Тэма 4. Судовая сістэма і працэссуальнае права Вялікага княства Літоўскага

Гадзіны

Семінар 1 (2 гадзіны)

1. Дарэформенная судовая сістэма: агульная характарыстыка, прынцыпы пабудовы.

2. Судовая рэформа сярэдзіны XVI ст. – прычыны здзяйснення, асноўныя этапы. Нарматыўныя прававыя акты, якія замацавалі змены ў судовым ладзе і працэссуальным праве.

3. Сістэта судоў мясцовага значэння паслярэформеннага перыяда: агульная ххарактарыстыка земскага, падкаморскага і каптуровага судоў.

Семінар 2 (2 гадзіны)

1.Галоўны суд ВКЛ (Літоўскі Трыбунал : гісторыя стварэння, прынцыпы фарміравання і дзейнасці).

2.Працэссуальнае права – агульная характарыстыка асаблівасцяў і асноўных этапаў судовага працэссу паводле статутаў ВКЛ XVI ст.

Крыніцы

Беларускі архіў. Т.2. Мн., 1928. (Акты Віцебскага і Полацкага гродскіх судоў за 1530-1539 гг.).

Lietuvos Metrika = Литовская метрика. 4-я книга судных дел (224) {Кніга вялікакняжацкага суда) (1522—1530)}. V., 1997; 6-я книга судных дел (225). {Кніга маршалкаўскага і камісарскага суда (1528-1547)}. V., 1994-1995; 8-я книга судных дел (227). {Кніга вялікакняжацкага гаспадарскага суда (1533-1535)}. V., 1999; 11-я книга судных дел (230) {Кніга віленскага замкавага суда (1542)}. V.,2001.

Статут Великого княжества Литовского 1529 г. Мн., 1960.

Статут Вялікога княства Літоўскага 1566 г. Мн., 2003.

Статут Вялікога княства Літоўскага 1588 г.Тэксты. Даведнік. Каментарыі. Мн., 1989; www.starbel/ narod.ru/statut 1588

Статут Вялікога княства Літоўскага 1588 г. Мн., 2002

Літаратура

Вилимас Д., Михалон Литвин и Федор Евлашевский – два взгляда на реформу судов Великого княжества Литовского 1564-1566 гг. // НР. Гр., 1966. Кн. 7; яг ж. Принцип справедливости и судебная власть в историческом процессе (земские суды Великого княжества Литовского конца ХУ1 в. и их роль в разрешении общественных противоречий) // Разнастайнасць моў і культур у кантэксце глабалізацыі: Матэрыялы Міжнарод. сімпозіума, Мінск, 9-10 ліпеня 2002 г.: У 2 кн. Кн.2 Мн., 2003.

Доўнар, Ю.П. Судовая рэформа ХУ1 стагоддзя ў Вялікім княстве Літоўскім / Ю.П. Доўнар. – Мінск: БДУ, 2007. – 175 с.

Ефименко А.Я. Народный суд в Западной Руси (Исторический очерк) // Русская мысль. 1893. Кн. У111. Отд. 2; Кн. 1Х. Отд. 3; яе ж. О копных судах // Труды 1Х Археологического съезда.. Протоколы. М., 1897. Т.2.

Лаппо И.И. Земский суд в ВКЛ в конце ХУ1 в. и начале ХУ11 в. ЖМНП. 1897. №6; яго ж. Подкоморский суд ВКЛ в конце ХУ1 и начале ХУ в. // ЖМНП. 1899. №8; яго ж. Гродский суд в ВКЛ в ХУ1 ст. // ЖМНП. 1908. №1. Отд. 11.

Леонтович Ф.И. Суд господарий и их советников в ВКЛ до и после Люблинской унии // ЖМЮ. 1909. № 6; яго ж. Центральные судебные учреждения в ВКЛ до и после Люблинской унии // ЖМЮ. 1910. №2; яго ж. Областные суды в ВКЛ // ЖМЮ. 1910.№ 9-10.

Любавский М.К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно.2-е изд. М., 1915; яго ж. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского Статута. М., 1892.

Радаман А.А. Полацкі земскі суд у другой палове ХУ1 ст. // Гісторыя і археалогія Полацка і Полацкай зямлі. Мат-лы 1У міжнароднай навуковай канфэрэнцыі, прысвечанай 1140-годдзю Полацка. Полацк, 2003.

Ясинский М. Очерки по истории судоустройства в Литовско-Руском государстве. Главный Литовский Трибунал. Происхождение. Киев, 1901.

Тэма 5. Грамадска-палітычны лад і права Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай

Гадзіны

Семинар 1 (2 гадзины)

1. Люблінская Ўнія і ўтварэнне Рэчы Паспалітай.

2. Палітычны лад Рэчы Паспалітай абодвух народаў: кароль, Вальны сойм. Іх прававое становішча.

