Кейбір металл комплексонаттарының lg мәндері

Мn+	lg	Мn+	lg	Мn+	lg
Tl+	5.3	Cd2+	16.5	Ti3+	21.3
Ag+	7.3	Pb2+	18.0	Tl3+	21.5
Ba2+	7.8	Ni2+	18.6	Sc3+	23.1
Sr2+	8.6	Cu2+	18.8	In3+	24.9
Mg2+	8.7	Hg2+	21.8	Fe3+	25.1
Ca2+	10.7	La3+	15.5	Bi3+	27.9
Mn2+	13.8	Ce3+	15.9	Th4+	23.0
Fe2+	14.3	Al3+	16.1	Ce4+	24.2
Co2+	16.3	Y3+	18.1	U4+	25.2
Zn2+	16.5	Ya3+	20.3	Zr4+	29.5

(8.2) – (8.4) реакциялардың теңдігінен әр металл иондары әрекет­тескенде комплекстік қосылыс түзілумен қатар екі протон бөлініп шығады. Ерітіндінің қышқылдығын арттырмау үшін буферлі қоспалар пайдаланылады (аммиакты, тартратты, ацетатты, т.б.). Ерітінді рН-ның төмендеуі, әсіресе комплекстің тұрақтылығы аз болса, металл иондарының комплекске толық байланыспауына әкеп соғуы мүмкін. Пайдаланылатын буферлі қоспалар, мысалы аммиакты буфер, көптеген металл иондарымен аммиакты комплекстер түзеді-ML_n(L-NH₃). ML_n комплекстері сәйкес комплексонаттарға қараған-да тұрақсыз болғанымен, олардың түзілуін комплексонаттардың тұрақтылы-ғын бағалағанда еске алу керек. Бұл жағдайда тұрақтылықты бағалайтын мән термодинамикалық тұрақтылық константасы емес, шартты тұрақтылық константасының мәні ;

= * , не lg =lg +lg (8.5)

Сонымен қатар ерітіндіде жүретін бәсекелесті У^4- ион­дарының протондану реакциясын да еске алу керек. Ол үшін комплекстің шартты тұрақтылық константасының теңдігіне -коэффициентін енгізеді:

= * * , не lg =lg +lg + lg , (8.6)

Белгілі рН-қа сәйкес коэффициентінің мәнін (8.7) -теңдігін пайдаланып табуға болады:

(8.7)

8.2-кесте

Коэффицентінің ерітінді рН –на байланысты мәндері

рН		lg	рН		lg
	3,7*10-14	-13,4		5,4*10-3	-2,3
	2,5*10-11	-10,6		5,2*10-2	-1,3
	3,6*10-9	-8,5		3,5*10-1	-0,46
	3,5*10-7	-6,5		8,5*10-1	-0,07
	2,2*10-5	-4,7		9,8*10-1	-0,01
	4,8*10-4	-3,3

8.2 – кестетегі мәліметтер қышқыл ортада мәні өте төмендейтінін көрсетеді, осыған байланысты тұрақтылығы аз комплексонаттарға сәйкес мәні де азайып, металл иондары тіпті ЭДТА – мен байланспауы да мүмкін. Екінші жағынан, өте тұрақты комплекс түзетін үш зарятталған иондардың комплексонаттары қышқыл ортада да алынады. Осы себепті Са²⁺, Mg²⁺, Sr²⁺ иондарын ЭДТА –мен негіздік ортада, ал Bi³⁺, Fe³⁺ иондарын қышқылдық ортада титрлейді.

Комплексонометриялық титрлеуді нәтижелі жүргізу үшін мәні ең кем дегенде 10⁷ сәйкес, не одан көп болуы керек.

Мысалы, келтірілген жағдайларда төмендегі иондарды ЭДТА –мен титрлеуге бола ма?

а) СаУ^2-, рН 5 болғанда;

б) ҒеУ^-, рН 2 болғанда;

в) ZnУ^2-, концентрациясы 5,5·10^-2М аммиак ерітіндісінде, мырыштың аммиакатты комплекстерінің тұрақтылық константалары:

=2.0·10²; =4.1·10⁴; =1.0·10⁷; =1.3·10⁹; K_{в(NH )}=1.8·10^-5

Бұл сұраққа жауап беру үшін келтірілген комплек­сонаттардың шартты тұрақтылық константаларын тауып алу керек:

а) 8.1 және 8.2 кестелерден lg =10.7, lg =-6.5, lg =10.7-6.5=4.2, =1.6·10⁴<10⁷, демек Са²⁺ иондарын рН=5 –те комплексонометриялық әдіспен титрлеуге болмайды.

б) lg =25.1; lg =-13.4; lg =25.1-13.4=11.6; =4.0·10¹¹>10⁷, демек Ғе³⁺ иондарын ерітіндінің рН=2 болғанда комплексонометриялық жолмен титрлеуге болады.

в) lg =16.5;

I/ =1+2.0·10²·5.5·10^-2+4.0·10⁴·(5.5·10^-2)²+1.0·10⁷·(5.5·10^-2)³+ +1.3·10⁹·(5.5·10^-2)⁴= =1.35·10⁴, lg =-4.1;

[OH^-]= = =1.0·10^-3, рОН=3, рН=11. демек бұл жағдайда Zn²⁺ иондарын комплексонометриялық әдіспен титрлеуге болады.