Балдыр культурасының химиялық стерилизатсиясы

БАЛДЫРЛАРДЫҢ БАКТЕРИОЛОГИЯЛЫҚ ТАЗА ДАҚЫЛЫН БӨЛУ

Балдырлардың бактериологиялық таза дақылын бөлу- жұмыс уақытында көп еңбекті қажет ететін кезеннің бірі. Бактериялардаң балдырды тазарту – күрделі және көп кезенді процесс. Зерттелетің ағзаның қызмет ерекшелігі оны жүзеге асыру кезінде жақсы байқалады.

Жасыл- біршама оңай, көк- жасыл жасыл балдырлар культурасы біршама тазалауғы қиын.Алгологиялық таза дақылдармен салыстырғанда, Бактериясыз кезендерде (гнотобиологиялық) балдырлардың дамуы баяулайды, морфологиясына қарағанда түр өзгергіштігі өте айтарлықтай, және физиологиялық-биохимиялық көрсеткіштеріде. Бұл олардың систематикалық жүйесін анықтауды қиындатыды.

Больд бойынша) Бактериялардан балдырды тазалау

Стирилді пробиркаға 5 мл дистилденген суды құямыз немесе қоректік сұйықтықты. Пробиркаларды пробкалармен жауып және автоклавта стирилдейді. Бір уақытта сондай мөлшерде агарымен пробирка жасайды, дайын болған қоректік ортаға 0,5-1℅ глюкоза қосамыз.

Суспензиядағы балдырлар культурасын стирилді пипеткамен немесе петля мен пробирқаға әкелеміз, балдырлардын жақсы өзкен жасушаларын алу үшин (50 рет) оны мұқият шайқаймыз. Осы пробирканы, залалдап алмай, 1 мл алып келесі пробиркаға стирилді сумен бірге немесе сұйық ортамен араластырамыз.Алынған сұйықтықты жақсылап араластырып, 1 мл сұйықтықты келесі үшінші пробиркаға құямыз.Бір жасушалы культураны алу үшін әдетте бірнеше рет сұйылту жасау қажет, таза техникалық табу және негізгісі балдыр жасушасының консентрациясы бастапқы материялға байланысты

Х.К.Больд көрсетеді, егер хлорелланың ақшыл жасыл суспензиясынаң аздаған тамшы алып, оған төрт реттік сұйылту жасаса. Егу үшін үшінші және төртінші суйылтуды аламыз, алғашқы бірінші және екінші өсіруде қатты ортада санырауқұлақ және бактерия өсті.

Стерильді қоректік ортаны (егілмеген) пробиркалардан стерилді түрде петри табақшаларына егеміз Петри (агарқосылған ортаны бұған дейін моншада 40-50 °С температурада ерітеміз. Қоректік агарға пробиркадағы балдырлардың соңғы дақылын егеміз. Егілген петри табақшаларын асты-үстіне аударып жарыққа қоямыз. Глюкоза қосылған қоректік агар ортасындағы балдырды егілгеннен кейін бес күннен соң байқауға болады, агарға глюкоза қосылғандықтан балдырдың өсуін тездетеді. Басқа ортада балдырлар екі-үш аптадан сон өсе бастайды (өсуі байқала бастайды). Бактериялардын көпшілігі сілекейде орналасқандықтан, оларды тарату үшін толық агарга балдырларды егеді. (4,5 және 6,0℅) әдеттегіге қарсы (1,5-2,0℅). Агарда өскен колонияларды байқау үшін микроскоп астында қараймыз. Өскен жасушаларды немесе балдыр жасушаларын стерилді петля мен стерилді агарлы ортдан басқа петри табақшаларына апарамыз.Бұл бағыт үшін екі турлі ортамен петри табақшаларының катарын тіземіз: агары бар минералды орта және агары бар глукосалы орта. Төменгі қабатында бұл табақшалардың әйнегіне алты-сегіз дөнгелекше жасайды. Тандап алынған балдырлардын таза колониларын петля мен стерилді агарға белгіленген дөнгелекшеге отырғызамыз. Егуді екі ортаға параллелді жүргіземіз және бактериялар глюкозада тіршілігін тоқтатқанша қайталай береміз. Бактериялардан тазартылған балдырлардын таза культурасын стерилді түрде ұзақ уақыт сақтаймыз.

Таза культураны тексеру үшін 0,25℅ -ды ет булионына егу ұсынылады: бактериялар дамығанда булион булғыр болады. Бір мезетте тікелей культуранын микрокөшірмесін жасау керек, ол микроағзалардын-спутнигін анықтауға көмектеседі.

Көрсетілген әдіс жақсы натеже көрсетеді, бірақ көп уақыт қажет, сонымен қатар, агарлы пластинкаларда қарқынды түрде бентосты формалар және өсу ағзалары өседі. Планктонкты балдырлардығ көп жағдайда баяу өседі.

Балдыр культурасының химиялық стерилизатсиясы

Балдырлар культурасын бактериялардан тазарту үшін химиялық жолды жиі қолданады.

2 –кесте.Блалдыр культурасын стерилизатсиялауда антисептикке переченді жиі қолданады.

