Файлдармен жұмыс жасайтын командалардың форматы
Copy con [диск аты:\] [маршрут\] файл аты [.кеңейтілуі]
Мысалы: Copy con C:\>STUDENT\MED\grupp.txt - Екпінді дискіде 2-деңгейлі MED каталогына grupp.txt атты жаңа файлын құру.
Ren (RENAME)файл атын өзгерту командасы.
Команда форматы: REN [диск аты:] [маршрут\] файлаты1.кеңейтілу(ескі файл) файлаты2.кеңейтілуі(жаңа файл)
Мысалы: C:\>REN \STUDENT\MEDІK\kurs.txt grupp.txt -Екпінді дискіде2-ші деңгейлі MEDІK каталогындағы kurs.txt атты файлын grupp.txt атты файлға өзгерту.
Copy - файлдарды көшіру командасы. Файлдарды көшіргенде файлдың бұрынғы атын сақтап (егер олар басқа каталогқа көшірілетін болса) немесе атын өзгертіп көшіруге болады.
Мысалы: C:\>Copy \STUDENT\MED\іnfo.txt fiz.txt -Екпінді дискіде2-ші деңгейлі MED каталогындағы іnfo.txt файлының көшірмесін ағымды каталогқа fiz.txt атпен алдық.
Файлдарды қосу:
Copy STUDENT\MED\іnfo.txt+ STUDENT\MED\PED\fiz.txt= STUDENT\LECH\matem.txt - Екпінді дискіде 2-ші деңгейлі MED каталогындағы іnfo.txt және STUDENT\MED\PED каталогындағы fiz.txt файлдарының мазмұны қосылып STUDENT\LECH каталогында matem.txt атты жаңа файл пайда болады.
Біз жоғарыда екпінді диск жайлы сөз қозғадық, ал егер басқа дискіге көшіру, жою, құру т.б. амалдарын орындасақ онда сол дискінің атын көрсету қажет.
Қосымша командалар:
| DEL /? HELP DEL | команда жайлы анықтама беретін командалар |
DATE-операциялық жүйеде белгіленген мерзімді экранға шығарады және енгізеді. Қайтадан жаңа мерзімді енгізу үшін, пернелерден мына команданы теру керек.
DATE_MM-DD-YY
мұндағыMM ай (нөмері 1-12), DD-күн саны (1-31), YY-жылы. Бұл белгілер мынадай таңбалармен "-", "/" бөлініп жазылады,мысалы:
date-бұл команда экранға мына жолды шығарады:
Ағымдағы мерзім 19-09-2005
TІME- ағымдағы уақытты экранға шығару немесе өзгеріс ендіру командасы, бұл команда форматы алдыңғы - DATEкомандасына ұқсас. Жаңа уақыт енгізіңіз (HH:MM:SS), мұндағыHH -сағаты (0-23), MM-минуты (0-59), SS- секунды (0-59).
PATH (жол) командасы керекті файлдар автоматты түрде ізделетін каталогтар тізімін алдын ала көрсетуге арналған. MS DOSжүйесі қажет болған файлды ағымдағы каталогтан таба алмаса, осы команда параметрлері ретінде келтірілген каталогтардан іздейді. Бұл команда көбінесе компьютер іске қосылғанда бірден автоматты түрде орындалуға тиіс autoexec.bat файлында болады. Ол жиі қолданылатын қызмет жасау файлдары орналасқан каталогтарды көрсетеді, мысалы;
PATH c:\, c:\dos; c:\nc; c:\wіndows; d:\utіlіt; d:\my; d:\text.
SET(орнату, орнықтыру) командасы қолданбалы программаның файлдары орналасқан каталог атын көрсетіп тұрады.
PROMPT (айту, шақыру) командасы ОЖ-нің жұмысқа шақыру түрін анықтайды. Шақыру түрі мынадай басқару символдары арқылы жүзеге асырылады:
$p - шақыруға ағымдағы каталог атын шығарады;
$g - «>ң символын ажыратқыш ретінде шығарады;
$t - ағымдағы уақытты шығарады;
$d - ағымдағы мерзімді (дата) шығарады.
FORMAT дискіні форматтау (белгілеу) командасы.
CLS (Clear Screen-экран тазарту) экранды тазартады Бұл команда параметрсіз орындалады.
