З прадмовы Я. Карскага да кнігі “Беларусы”

Яўхім Карскі (1860–1931) – філолаг-славіст, заснавальнік беларускага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф і фалькларыст. Аўтар фундаментальнага трохтомнага выдання “Беларусы”, у якім упершыню была навукова абгрунтавана нацыянальная самабытнасць беларусаў як асобнага славянскага народа.

Выпуская в свет настоящую книгу, автор имел в виду дать пособие лицам, приступающим к изучению белорусского наречия и народной поэзии. Непосредственно настоящее введение служит 1-м томом задуманного автором труда по истории белорусского наречия (фонетика, морфология, синтаксис). В тесной связи с указанной целью находится и другая: дать указатель материалов для крайне необходимых словарей по белорусскому наречию. Имеющийся белорусский словарь Носовича очень неудовлетворителен во всех отношениях, между тем надобность в научном словаре живого белорусского наречия и в особом словаре старого западнорусского языка очевидна для каждого занимающегося историей русского языка, юго-западной литературой, западнорусской историей и этнографией, а также и для разных практических целей.

Прежде чем приступить к составлению таких словарей, необходимо точно уяснить себе область белорусского племени, наметить основные элементы, вошедшие в состав языка, привести в известность и критически оценить имеющиеся лингвистические материалы: всё это автор и хотел дать в настоящей книге. Указание границ иллюстрировано приложенной этнографической картой, иноземные влияния подтверждаются рассмотрением соответствующих словарных заимствований. Настоящее введение может быть полезным и при этнографическом изучении белорусского племени в обширном смысле слова. В этом отношении уже немало потрудились, но ещё больше предстоит сделать. Быт белоруса, при всей его несложности, представляет массу пережитков глубокой старины не только общерусской, но и общеславянской. И историк народной жизни, и юрист найдёт здесь для себя много ценных и интересных особенностей. Знакомясь с ними, иногда невольно забываешь, что дело происходит в XX веке: перед вами выступает жизнь доисторических обитателей верхнего Днепра, Западной Двины и Нёмана… Не стану говорить, наконец, и о том, что знать состав населения известной местности, его отличительные особенности и судьбу, хотя бы в общих чертах, важно и для целей чисто административных, а также для общеобразовательных. Книга написана не слишком специально и потому может быть доступной для интеллигентного читателя.

Тэсты

1. У якім годзе быў прыняты закон, які паклаў пачатак рабочаму заканадаўству?

а) 1881 в) 1886

б) 1882 г) 1892

2. Як называлася сучасная вуліца Чырвонаармейская ў Мінску ў канцы XIX ст.?

___________________________

3. Калі дзяржаўныя сяляне сталі ўласнікамі зямлі?

а) 1840

б) 1863

в) 1867

г) 1883

4. У якім горадзе выдаваўся беларускі народніцкі часопіс “Гоман”?

а) Вільня в) Магілёў

б) Мінск г) Санкт-Пецярбург

5. Калі ўпершыню працоўнымі г. Мінска адзначалася першамайскае свята?

а) 1881 в) 1897

б) 1895 г) 1898

6. Вызначыце ўдзельную вагу заможных, сярэдніх і збяднелых сялянскіх гаспадарак на Беларусі ў канцы XIX ст. (а – 1, ...):

а) заможныя гаспадаркі 1) да 32%

б) сярэднія 2) 60%

в) збяднелыя 3) 8-10%

7. Якія чыгункі прайшлі праз г. Мінск у другой палове XIX ст.?

а) Рыга-Арлоўская;

б) Лібава-Роменская;

в) Пецярбрга-Варшаўская;

г) Маскоўска-Брэсцкая.

8. Хто з’яўляецца аўтарам “Слоўніка беларускай мовы”, выдадзенага ў 1870 г.?

а) П.Шэйн;

б) І.Насовіч;

в) Я.Карскі.

9. У якім горадзе адбыўся першы з’езд Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі?

а) Вільня; в) Мінск

б) Пецярбург г) Віцебск

10. .Калі была ўведзена фабрычная інспекцыя?

а) 1882;

б) 1886;

в) 1895.

11. Хто з’яўляецца стваральнікам беларускага нацыянальнага прафесійнага тэатра?

а) М.Ельскі;

б) І.Буйніцкі;

в) М.Чуркін.

12.Якая плыня ў расійскай сацыял-дэмакратыі была заснавана А.Крэмерам?

___________________________

13. Хто лічацца пачынальнікам крытычнага рэалізму ў беларускай літаратуры?

а) А.Абуховіч;

б) Ф.Багушэвіч;

в) А.Гурыновіч.

14. Калі быў заснаваны Сялянскі пазямельны банк?

а) 1863

б) 1882

в) 1895

15. Якое з названых выданняў з’яўляецца першай нелягальнай газетай на беларускай мове?

а) Гоман

б) Віленскі кур’ер

в) Мінскі лісток

г) Мужыцкая праўда.

15. Калі на Беларусі былі ўведзены міравыя суды?

а) 1864

б) 1871

в) 1872

г) 1882

16. Хто “хаваўся” за псеўданімам Мацей Бурачок?

а) Ф.Багушэвіч;

б) А.Гурыновіч;

в) К.Каліноўскі;

г) Я.Лучына.

17. На якой мове выдаваўся беларускі народніцкі часопіс “Гоман”?

а) беларускай

б) рускай

в) польскай

18. Суаднясіце імёны і характарыстыкі (а – 1, ...):

а) І.Буйніцкі 1) філолаг-славіст, этнограф;

б) М.Чуркін 2) беларускі тэатральны дзеяч, акцер і рэжысер;

в) Я.Карскі 3) беларускі пісьменнік-дэмакрат;

г) Вярыга-Дарэўскі 4) беларускі кампазітар і фалькларыст.

19. Калі пачалася гарадская рэформа на Беларусі?

а) 1870;

б) 1875;

в) 1892.

21..Калі было выдадзена Палажэнне аб пазямельным упарадкаванні дзяржаўных сялян заходніх губерняў?

а) 1863

б) 1867

в) 1882

22. У якім горадзе на Беларусі ўпершыню быў арганізаваны трамвайны рух?

а) Віцебск

б) Гомель

в) Магілёў

г) Мінск

23. Калі чыншавыя сяляне атрымалі права выкупіць зямлю?

а) 1861

б) 1863

в) 1867

г) 1886

24. Размяркуйце гарады па групам у залежнасці ад колькасці насельніцтва ў канцы XIX ст. – Брэст, Віцебск, Гомель, Гродна, Магілёў, Мінск:

а) Ад 50 да 100 тыс. жыхароў______________________________

б) Ад 20 да 50 тыс. жыхароў_______________________________

25. Вызначыце прадстаўнікоў памяркоўнай плыні ідэалогіі заходнерусізма:

а) К.Гаворскі

б) М.Каяловіч

в) Я. Карскі

г) А.Пшчолка

д) А.Цвікевіч

Творчы модуль