Ашық түзутісті конусты тісті берілісті есептеу

Ашық түзутісті конусты берілістің геометриялық парамтерлері иілуде тістерді сенімділік беріктігіне есептеу шартынан анықталады.

3.1. Бастапқы мәліметтер:

Беріліс схемасы – тісті доңғалақтар консольды орналасқан.

Шестерня мен доңғалақ біліктеріндегі айландырушы момент және айналу жиілігі:

Шестерня материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термиялық өңдеу – жақсарту, .

Доңғалақ материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термиялық өңдеу – жақсарту, .

Мүмкіндік кернеуді сесептеу:

иілу беріктікке есептеуде

мұнда - төзімділік шегі,

шестерня үшін -

тісті доңғалақ үшін -

– шыдамұзақтығы (шыдамдылық) коэффициенті, ;

- қауіпсіздік коэффициенті,

3.2. Іліністің есепті модулі

мұнда – коэффициент, түзутісті беріліс үшін – 1,4 және қиғаштісті беріліс үшін – 1,12 тең деп қабылдау мүмкін;

– шестерня білігіндегі айландырушы момент, Н·мм;

- шестерняның тістер саны, қабылдаймыз.

- шестерня енінің оның диаметріне қатынасы коэффициенті. Ашық конусты тісті беріліс үшін аралығында болады. тең деп қабылдаймыз.

- жүктеменің шоғырлану коэффиценті, 3.1- кестеден жуық мәндері доңғалақтардың тірекке қатысты орналасуы бойынша анықталады.

3.1- кестеден доңғалақтар консольды орналасқан және , сондықтан тең деп қабылдаймыз.

3.1- кесте. Жүктеменің шоғырлану коэффиценті

	Доңғалақтардың тірекке қатысты орналасуы
консольды	Симметриялық	Ассимметриялық
0,2	1,15/1,08	1/1	1,02/1,02
0,4	1,22/1,18	1/1	1,08/1,03
0,6	1,32/1,3	1,03/1,02	1,11/1,05
0,8	-	1,06/1,03	1,17/1,07
1,0	-	1,10/1,04	1,23/1,1
1,2		1,14/1,06	1,29/1,13
1,4		1,17/1,08	1,36/1,17

Ескерту: алымында - , бөлімінде –

3.1- сурет. Тіс тәжісі ені бойынша жүктеменің бір қалыпты емес таралуының коэффициентін анықтау үшін графиктер (немесе жүктеменің шоғырлану коэффиценті)

– сыртқы динамикалық жүктемені ескеретін коэффицент. 3.2- кестеден таңдалады. .

3.2- кесте. Сыртқы динамикалық жүктеме коэффицентінің мәні (МЕСТ 21354-87)

Қозғалтқыштың жүктелу режимі	Жетектегі машинаның жүктелу режимі
	Бірқалыпты	1,00	1,25	1,50	1,75
	Кіші бірқалып-сыздықтан	1,10	1,35	1,60	1,85
	Орташа бірқалып-сыздықтан	1,25	1,50	1,75	2,00
	Едәуір бірқалып-сыздықтан	1,50	1,75	2,00	2,25

Қозғалтқыштың жүктелу режимінің сипаттары:

1 Бірқалыпты – электрқозғалтқыштары;

2 Кіші бірқалыпсыздықтан – гидравликалық қозғалтқыштар;

3 Орташа бірқалыпсыздықтан – көпцилиндрлі ІЖҚ;

4 Едәуір бірқалыпсыздықтан – бірцилиндрлі ІЖҚ.