ТАПСЫРМАНЫҢ ОРЫНДАЛУ РЕТІ:
1) Оқытушыдан тапсырма вариантын алу.
2) Өзінің варианты бойынша ағаштар каталогын құру.
3) Ерекшеленген каталогты ағымды жасап, MS DOS командасының көмегімен тапсырманы орындау.
4) Бақылау сұрақтарына жауап беру.
Тапсырманың орындалуына мысал келтірейік
 |
C:\student
Сурет 1 – Ағаштар каталогы
1. MS DOS программасын жүктеңіз:Пуск→Программы→Стандартные→Командная
строка.
2. Түпкі каталогты ағымды жасаңыз: CD\Ã
Ағаштар каталогын құру:
C:\>md student\D1Ã –түпкі каталогқа D1 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D5Ã – түпкі каталогқа D5 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D1\D2Ã – D1 каталогына D2 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D1\D3Ö D1 каталогына D3 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D5\D6Ã – D5 каталогына D6 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D5\D8Ã – D5 каталогына D8 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D5\D6\D7Ã – D6 каталогына D7 ішкі каталогын құру;
C:\>md student\D5\D8\D4Ã – D8 каталогына D4 ішкі каталогын құру;
C:\>tree studentÃағаштар каталогын көрсету;
C:\>copy con student\\D1\d1.txtà – D1 каталогына d1.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+Z Ã d1.txt файлын сақтау;
C:\>copy con student\D5\d5.txtà – D5 каталогына d5.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+Zà C:\>copy con student\D1\D2\d2.txtÖ D2 каталогына d2.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+ZÃ
C:\>copy con student\D1\D3\d3.txtà – D3 каталогына d3.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+ZÃ
C:\>copy con student\D5\D6\d6.txtà – D6 каталогына d6.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+ZÃ
C:\>copy con student\D5\D8\d8.txtà – D8 каталогына d8.txt файлын құру;
C:\>copy con student\D5\D6\D7\d7.txtà – D7 каталогына d8.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+ZÃ
C:\>copy con student\D5\D8\D4\d4.txtà – D8 каталогына d8.txt файлын құру;
Мәтін енгізу CTRL+ZÃ
C:\>tree student /f ÃАғаштар каталогын файлдармен қоса көрсету;
Ағаштар каталогы беріліп, (сур.1) ағымды каталог ерекшеленген.
Ерекшеленген каталогты ағымды жасап, келесі тапсырманы орындау:
| № вар. | Каталогтың мазмұнын көру | Файлдарды қосу | Файлдардың атын өзгерту | Файлдың мазмұнын көру | Файлға «Тек оқу үшін» атрибутын орнату | Файлдан «Тек оқу үшін» атрибутын алып тастау | Файлды жасыру | Файлдан «Жасыру» атрибутын алып тастау | Жаңа каталог құру | Каталогқа көшу |
| D6 | d2.txt+d4.txt = d.txt | d5.txt в da.txt | d2.txt | d3.txt | d3.txt | d6.txt | d6.txt | D7 | D7 |
a. D6 каталогының мазмұнын көру;
b. d2.txt және d4.txt файлдарын қосу (жаңа файл d.txt);
c. d5.txt файлының атын da.txt файлына өзгерту;
d. d2.txt файлының мазмұнын көру.
e. d3.txt файлына «Тек оқу үшін» атрибутын орнату;
f. d3.txt файлынан «Тек оқу үшін» атрибутын алып тастау;
g. d6.txt файлын жасыру;
h. d6.txt файлынан «Жасыру» атрибутын алып тастау;
i. D7 каталогын құру;
j. D2 каталогына көшу;
k. Ағаштар каталогын жою.
