Lt;OL> және </OL> тәгтері арқылы жазылатын нөмірленген тізімдер
Нөмірленген тізімдер алдыңғы белгіленген тізім тәрізді шығарылады, олар тек <ОL> және </ОL> (ordered list– реттелген тізім) тәгтерімен қоршалады да, нәтижесінде тізім белгісі ретінде бүтін сандар жазылады. Жоғарыда келтірілген мысалды аздап түрлендіріп, нөмірлеп жазып шығайық:
<HTML><HEAD><TITLE> 3-3 мысал </TITLE></HEAD>
<BODY text = green BGCOLOR=YELLOW>
<HR SIZE=5 COLOR=RED WIDTH=50%>
<H2 ALIGN = CENTER> Нөмірленген тізім жолдары </H2>
<HR SIZE=5 COLOR=GREEN WIDTH=75%>
<OL>
<LI> Сәуле;
<LI> Мақсат;
<LI> Данияр;
Lt;LI> Ержан
</ОL>
<HR SIZE=6 COLOR=BLUE WIDTH=100%>
</BODY>
</HTML>
Бұл HTML тілі мәтіні нәтижесі оң жақта көрсетілген
Сурет пен мəтін жолынын орналасуын беру.
Align атрибутынан соң right мәні берілсе, біздің сурет мәтіннің оң жағына орналасады.
<html>
<head>
<meta http-equiv=»Content-Type» content=»text/html;
charset=utf-8»>
<title>Суретқою</title>
</head>
<body>
<imgsrc=»tu.png» alt=»Қазақстантуы» width=»140»
height=»90» align=»right»>
<p>ҚазақстанРеспубликасыныңМемлекеттiктуы – Қазақстан
Республикасыныңмемлекеттiкрәмiздердiңбiрi.</p>
</body>
</html>
Align атрибутынан соң left мәні берілсе, біздің сурет мәтіннің сол
Жағына орналасады.
<html>
<head>
<meta http-equiv=»Content-Type» content=»text/html;
charset=utf-8»>
<title>Сурет қою</title>
</head>
<body>
<img src=»tu.png» alt=»Қазақстан туы» width=»140»
height=»90» align=»right»>
<p>Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы – Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк рәмiздердiң бiрi.</p>
</body>
</html>
28.Гипермәтіндік сілтемеЖоғарыда қарастырылған мәтінді бейнелеу құралдары, құжаттың басты тегі - гипермәтіндік сілтемеге – қосымша, сөзсіз маңызды болып келеді. Гипермәтіндік сілтеме жазу үшін, “зәкір (якорь)” (anchor) деп аталатын <A…>……</A> контейнері қолданылады. Зәкір бірнеше атрибут қабылдайды, ең негізгісі HREF (Hyper Text Reference) болып табылады. Қарапайым сілтемені мына түрде жазуға болады:
<A HREF=”http://polyn.net.kiae.su/index.shtml”>
Деректер базасының индексі“Жусан”</A>
HREF атрибутының мәні болып, “polyn.net.kiae.su” машинасында “index.shtml” құжат адресі табылады,оған рұқсат HTTP протоколы арқылы беріледі. Осы адрестің жазу формасы универсалды локаторлық ресурс (Universe Resource Locator) деп аталады және WWW технологиясының құрама бөлімі болып табылады.
А контейнерінің мазмұны, тег басы және тег соңы аралығында қосылады, мәтінде контекстік гипермәтіндік сілтемеге арналған түспен бөлінеді.
Web-серверді құрұдың ерекшелігі, онда көрсетілген ақпаратты жеке бөліктерге бөлуге болады. Жеке бөліктер арасындағы байланыс ұйымдары гипермәтіндік сілтеме арқылы анықталады.