Жетектегі машинаның жүктелу режимінің сипаттары:

1 Бірқалыпты – бірқалыпты жұмыс істейтін ленталы,пластинкалы конвейерлер, жеңіл көтергіш құрылғы, вентиляторлар және т.с.с;

2 Кіші бірқалыпсыздықтан – бірқалыпсыз жұмыс істейтін ленталы және пластиналы транспортерлар, шестернялы және ротационды сорғылар, станоктардың бас жетектері, ауыр көтергіш құралдары, крандар механизмдері, өнеркәсіп және кеніші вентиляторлары, көпцилиндрлі поршенді сорғылар және т.с.с;

3 Орташа бірқалыпсыздықтан – резина және пластмаса үшін былғауыштар, ағашөңдейтін станоктар, бірцилиндрлі поршенді сорғылар және т.с.с;

4 Едәуір бірқалыпсыздықтан – экскаваторлар, ожаулар, бұрғы машиналары брикеттеуші пресстар, ыстық прокаттардың станиналары және т.б.

- тіс формасын ескеретін коэффицент. 3.3- кестеден тісті доңғалақтартың келтірілген тістері саны және құралдың жылжыту коэффициентіне тәуелділігінен анықталады. Қиғаш тісті берілістің эквивалент тістер саны мына формуламен анықталады , (i = 1, 2, …). (немесе 3.2- суреттен таңдау мүмкін).

және , болған жағдайда тең.

3.3- кесте. Тіс формасын коэффицент мәндері (МЕСТ 21354-87) (Дунаев)

z немесе zv	Құралдың жылжыту коэффициенті
- 0.5	- 0.4	- 0.25	- 0.16		+ 0.16	+ 0.25	+ 0.4	+ 0.5
	-	-	-	-	-	-	-	3.68	3.46
	-	-	-	-	4.28	4.01	3.78	3.54	3.40
	-	-	-	4.40	4.07	3.83	3.64	3.50	3.39
	-	-	4.30	4.13	3.90	3.72	3.62	3.47	3.40
	4.50	4.27	4.05	3.94	3.78	3.65	3.59	3.46	3.40
	4.14	4.02	3.88	3.81	3.70	3.56	3.57	3.48	3.42
	3.96	3.88	3.78	3.73	3.68	3.56	3.54	3.49	3.44
	3.82	3.78	3.71	3.68	3.61	3.55	3.55	3.50	3.48
	3.79	3.74	3.68	3.68	3.61	3.55	3.55	3.50	3.48
	3.73	3.70	3.66	3.63	3.60	3.61	3.55	3.51	3.50
	3.70	3.68	3.64	3.62	3.60	3.58	3.55	3.53	3.51
	3.68	3.66	3.62	3.61	3.60	3.56	3.65	3.55	3.52
	3.64	3.62	3.62	3.62	3.62	3.59	3.58	3.56	3.56
>180	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63	3.63

Онда

Есепетелген модульдің мәнін стандартқа сәйкес дөңгелектейміз.

3.3. Тісті доңғалақтың тістер саны

=19

- бүтін санға дөңгелектендіріледі. тең деп қабылдаймыз.

3.4. Беріліс санының нақты мәні

3.5. Конустың бөлгіш бұрышы:

шестерняның

доңғалақтың

3.6. Сыртқы диаметрлер:

Бөлгіш шеңберінің диаметрі

;

.

Тіс төбесі (дөңесі) шеңберінің диаметрі

;

.

Тіс аяғы (ойығы) шеңберінің диаметрі

;

.

3.7. Сыртқы конустық ара қашықтық

3.8. Тісті доңғалақтар тәжісінің ені

Доңғалақ ені бүтін санға дөңгелектендіріледі. Ra40 нормаль сызықтық өлшем қатары мәнінің үлкен жақынына дөңгелектейміз, яғни

3.9. Орташа конустық ара қашықтық, мм

3.10. Түзутісті конусты берілістің орташа шеңберлік модулі, мм

3.11. Шестерня және доңғалақтың орташа бөлгіш диаметрі, мм

3.12. Тісті доңғалақтар ілінісіндегі күштер

Шеңберлік күш, Н

Шестерняның радиал күші , доңғалақтың өстік күшіне тең , Н

Шестерняның өстік күші , доңғалақтың радиал күшіне тең , Н

(ілінісу бұрышы - )