Тапсырманы орындау үшін келесі командаларды теріңіз:
C:\>cd C:\STUDENT\D5\D8 –түпкі каталогтан Student каталогында орналасқан ішкі каталогты D5\D8 ауыстыру;
а) C:\STUDENT \D5\D8>dir D5\D6Ã - D5 каталогында орналасқан D6 ішкі каталогының мазмұнын көру;
б)C:\STUDENT\D5\D8>copy D1\D2\d2.txt + D4\d4.txt d.txtà - D2 каталогында орналасқан d2.txt файлының мазмұнын D4 каталогындағы d4.txt файылына қосу;
b) C:\STUDENT\D5\D8>ren D5\d5.txt da.txtÃ- - D5 каталогындағы d5.txt файлын da.txt атына өзгерту;
в) C:\STUDENT \D5\D8>type D1\D2\d2.txtà - D2 каталогындағы d2.txt файлының мазмұнын көру
g) C:\STUDENT\D5\D8> attrib D1\D3\d3.txt +r Ãd3.txt файлына «Тек оқу» атрибутын орнату;
C:\STUDENT\D5\D8>attrib D1\D3\d3.txt -r à d3.txt файлынан «Тек оқу» атрибутын алып тастау;
C:\STUDENT\D5\D8>attrib D5\D6\d6.txt +h Ãd6.txt файлын жасыру;
C:\STUDENT\D5\D8>attrib D5\D6\d6.txt -h Ãd6.txt файлынан «Жасыру» атрибутын алып тастау;
г) C:\STUDENT\D5\D8>md D5\D6\D7Ã - D6 каталогына D7 жаңа каталог құру;
д) C:\ STUDENT\D5\D8>cd D5\D6\D7Ã - \D5\D6\ D7 каталогына көшу;
е) Ағаштар каталогын төменгі деңгейлі каталогтан бастап жою:
C:\student\D5\D6\D7>cd..Ã
C:\student\D5\D6>del D7\d7.txtÃ
C:\student\D5\D6>rd D7Ã
C:\student\D5\D6>сd..Ã
C:\student\D5>del D6\d6.txtÃ
C:\student\D5>rd D6Ã
C:\student\D5>del d5.txtÃ
C:\student\D5>del D8\D4\d4.txtÃ
C:\student\D5>rd D8\D4Ã
C:\student\D5>del D8\d8.txtÃ
C:\student\D5>del D8\d.txtÃ
C:\student\D5>rd D8Ã
C:\student\D5>cd..Ã
C:\student>rd D5Ã
C:\student>del D1\D3\d3.txtÃ
C:\student>del D1\D2\d2.txtÃ
C:\student> rd D1\D3Ã
C:\student>rd D1\D2Ã
C:\student>del D1\dl.txtÃ
C:\student>rd D1Ã
Әдебиеттер:
1. Операционная система Microsoft MS-DOS. Copyright 1991 Microsoft Corporation. 75-140 стр.
2. Б.Бөрібаев. Информатика және компьютер. Алматы, 1995ж. 102-104 бет.
3. В.Э.Фигурнов. IBM PC для пользователя. Москва. 1996. 93-126 стр.
4. С.Ә.Исаев, А.Н.Мұхамади., О.С.Ахметова. Компьютерлік технология негіздері курсына арналған практикум. Алматы. 2000. 16-26 бет.
5. М.К.Изтлеуов, А.И.Беккужина, Г.У.Емжарова. Информатика. Актобе. 2005. 136-148 стр.
6. Информатика. Под редакцией проф. Н.В.Макаровой. Москва «Финансы и статистика». 2005. 337-380 стр.
Бақылау
Сұрақтар:
1. Операциялық жүйенің ролі мен қызметі.
2. Файл дегеніміз не және оның сипаттамасы қандай?
3. Файл аты мен файлдың толық аты қалай көрсітіледі?
4. Каталог дегеніміз не және файлдық жүйедегі қызметі қандай?
5. Файлдық жүйенің ролі.
6. Бас каталог, түпкі каталог, ішкі каталог дегеніміз не?
7. Команданың форматы дегеніміз не және оны қалай жазуға болады?
8. COPY, DІR, MD, RD, CD командаларының форматы
9. DEL, TYPE, REN, COPY CON командаларының форматы
Сауалнамалар:«MS DOS операциялық жүйесі» тақырыбын «Информатика»
сауалнамалар жинағынан қараңыз.