Антисептик	Концентрация
Фенол (карбоксил қышқылы)	0,01	0,05	0,07	0,09	0,1	1,0
Риванол	0,01	0,05	0,07	0,09	0,1
Этилді спирт					0,1	10,0
Детергенттер («Деро» «Новост» «Снежинка»)					0,1

Н.С Гавенская балдырларды риванол және бром арқылы стерилизатциялау жолын ұсынған болатын. Бұл мақсат үшін жаңа 0,1℅-дық риванол сұйықтығын дистилденген сұға жасаймыз. Сұйықтық тын консентрациясын 0,5-20 мг/л қоректік ортамен аралыстырамыз.Риванолды қоректік ортаға балдырды саламыз.Жоғары риванолды ортада балдыр 4-5 сағ ұстаймыз, ал төменгіде үш күн. Соңғы кезекте риванолды бірнеше рет ауыстырамыз. Оған протоколды балдырлар төзімді болып келеді. Шырышты формалардан басқа, көк-жасыл балдырларға қауіпті.Риванолды қолданғаннаң кейін балдырларды жақсылап жуу қажет.

Теңіздегі диатомды балдырлар бактериясына стерилизатциялауда иодты қолдану ұсынылады.Балдырларды иод сұйықтығының 50 мл стирилді ортасына 1-2 тамшы қосып 1-2 мин араластырамыз.

Антибиотиктерді балдырлар стерилизатциясы үшін көп қолданады. Мысалға, хлорелла культурасын тазалауда левомицетен досасы 1 мг/мл және стрептомицин дозасы 1000 ед/мл балдыр культурасына. Төрт сағаттық стерилизатсиядан кейін культуралар стерилденеді. Әр түрлі комбинациядағы доза левомицетин және стрептомицин 2 сағат бойы, экспозитсияны түсіреді, хлореллаға токсикалық әсерін тигізбейді. Бактериальды таза культураларды Asteromonas gracilis және Dunaliella salina бір тәулік ұстау арқылы алынады (келесі жуу арқылы) минералды ортаға пеницилиннін 15000 ед/мл+стрептомицинді 12500 немесе пеницилин 30000+стрептомицин 25000 ед/мл. Пеницилин және стрептомициннің концентрациясын азайғанда 10 реттік экспозицияны азайуын 10 тәулік бойы көтереді.

И.В.Максимов және М.Н.Пименова балдырлардың алгологиялық және бактериалогиялық таза культураларын алуда антибиотиктерді қолдануды ұсынады, соннымен қатар өсіру кезнде қатысы бар бактерияларды да.

Актибиотик тандауда, көрсетілген тандау бойынша, IV сөйлемде келтірілген. Организмдердің биологиялық ерекшеліктеріне қарай, балдырлардың антибиотиктерге деген сезімталдығы кен бағытта өзгереді. Бұл антибиотиктер, тетрациклин,пеницилин,стрептомицин,эритромицин және нистатин, хлорелланың бойынын өсуіне, сценедесмуске, концентрацсия кезнде анкистродесмусқа, бір-бірінен екі рет айырмашылығы бар. Аурантинге,колимицинге,гриземинге бұл үш реттік концентрация көрсетеді,бес рет, гламицинге кезнде, левомицитинге, полимиксинге, кандицдинге және трихотцинге өсу кезінде бір культура концентрация кезнде 10-20 есе үлкейеді.

Балдырлардын өсуіне әсер етпейтін антибиотиктер консенрациясын, сонымен қатар қатты қайнатады. Антибиотиктердің концентрация айырмашылығы, олардың өсуі мен концентрациясына толықтай жиырыла дамиды, әр-түрлі балдырлар тез қалпына келеді.Мысалға полимиксин 5мгн/мл концентрацияда Chlorella vulgaris. Хлорелла бойынын ақырғы өсуі 25 мкг/мл болады. Ankistrodesmus falcatus полимиксиннің 1 мкг/мл қосылуына дейін әсер білдірмейді, бірақ кішігірім бойы 50мкг/мл байқауға болады. Scenedesmus obliguus 100 мкг/мл полимиксинде де жақсы өседі, сондайақ контролде де, бірақ ортадағы антибиотик құрамын 1,5 ұлғайтса бұл өлімге әкеп соғады.

Түрлі антибиотиктер әрекетіне байланысты мынадай айтуға болады.

Пеницилин- 1515мкг/мл де Chl.vuigaris өсуін тежейді, ал Scenedesmusnobligus және A.falcatus 3030 мкг/мл консентрация кезінде өседі.990 мкг/мл кезінде хлореллада сол жылдамдықпен өседі, пеницилинді қоспаған жағдайда. Сценедесмус және анкистродесмусқа бұл антибиотик 3030 мкг/мл ға дейін өсуіне кедергі жасамайды. Бұл концентрация кезінде зерттелетін микроорганиздердін өсуінін тежелуі бақылауда болады.

Гамицидин С – Балдырлардын үш культурасына аса токсикалық.Грамицидин С альгостатикалық және альгецидті концентрациясы, дұрысында, бактериостатикалық және бактериоцидті төмен.Мысалға, грамицидин С 100 мкг/мл концентрацияда сценедесмустың өсуіне әлі әсер етпейді, сол уақытта хлорелла және анкистродесмус бұл кезенде тіршілігін жояды.

