулінің стандарт мәндері (МЕСТ9563-80)

Қатар	Модуль, мм
	1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5; 6; 8; 10; 12; 16; 20; 25; 32; 40; 50; 60; 80; 100
	1,125; 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 5,5; 7; 9; 11; 14; 18; 22; 28; 36; 45; 55; 70; 90

3.3. Тісті доңғалақтың тістер саны

- бүтін санға дөңгелектендіріледі.

– ашық тісті беріліс сатысының беріліс саны, ;

3.4. Беріліс санының нақты мәні

3.5. Тісті доңғалақтардың негізгі геометриялық параметрлерін есептеу

Бөлгіш шеңберінің диаметрі

.

Тіс басы (дөңесі) шеңберінің диаметрі

.

Тіс аяғы (ойығы) шеңберінің диаметрі

.

3.6. Өсаралық ара қашықтық

3.7. Тісті доңғалақ тәжісінің ені

Дөңгелек енін Ra40 нормаль сызықтық өлшем қатары мәнінің жақынына дөңгелектеп, тең деп қабылдаймыз.

Шестерня тәжісінің ені

, - мәндерін Ra40 нормаль сызықтық өлшем қатары мәнінің үлкен жақынына дөңгелектендіріледі.

Өлшемдердің қатары ... 22; 24; 25; 26; 28; 30; 32; 34; 36; 38; 40; 42; 45; 48; 50; 52; 56; 60; 62; 63; 65; 70; 72; 75; ...

3.8. Тісті доңғалақтар ілінісіндегі күштер

шеңберлік күш, Н

Радиал күш, Н

3.9. Доңғалақтардың шеңберлік жылдамдығы, м/с

мұнда - шестерняның бөлгіш диаметрі, мм;

– шестерня білігінің айналу жиілігі,

3.10. Тісті доңғалақтарды жасаудың дәлдік дәрежесі

Тісті доңғалақтарды жасаудың дәлдік дәрежесі 3.6- кесте бойынша тісті доңғалақтың мүмкіндік шеңберлік жылдамдығына және берілістің қолдану саласы тәуелділігінен анықталады.

3.6- кесте. Тісті доңғалақтарды жасау дәлділігінің дәрежесі (МЕСТ 1643-81) (Ив, Д)

Дәлдік дәрежесі	Мүмкіндік шеңберлік жылдамдық м/с	Ескерту
түзу тісті	түзу емес тісті
цилиндрлік	конустық	цилиндрлік	конустық
(жоғары дәлдік)	< 15	< 12	< 30	< 20	Жоғары жылдамдықты беріліс, дәл кинематика-лық механизмдер
(нормаль дәлдік)	< 10	< 8	< 15	< 10	Жоғары жылдамдықты және жоғары жүктемелі берілістер
(орта дәлдік)	< 6	< 4	< 10	< 7	Ерекше дәлдікті талап етпейтін жалпы машина жасаудағы берілістер
(төмен дәлдік)	< 2	< 1,5	< 4	< 3	Дәлдікке жеңілдетілген талаптар қойылған жай жүретін берілістер

3.5- кестеден тісті доңғалақтарды дайындау дәлділігі дәрежесін 9 (төмен дәлдік) қабылдаймыз.

3.11. Иілу кернеудің жүктемесінің есепті коэффицентін анықтау

,

мұндағы - жүктеменің шоғырлану коэффиценті (3.1- кесте),

болғанда,

- жүктеменің динамикалық коэффиценті (3.7- кесте), тістің дәлділік дәрежесі 9, тіс бетінің қаттылығы HB ≤ 350 МПа және шеңберлік жылдамдық м/с болғанда, ;

3.7- кесте. (Иванов, Дунаев)

Иілу кернеу бойынша жүктеменің динамикалық коэффиценті

Дәлділік дәрежесі	Тіс бетінің қаттылығы	Шеңберлік жылдамдық м/с
	≤ 350 HB	1,06/1,03	1,18/1,09	1,32/1,13	1,50/1,20	1,64/1,26
> 350 HB	1,02/1,01	1,06/1,03	1,10/1,06	1,16/1,06	1,20/1,08
	≤ 350 HB	1,08/1,03	1,24/1,09	1,40/1,16	1,64/1,25	1,80/1,32
> 350 HB	1,02/1,01	1,06/1,03	1,12/1,05	1,19/1,08	1,25/1,10
	≤ 350 HB	1,10/1,04	1,30/1,12	1,48/1,19	1,77/1,30	1,96/1,38
> 350 HB	1,03/1,01	1,09/1,03	1,15/1,06	1.24/1,09	1,30/1,12
	≤ 350 HB	1,11/1,04	1,33/1,12	1,56/1,22	1,90/1,36	- /1,45
> 350 HB	1,03/1,01	1,09/1,03	1,17/1,07	1.28/1,11	1,35/1,14

Ескерту: алымында - түзу тісті, бөлімінде – қиғаш тісті тісті доңғалақтар үшін келтірілген

– тістердің бірқалыпты жүктелмегенін ескеретін коэффициент (3.8- кесте), түзутісті цилиндрлік доңғалақтар үшін .

Онда

3.12. Доңғалақ тістерін иілу беріктігіне тексеру

Түзу тісті доңғалақ үшін

Иілу беріктік шарты орындалды.