Тапсырмалар:
Каталогтармен және файлдармен жұмыс жасау:
1. Каталогтармен жұмыс жасау:
а. жаңа каталогтар құру
b. каталогтың мазмұнын көру
c. Басқа каталогқа көшу
2. Файлдармен жұмыс жасау:
а. жаңа мәтіндік файлдар құру
b. файлдарды біріктіру (қосу)
c. файл атын өзгерту
d. файлға «Тек оқу үшін» атрибутын орнату
e. файлдан «Тек оқу үшін» атрибутын алып тастау
f. файлды жасыру
g. файлдан «Жасыру» атрибутын алып тастау
h. файл мазмұнын көру
| № | Ағаштар каталогы | № | Ағаштар каталогы |
1. C:\Student  | 2. C:\ Student  | ||
3. C:\ Student  | 4. C:\ Student  | ||
5. C:\ Student  | 6. C:\ Student  | ||
7. C:\ Student  | 8. C:\ Student  |
9. C:\ Student  | 10. C:\ Student  |
11. C:\ Student  | 12. C:\ Student  |
13. C:\ Student  | 14. C:\ Student  |
15. C:\ Student  | 16. C:\ Student  |
| № вар. | Каталогтың мазмұнын көру | Файлдарды қосу | Файлдардың атын өзгерту | Файлдың мазмұнын көру | Файлға «Тек оқу үшін» атрибутын орнату | Файлдан «Тек оқу үшін» атрибутын алып тастау | Файлды жасыру | Файлдан «Жасыру» атрибутын алып тастау | Каталогқа көшу |
| D1 | d2.txt+d5.txt = d.txt | d1.txt-ді da.txt-ға | d7.txt | d2.txt | d2.txt | d5.txt | d5.txt | D6 | |
| D8 | d2.txt+d5.txt = d.txt | d8.txt-ді da.txt-ға | d4.txt | d3.txt | d3.txt | d6.txt | d6.txt | D3 | |
| D7 | d2.txt+d1.txt = d.txt | d7.txt-ді da.txt-ға | d6.txt | d4.txt | d4.txt | d1.txt | d1.txt | D5 | |
| D1 | d2.txt+d5.txt = d.txt | d1.txt-ді da.txt-ға | d7.txt | d5.txt | d5.txt | d7.txt | d7.txt | D6 | |
| D5 | d3.txt+d8.txt = d.txt | d5.txt-ді da.txt-ға | d6.txt | d6.txt | d6.txt | d8.txt | d8.txt | D1 | |
| D8 | d7.txt+d2.txt = d.txt | d8.txt-ді da.txt-ға | d1.txt | d1.txt | d1.txt | d1.txt | d1.txt | D3 | |
| D3 | d7.txt+d2.txt = d.txt | d3.txt-ді da.txt-ға | d8.txt | d7.txt | d7.txt | d3.txt | d3.txt | D4 | |
| D5 | d2.txt+d5.txt = d.txt | d3.txt-ді a.txt-ға | d1.txt | d8.txt | d8.txt | d5.txt | d5.txt | D8 | |
| D1 | d3.txt+d2.txt = d.txt | d4.txt-ді a.txt-ға | d5.txt | d1.txt | d1.txt | d8.txt | d8.txt | D4 | |
| D4 | d5.txt+d6.txt = d.txt | d4.txt-ді da.txt-ға | d3.txt | d3.txt | d3.txt | d1.txt | d1.txt | D6 | |
| D4 | d4.txt+d6.txt = d.txt | d1.txt-ді a.txt-ға | d5.txt | d5.txt | d5.txt | d2.txt | d2.txt | D3 | |
| D1 | d4.txt+d5.txt = d.txt | d1.txt-ді a.txt-ға | d8.txt | d8.txt | d8.txt | d1.txt | d1.txt | D6 | |
| D8 | d6.txt+d7.txt = d.txt | d5.txt-ді a.txt-ға | d1.txt | d1.txt | d1.txt | d3.txt | d3.txt | D2 | |
| D3 | d6.txt+d7.txt = d.txt | d8.txt-ді a.txt-ға | d2.txt | d2.txt | d2.txt | d5.txt | d5.txt | D5 | |
| D6 | d4.txt+d2.txt = d.txt | d3.txt-ді da.txt-ға | d1.txt | d1.txt | d1.txt | d8.txt | d8.txt | D8 | |
| D2 | d4.txt+d2.txt = d.txt | d3.txt-ді da.txt-ға | d1.txt | d5.txt | d1.txt | d8.txt | d6.txt | D3 |