29.Кестелер тұрғызу. HTML де кесте құру <table>, </table> - дескрипторларының көмегімен орындалады. Кесте ішіндегі мәлімет арнаулы тегтер көмегімен белгіленеді (тақырыбы, қатар және ұяшықтар саны). Осы тегтер арасында бір рет қана <CAPTION>, </CAPTION> – кестенің тақырыбын білдіретін тегтер кездесуі мүмкін;
23)<td>, </td> - қатардағы ұяшық мәндерін анықтайтын дескриптор;
24)<th>, </th> - кестедегі баған мен қатар тақырыптарын анықтайтын дескриптор;
25)<tr>, </tr> - кестенің қатар санын анықтайтын дескриптор (<td>-бірнеше ұяшықты) , (<th>-кестенің тақырыбын білдіреді).Мысалы: Үш қатар және екі бағаннан тұратын HTML кестесін тұрғызу кодын қарастырайық
HTML-кестесінің стилін өзгертетін атрибуттар тізімі:
| Атрибуттар | Үнсіздік бойынша | Қолданылуы | Мағынасы |
| align | left | Кестенің барлық дескрипторларына қолданылады | Ұяшық ішіндегі мәліметті көлденең туралау. Мүмкін мәндері: Left, right, centerжәне char (арнаулы символ бойынша туралау) |
| bdcolor | Кестенің барлық дескрипторларына қолданылады | Кесте фонының түсін білдіреді | |
| border | <table> | Пиксел бойынша кесте шекарасы | |
| cellpadding | <td>, <th> | Ұяшықтағы мән мен шекара арасындағы ара қашықтық | |
| Cellspace | <td>, <th> | Пиксел бойынша ұяшықтар ара қашықтығы | |
| colspan | <td>, <th> | Бір бағанға біріктірілетін бағандар саны | |
| rowspan | <td>, <th> | Бір қатарға біріктірілетін қатарлар саны | |
| rules | none | <table> | Кесте ұяшықтары арасындағы сызықтар. Мүмкін мәндері: rows, cols және all |
| valign | center | <tr>, <td>, <th> | Ұяшық ішіндегі мәнді тік бағытта туралау. Мүмкін мәндері: top, bottom және baseline |
| width | Бет ені бойынша | Кестенің барлық дескрипторларына қолданылады | Анықталған ұяшықтар немесе кесте ені (бет еніне байланысты пикселмен немесе пайызбен беріледі) |
Егер кесте құру барысында қатарларды немесе бағаналарды біріктіретін болсақ, онда rowspan және colspanатрибуттарын қолданамыз.
КЕСТЕЛЕР ТҰРҒЫЗУКесте тұрғызу <TABLE> және </TABLE> тәгтері көмегімен орындалады, оның әрбір жолын анықтау – <TR> және </TR> тәгтері арқылы, ал сол жолдардағы бағаналар – <TD> және </TD> немесе <ТН> және </ТН> тәгтері арқылы анықталады. <TD> және <ТН> тәгтерінің жұмысы ұқсас, бірақ <ТН> тәгтерімен қоршалған мәтін қарайтылған бағана тақырыптары болып табылады да, <TD> тәгтерімен одан кейінгі қарапайым бағаналар жазылады.
Кесте тақырыбы <CAPTION> және </CAPTION> тәгтерімен қоршалып жазылады. Жалпы кестені толық анықтау ережесі төмендегі үлгімен беріледі:
<TABLE ALIGN="center" BGCOLOR="#rrggbb" BORDER="integer"
BORDERCOLOR="#rrggbb" WIDTH="integer"> ......
</TABLE>
Бірақ кесте тұрғызу кезінде олардың кейбірі қолданылмауы да мүмкін. Енді осы кесте тәгі атрибуттарының атқаратын жұмысына тоқталайық:
ALIGN атрибуты кестенің шет жақтарға туралануын анықтайды (көрсетілмесе, келісім бойынша сол жақ шетке). ALIGN мәні – қостырнақша ішіндегі сөз – мына сөздердің біріне сәйкес келуі тиіс: LEFT (сол жақ шетке), CENTER (ортаға), RIGHT (оң жақ шетке).
BGCOLOR кесте торының ішкі фон түсін тағайындайды (он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі белгіленген түс атауы).
BORDER — бүтін сан, кесте жақтаулары сызығының пиксельмен берілген қалыңдығы. Егер BORDER берілмесе, жақтау сызықтары көрсетілмейді.
BORDERCOLOR жақтау сызықтарының түсін тағайындайды (он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі белгіленген түс атауы), BORDER атрибутымен бірге қолданылады.
WIDTH – кесте енін анықтайтын бүтін сан, оның мәні пиксельмен немесе пайызбен (%) беріледі.
Кесте тақырыбы <CAPTION> тәгімен төмендегі ережеге сәйкес беріледі:
<CAPTION ALIGN="top"> ...... </CAPTION>
Мұндағы атрибуттардың атқаратын қызметі мынадай болады.