3.13. Доңғалақтардың шеңберлік жылдамдығы, м/с

мұнда - шестерняның орташа бөлгіш диаметрі, мм;

– шестерня білігінің айналу жиілігі,

3.14. Тісті доңғалақтарды жасаудың дәлдік дәрежесі

Тісті доңғалақтарды жасаудың дәлдік дәрежесі 3.5- кесте бойынша тісті доңғалақтың мүмкіндік шеңберлік жылдамдығына және берілістің қолдану саласы тәуелділігінен анықталады.

3.5- кесте. Тісті доңғалақтарды жасау дәлділігінің дәрежесі (МЕСТ 1643-81) (Ив, Д)

Дәлдік дәрежесі	Мүмкіндік шеңберлік жылдамдық м/с	Ескерту
түзу тісті	түзу емес тісті
цилиндрлік	конустық	цилиндрлік	конустық
(жоғары дәлдік)	< 15	< 12	< 30	< 20	Жоғары жылдамдықты беріліс, дәл кинематика-лық механизмдер
(нормаль дәлдік)	< 10	< 8	< 15	< 10	Жоғары жылдамдықты және жоғары жүктемелі берілістер
(орта дәлдік)	< 6	< 4	< 10	< 7	Ерекше дәлдікті талап етпейтін жалпы машина жасаудағы берілістер
(төмен дәлдік)	< 2	< 1,5	< 4	< 3	Дәлдікке жеңілдетілген талаптар қойылған жай жүретін берілістер

3.5- кестеден тісті доңғалақтарды дайындау дәлділігі дәрежесін 9 (төмен дәлдік) қабылдаймыз.

3.15. Иілу кернеудің жүктемесінің есепті коэффицентін анықтау

,

мұндағы - жүктеменің шоғырлану коэффиценті (3.1- кесте),

болғанда,

- жүктеменің динамикалық коэффиценті (3.6- кесте), тістің дәлділік дәрежесі 9, тіс бетінің қаттылығы HB ≤ 350 МПа және шеңберлік жылдамдық м/с болғанда, ;

3.6- кесте. Иілу кернеу бойынша жүктеменің динамикалық коэффиценті (Ив, Ду)

Дәлділік дәрежесі	Тіс бетінің қаттылығы	Шеңберлік жылдамдық м/с
	≤ 350 HB	1,06/1,03	1,18/1,09	1,32/1,13	1,50/1,20	1,64/1,26
> 350 HB	1,02/1,01	1,06/1,03	1,10/1,06	1,16/1,06	1,20/1,08
	≤ 350 HB	1,08/1,03	1,24/1,09	1,40/1,16	1,64/1,25	1,80/1,32
> 350 HB	1,02/1,01	1,06/1,03	1,12/1,05	1,19/1,08	1,25/1,10
	≤ 350 HB	1,10/1,04	1,30/1,12	1,48/1,19	1,77/1,30	1,96/1,38
> 350 HB	1,03/1,01	1,09/1,03	1,15/1,06	1.24/1,09	1,30/1,12
	≤ 350 HB	1,11/1,04	1,33/1,12	1,56/1,22	1,90/1,36	- /1,45
> 350 HB	1,03/1,01	1,09/1,03	1,17/1,07	1.28/1,11	1,35/1,14

Ескерту: алымында - түзу тісті, бөлімінде – қиғаш тісті тісті доңғалақтар үшін келтірілген

– тістердің бірқалыпты жүктелмегенін ескеретін коэффициент (3.7- кесте), түзутісті цилиндрлік доңғалақтар үшін .

Онда

3.16. Доңғалақ тістерін иілу беріктігіне тексеру

Түзу тісті доңғалақ үшін

Иілу беріктік шарты орындалды.

3.3- сурет. Ашық конусты берілістің негізгі геометриялық параметрлері