Аурантин 10 мкг/мл концентрацияда хлорелланын және сценедесмустын өсуіне әсер етпейді. Анкистродесмус 50 мкг/мл аурантин қосқанға әсер етпейді. Хлорелланың толықтай өсуі 30 мкг/мл болады, ал сйенедесмус және анкистродесмус 100 мкг/мл да.Бұл концентрациялар грам теріс бактерияларға бактерициддті болады.

Стрептомицин – сынақтан өткен балдырға салыстырғанда шамалы токсикалық .Оны альгицитті препарат ретінде қолданады табиғи жағдай кезіндеде көк-жасыл балдырлардын бойынын өсуіне қолданылады. Балдырларға қарағанда, микроорганизмдердің тіршілігін тоқтатуы жоғары концентрацияда болады. Бұл оның қолданыуын шектейді.

Левомицитин – 50 мкг/мл концентрацияда хлорелланың көбейуіне әсер етпейді, осы уақытта барлық грам теріс бактериялардың өсуі бұл концентрацияда толықтай өскен. 200мкг/мл, хлорелла бойын өсісіп, алынған бактериялардың барлығына бактерицилті конйентрация болады. Сценедесмуске және анкистродесмусқа левомицин өте токсикалық. Контролмен салыстырғанда, ол 25 мкг/мл да анкистродесмус өнімін екі есе түсіреді, пигменттерді жетілдіріп, хлорозды шақырады.0,5 мкг/мл Бенеке ортасында сценедесмус өсуі толықтай шектеледі.

Колимицин – хлорелла жасушаларының толықтай тіршілігін жойуы 200 мкг/мл да болады,сценедесмуста 100, анкистродесмуста -50 мкг/мл.Грам теріс бактериялардың тіршілігін жоюы, төменгі концентрацияда болады.

Хлортетрациклин – азтоксикалық антибиотик. 50 мкг/мл да балдырлардың барлық үш культурасының өсуі тоқталады. Бұл концентрацияда сынақтағы бакатериялардың өсуі байқалады.Алайда ортаға хлоротетрациклинді қосқанда жылдам ажырап, аяғында орта қара-қоныр түске айналады.

Окситетрациклин – балдыр антибиотиктерге қарағанда аз токсиқалық. Төменгі концентрацсияда бактериялардың өсуін тежейді, балдырларға қарағанда,бірақ бактериологиялық әсер тұғызады және қышқылды рН ортада тез ыдырайды.Жоғары концентрацияда ортаны бұрғылау қиындайды.

Тетрациклин – хлортетрациклин секілді балдырларға аз токсикалы.Балдырларға қарағанда аз концентрацияда бактерия өсуі тоқтайды.Алайда қышқылды ортада тез араласуы және бактериостатикалық әсері жұмысты ынғайлы етеді.

Полимиксин – хлорела өсуінің тежелуі мына концентрацияда, 5 мкг/мл көбейеді, 25 мкг/мл өсуі толық бақыланады. Анкистродесмус жасушасының тіршілігін тоқтатуы 50 мкг/мл болады, ал сценедесмуста 150 мкг/мл да. 1 мкг/мл концентрация анкистродесмусқа токсикалық, сол мезетте 100 мкг/мл да жылдамырақ сценедесмус өсуі, бақылауда да солай. Бактериялардын басылуы 5 мкг/мл полимиксин концентрациясында бақыланады.

Эритромисин жоғары концентрацияда балдырлардын тіршілігін жояды: хлореллаға 100 мкг/мл және сценедесмусқа 5 мкг/мл және анкистродесмусқа.Алайда 5мкг/мл темп та хлорелланың көбейуі тез баяулайды, сценедесмус және анкистродесмус бойы 0,5 мкг/мл де көтеріледі.Бұл антибиотиктің алгостатикалық концентрациясы шамамен бактериостатикалық концентрасциямен сәйкес келеді сыналған бактериялар;эритромицин концентрацсиясы; балдырлардын толықтай тіршілігін жоюы, әзірге бактериоцид болып табылмайды. Қолданысқа әсері шамалы.

Гремезин сынақтағы балдырларға қарағанда аса токсткалық . Балдыр өсудін басылуы бактериялар жойылуына қарағанда төмен.

Нистатин – хлорелла бойы 30 мгк/мл да толықтай бөлінеді, сценедесмус және анкистродесмус 25мкг/мл да.Антибиотикті 8мкг/мл кноцентрацсияда бұл ортаға қосу хлорелланын көбейуіне әсер етпейді. Сценедесмус пен анкистродесмус бойы 5мкг/мл де баяулайды. Penicillium бойы 8мкг/мл да баяулайды, 15мкг/мл да толықтай жойылады.Trichoderma sp. Дамуы 25 мкг/мл де тежеледі, 50 мкг/мл де оған фунгицитті концентрация болады.Фунгитатты және фунгицитти нистатин концентрациясы Aspergillus ochraceae 50 және 100 мкг/мл сәйкес келеді.