3. Адасобленасць ВКЛ у складзе Рэчы Паспалітай. Генеральны соймік ВКЛ у Слоніме. Віленская канвакацыя.

Семінар 2 (2 гадзіны)

1. Акт “Ураўнанне правоў Вялікага княства і Кароны” 1697 года, “Літоўская пастанова” 1700 года.

2. Спробы правядзення рэформ дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай у 1764 – 1788 гадах.

3. Рэформы 4-х-гадовага сойма. Канстытуцыя Рэчы Паспалітай ад 3 мая 1791 г.

4. Падзелы Рэчы Паспалітай: гісторыка-прававая ацэнка.

Крыніцы

Васілевіч Р.А., Доўнар Т.І., Юхо І. Гісторыя канстытуцыўнага права Беларусі. Мн., 2002.

Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах. Мн., 1936. Т. 1. (1Х – ХУ111 стст.).

Генриковские артикулы // Хрестоматия по истории южных и западных славян. Мн., 1987.

Літаратура

210 год Канстытуцыі Рэчы Паспалітай. Гісторыя. Права. Традыцыі. Мн., 2002.

Анішчанка Я. Інкарпарацыя: Літоўская правінцыя ў падзелах РэчыПаспалітай. Мн., 2003; яго ж. Інкарпарацыя Беларусі ў Ресейскую імперыю за Кацярынаю 11 // Спадчына. 1996. №3.

Бардах Ю. Канстытуцыя 3 мая і “Узаемныя Заручыны Абодвух Народаў” 1791. // Бардах Ю. Штудыі з гісторыя Вялікага княства Літоўскага. Мн., 2002.

Груздоў Дз.А. Федэралізм Рэчы Паспалітай у перыяд прыняцця Канстытуцыі 3 мая 1791 г.// 210 год Канстытуцыі Рэчы Паспалітай. Гісторыя. Права. Традыцыі.Мн., 2002.

Дружчыц В. Палажэнне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасля Люблінскай уніі // прцы БДУ. 1925. № 6-7.

Закшэўскі Анджэй Б. Юрыдычна-адміністрацыйны рэгіяналізм у 1 Рэчы Паспалітай // Беларусіка = Albaruthenika. Кн.3. Мн., 1994.

Иловайский Д. Гродненский сейм 1793 г. Последний сейм Речи Посполитой. М., 1870.

История Польши. М., 1956. Т.1.

Костомаров Н.И. Старый спор (Последние годы Речи Посполитой). Смоленск, 1994.

Лаппо И.И. Великое княжество Литовское за время от заключения Люблинской унии до смерти Стефана Батория. 1569-1586.СПб., 1901. Т.1; яго ж. Великое княжество Литовское во второй половіне ХУ1 столетія. Литовско-русский повет и его сеймик. Юрьев, 1911; яго ж. Уравнение прав Великого княжества Литовского і Короны Польской в 1697 году // Записки Русского научного института в Белграде. Вып. 1. Белград, 1930; яго ж. Литовский Статут 1588 года. Каунас, 1934-1936. Т.1 Ч.1-2.

Лойка П.А. Шляхта беларускіх зямель у грамадска-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай другой паловы ХУ - першай трэці ХУ11 ст. Мінск, 2002.

Макарова Т.И. Изменения в конституционном праве Речи Посполитой накануне принятия Конституции 1791г. // Советское государство и национальные отношения. Мн., 1989.; яе ж. Утраченный шанс // Родник. 1991. №5.

Носов Б.В. Польские конфедерации 1767 г. и политика Росии в «диссидентском вопросе» // Религия и политика в Европе ХУ1 – ХХ вв. Смоленск, 1998.

Падалінскі У.А. Прадстаўніцтва і палітычная пазіцыя Вялікага княства Літоўскага на Вальных соймах Рэчы Паспалітай у апошняй трэці ХУ1 ст. Аўтарэф. діс.... канд. гіст. навук. Мн., 2004; яго ж. Шляхта ВКЛ і Вальны сойм Рэчы Паспалітай 1570 г. БГЧ. №6.2004.

Польша и Европа в ХУ111 в. Международные и внутренние факторы разделов Речи Посполитой. М., 1999.

Пташицкий С.Л. К истории Литовского права после 111 Статута // ЖМНП. 1893. №10.

Радаман А. Сенат Рэчы Паспалітай. Сойм. Соймік. Соймік галоўны // ЭГБ: У 6 т. Т.6. Кн. 1. Мн., 2001.

Сагановіч Г. Нарыс гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУ111 ст. Мн., 2001.

Філатава Л. Тры падзелы // Крыжовы шлях. Мн., 1993.

Шаўцоў Ю. “Літоўскі сепаратызм” канца Ху1 ст. // Спадчына. 1995. №2.

Чудаков М. Ф. Конституционный процесс в Беларуси (1447-1996 гг.) Мн., 2004.