ALIGN атрибуты кесте тақырыбын шет жақтарға туралау кезінде оның мәні LEFT, CENTER (көрсетілмесе, келісім бойынша осы мән қабылданады), RIGHT сөздерінің біріне сәйкес келуі тиіс. Ал егер ол тақырыпты вертикаль бағытта кестенің жоғарғы және төменгі жақтарына орналастыруы қажет болса, онда BOTTOM – жоғарыда (келісім бойынша осы мән қабылданады), ТОР – төменде сөздерінің бірін мән ретінде қабылдай алады.
Кесте жолы <TR> және </TR> тәгтерімен қоршалып тұрады, бұлардың алғашқысының мынадай бірсыпыра атрибуттары болуы мүмкін:
<TR ALIGN="center" BGCOLOR="#rrggbb" BORDERCOLOR="#rrggbb"> Кесте жолы… </TR>
Енді<TR>тәгінің осы атрибуттарына тоқталайық.
ALIGN — жол шеттерін туралау. Оның мүмкін мәндері LEFT (келісім бойынша), CENTER, RIGHT.
BGCOLOR жолдың ішкі фон түсін анықтайды (он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі белгіленген түс атауы).
BORDERCOLOR — жол жақтауларының түсі (он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі белгіленген түс атауы). Бұл атрибут <TABLE> тәгінің BORDER атрибутының мәні нөлге тең болмағанда ғана қолданылады.
ROWSPAN — бірнеше жолдарды біріктіріп, бір-ақ жол етіп жазу кезінде берілетін біріктірілетін жолдар саны.
Кесте жолындағы бағаналар (ұялар) <TD>... </TD> және <ТН>... </ТН> тәгтерімен төмендегі ережеге сәйкес анықталады:
<TD немесе ТН ALIGN="right" BACKGROUND="url" [BGCOLOR="#rrggbb" BORDERCOLOR="#rrggbb"] >
Бағана… </TD немесе /TН>
<TD> және <ТН> тәгтерінің атрибуттары қызметтері:
ALIGN — мәтінді горизонталь бағытта туралау атрибуты. Оның мүмкін мәндері: LEFT, CENTER (келісім бойынша), RIGHT.
BGCOLOR – фон түсін анықтау атрибуты(он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі белгіленген түс атауы).
BORDERCOLOR – ұя жақтауларының түсі атрибуты(он алтылық RGB форматындағы сан немесе ағылшын тіліндегі түс атауы).Бұл атрибут <TABLE> тәгінің BORDER атрибутының мәні нөлге тең болмағанда ғана қолданылады.
COLSPAN — бағаналар тақырыбына арналған біріктірілген жол (ұя) ішінде орналасатын бағаналар саны.
</frameset>
31.Фреймдер құру тəсілдері.Фреймдер бетті жеке бөліктерге бөледі, олардың əрқайсысы жеке бет болып табылады.Яғни, фреймдер браузер экранын жеке тəуелсіз бөліктерге бөледі. Бір фрейм
навигациялық панелдерден тұруы мүмкін, ал екіншісі – сайттың негізгі бөлігін көрсетуі
мүмкін. Фреймдерді <FRAMESET> жəне <FRAME> тегтерімен анықталуы керек.
<FRAMESET> тегі каркасты құрайды, ал <FRAME> фреймдерге белгілі Web бетін
белгілейді. Фрейм өлшемдері кесте сияқты абсолютті пикселмен немесе салыстырмалы
процентпен беріледі.
1. Тек <HTML>, <HEAD>, <TITLE> тегтерінен тұратын HTML жаңа құжатын құру
жəне сақтау керек.
2. </HEAD> тегтерінен кейін <FRAMESET> тегін енгізу керек.
3. Фрейм саны мен өлшемін беру керек – жол мен баған саны. Егер фрейм-жолдарды
құру керек болса, онда ROWS = “?, ? ” енгізу керек, мұндағы ? - əр фреймнің
биіктігі. Егер көлденең сызықтармен бөлінген фрейм-бағаналарды құру керек
болса, онда COLS = “?, ? ” енгізу керек, мұндағы ? - əр фреймнің ені. Өлшем
абсолютті немесе салыстырмалы түрде болуы мүмкін мысалы 30%.
4. <FRAME NAME= “?” тегін енгізу керек, мұндағы ?- фрейм аты.
5. Бос орын қойып, SRC= “?” атрибутын енгізу керек, мұндағы ? – Web бетінің
файлын көрсететін жол.
6. Қанша фрейм болу керек болса, сонше рет 4 жəне 5 қадамдарды бірнеше рет
қайталау керек.
7. </FRAMESET> енгізу керек.
Нəтижесінде бетті фреймдерге бөлеміз. Мысал реттінде бетті екі фреймге бөлуді
қарастырайық.
<HTML>
<HEAD.
<TITLE> dave’s Garden Shop 7 Nursery </TITLE>
</HEAD>
<FRAMESET ROWS = “135,*”>
<FRAME NAME = “banner” SRC = “Nur_Banner.html”>
<FRAME NAME = “main” SRC = “Nur_main.html”>
</FRAMESET>
</HTML>
BORDER атрибуты фрейм қалыңдығы мен түсін басқарады. Бермеген жағдайда оның
қалыңдығы – алты пиксель. Ол үшін <FRAMESET> тегіне BORDER = “?” атрибутын
енгізу керек, мұндағы ?- пиксельмен берілген шекара қалыңдығы.
Түсін беру үшін <FRAMESET> тегіне BORDERCOLOR = “?” атрибутын енгізу керек,
мұндағы ?- түс атауы немесе түс коды.
MARGINWIDTH жəне MARGINHEIGHT атрибуттары фреймдердің жоғарғы, төмен, сол
жақ жəне оң жақ жолдарын береді. Жолдар пикселмен беріледі.
32.Көлденең жене тік фреймдерге бөлу. Арнайы тегтер көмегімен экранды көлденеңінен де, тігінен де бірнеше бөліктерге бөлуге болады. Бұндай бөліктер фреймдер деп аталады. әрбір фреймге басқа фреймдерден тәуелсіз жеке (бөлек) URL-адрестер жазып, жеке айналдыру сызықтарын алуға болады. Фреймдерді құрудың екі тәсілі бар- олардың екеуі де <frameset>…</frameset> тегтерін қолданады, бірақ оларды не <body> тегінің орнына, не <body> тегі бар кезінде <head> тегтерінің арасына орнату керек.
<frameset> тегінің негізгі атрибуттары: rows= және cols= . олар жеке фреймдегі көлденең қатар (rows) мен тік бағандардың (cols) өлшемдерін білдіреді. Пикселмен немесе процентпен өлшенеді. Мысалы 40% / 60% пропорциямен екі фреймге тігінен бөлу былай жүргізіледі: <frameset cols= “40%, 60%”>
Үш фреймге бөлу: <frameset cols= “26%,34%,*”> мұндағы *-үшінші тік фреймнің экранның қалған бөлігін алатынын, яғни 40% білдіреді.
Экранды бөлу пропорциясын көрсеткеннен кейін, әрбір фреймге жүктелетін құжаттардың URL –адресін беру қажет. Мысалы,
<frameset cols= “40%, 60%”>
<frame src= “Dame.jpg”>
<frame src= “http://duesseldorf.ru”>
</frameset>
Бұл жағдайда сол жақтағы фреймге компьютердегі Dame.jpg файлы, ал оң жақтағы фреймге интернеттегі сайт жүктеледі.
33.JAVASCRIPT тіліндегі объектілер.JavaScript — бұл салыфстырмалы қарапайым объектілі – бағытталған тіл, және ол үлкен емес клиенттік және серверлік қосымшаларды Интернет үшін жасауға және құруға арналған. JavaScript тілінде жазылған бағдарламалар HTML-құжаттамаларықұрамына қосылады және солармен бірге таралады. Көру бағдарламалары (ағылшын тілінің browser сөзінен шыққан браузерлер) Netscape Navigator және Microsoft Internet Explorer типтері бағдарлама-қоюшы құжаттамаларында тұрғызылған құжат мәтіндерін таниды (script-коды) және оларды орындайды. JavaScript браузер жұмысын бақылауға мүмкіндік береді. Мысалы, Window объекті экранға қалқып шығатын диалогтық терезелерді шығаруға, браузер жаңа терезелерін құруға, ашуға және жабуға, қозғалту режимдерін беруге және терезелер өлшемдерін беруге және т.б. мүмкіндік береді.
Web-дизайнерлер қарапайым операторларды аз теру арқылы тез жəне эффектілі түрде
қосымшалар құру мүмкіндігін іздеген болатын. JavaScript мыңдаған дизайнерлерге нағыз
программист болуына көмектесті. 1995 жылы құрылуына Бренден Эйх көп үлес қосқан.
World Wide Web-те JavaScript ролі.
Көптеген қазіргі технологиялардың болуы WWW пайда болуынан шықты. Бастапқы
кезде Web статистикалық мəтін жəне көріністерді жүйелі басқару ортасы болды. Ол
үнемі өзгеріп, web технологияны құрастырушылар арқасында жақсарды. Web-тегі қазіргі
заманғы технологияға мысал болып JavaScript тілі табылады. JavaScript қосымшасы
Web-беттерін көркемдеуге мүмкіндік береді. Жақсы, тартымды Web беттерін құру үшін
басқа жобалар фонында сапалы, ақпаратты ерекшеленген Web –беттерін құратын Web-
технологияларды қолдануға тырысу керек.HTML-құжаттамалардағы SCRIPT-қою. Бағдарламаларды JavaScript тіліне туралау үшін HTML — файл <script> және </script> пайдаланылады тегтер. Мұнда негізнен жұмыс нәтижесін бірден көруге болады және қажет болған жағдайда өзгерістер енгізуге болады.
<html>
<head>
<script language="JavaScript">
document.write("Hello,world!<p>")
</script>
</head>
<body>
It was dynamically created text.
</body>
</html>
Мәтін құрылатын болады:
Hello, world!
It was dynamically crested text.
Мұнда тег ішінде <script> және </script> JavaScript тілінің конструкциясының кез келоген саны болуы мүмкін.
Кейбір ескі браузерлер JavaScript тілін көтере алмайды және сондықтан оларды JavaScript қоюды жасыру үшін, бағдарламаға келесі түсіндірмелерді қосады:
<!—жасырылатын мсәтін -->
Мысал:
<html>
<head>
<script language="JavaScript">
<!-- hidden text
document.write("Hello from JavaScript")
//end of hidden text -->
</script>
</head>
<body>
The end
</body>
</html>
34.Цикл командалары.Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанып орындалып отырады. Математикада есеп шығару кезінде бір теңдеуді пайдаланып, ондағы айнымалы мәнінің өзгеруіне байланысты оны бірнеше рет қайталап есептеуге тура келеді. Осындай есептеу процесі бөліктерінің талап орындауын циклдеп атайды, ал қайталанатын бөлігі бар алгоритмдер тобы циклдік алгоритмдергежатады. Циклдік алгоритмдерді пайдалану, оларды кейіннен программаларда цикл командалары түрінде қысқартып жазу мүмкіндігін береді.
Циклдік процесті қамтамасыз ететін алгоритм бөлігін қайталау командасы құрайды. Бұл команда алгоритмді жинақы етіп жазуға мүмкіндік береді.
Қайталау командасын алгоритмдік тілде жазу үшін әзірше (әзір), цикл басы (цб)және цикл соңы (цс) түйінді сөдері қолданылады: әзірше сөзінен кейін қолданылатын шарт, ал цикл басы мен цикл соңы түйінді сөдерінің арасына қайталанатын командалар жазылады. Мұнда да цикл басы мен цикл соңы түйінді сөздер арасындағы цикл аздап оңға ығыстырылып жазылады, олай ығыстыру қайталанатын командалардың орындалу реттігін түсінуді оңйлатады.
Төменде қайталау командасы алгоритмдік тілде және графиктік түрде берілген.
Қайталау санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына байланысты цикл екі түрге бөлінеді. Қайталау саны алдын ала белгілі цикл –арифметикалық цикл деп, орындалу саны белгісіз цикл - командалық (итерациялық) цикл деп аталады.
Арифметикалық цикл.Арифметикалық цикл ең қарапайым цикл болып табылады және практикада жиі қолданылады. Қайталану барысында цикл параметрі арифметикалық прогрессияның заңы бойынша тұрақты шамаға өзгеріп отырады. Алгоритм атқарылар алдында цикл параметрінің бастапқы мәні белгілі, осыдан кейінгі қайталану барысында цикл параметрі белгілі бір шамаға (қадамға) өзгере отырып, алдын ала берілген соңғы мәнге жетуі қажет.