Тригонометриялық нивелирлеу
Тахеометрлік журнал бойынша бірінші есептеу жұмысы ν еңкіштік бұрышты есептеуден басталады.
ν=МО-КЛ немесе ν=КП-МО
мұндағы МО-нөлдік орын,
КП,КЛ-вертикаль дөңгелектегі оңға және солға бұрғандағы алынған санақтар.
Шешімі:
ν1= 0,02-3º10'=-3º12'
ν2= 0,02-2º47'=-2º49'
ν3= 0,02-1º22'=-1º24'
ν4= 0,02-2º39'=-2º41'
ν5= 0,02-2º43'=-2º45'
ν6= 0,02-1º48'=-1º5'
ν7= 0,02-1º33'=-1º35'
ν8= 0,02-2º14'=-2º16'
ν9= 0,02-2º21'=-2º23'
ν10= 0,02-1º42'=-1º44'
i=v=1,52 барлық нүктелер үшін бірдей болады.
Горизонталь сызба (d) мен ауытқуды (һ) мына формулалармен есептейміз:
d=D×Cos²ν h=D×Sin2ν/2+i-v
мұндағы: D- дальномер арқылы өлшенген арақашықтық
і-аспап биіктігі
ν-визирлік биіктік
Горизонталь сызбаны 0,1,ал ауытқуды 0,01 м өлшенеді.
Есептелуі:
d1 = 38× cos2(-3°12') = 37,8м h1=1/2×38×sin( 2×-3°12') =-2,06м
d2 = 29× cos2(-2°49') = 28,9м h2=1/2×29× sin( 2×-2°49') =-1,26м
d3 = 34×cos2( -1°24') = 33,9м h3=1/2×34×sin( 2×-1°24' )=-0,74м
d4 = 32,5×cos2(-2°41') = 32,4м h4=1/2×38× sin( 2×-2°41') =-1,37м
d5 = 20× cos2(-2°45') = 19,9м h5=1/2×20×sin( 2×-2°45') =-0,85м
d6 = 65,5× cos2(-1°48') = 64,5м h6=1/2×65,5× sin( 2×-1°5') =-1,69м
d7 = 56,0×cos2(-1°35') = 56,0м h7=1/2×56,0×sin( 2×-1°35') =-1,32м
d8 = 61,0× cos2(-2°16') = 60,9м h8=1/2×61,0×sin( 2×-2°16') =-2,3м
d9 = 51,0× cos2(-2°23') = 50,9м h9=1/2×51,0× sin( 2×-2°23') =-1,98м
d10 = 51,5× cos2(-1°44') = 51,5м h10=1/2×51,5× sin( 2×-1°44') =-1,29м
| Рейка нүктел. | D | Санақ | d, (м) | ᴠ, (м) | h D·sin2ν/2, (м) | h i-v, (м) | H, (м) | Ескерту | ||
| горизонт. дөңгелек | вертикал. дөңгелек | ν | ||||||||
| 0 1 | 0 1 | 0 1 | ||||||||
| ст 1 Бағытталған ст 2 i=v=1,52 MO=0,09 Hст 1=179.90 (м) | ||||||||||
| Ст | 0°00´ | |||||||||
| 38,0 | 1°16´ | 3°10´ | -3°12´ | 37,8 | -2,06 | 166,45 | рельеф | |||
| 29,0 | 17°03´ | 2°47´ | -2°49´ | 28,9 | -1,26 | 164,25 | —»— | |||
| 34,0 | 55°30´ | 1°22´ | -1°24´ | 33,9 | -0,74 | 164,77 | —»— | |||
| 32,5 | 92°04´ | 2°39´ | -2°41´ | 32,4 | -1,37 | 164,14 | —»— | |||
| 20,0 | 139°05´ | 2°43´ | -2°45´ | 19,9 | -0,85 | 164,66 | —»— | |||
| 64,5 | 40°02´ | 1°48´ | -1°5´ | 64,5 | -1,69 | 163,82 | —»— | |||
| 56,0 | 59°34´ | 1°33´ | -1°35´ | 56,0 | -1,32 | 164,19 | жыртпа мен орман шекарасы | |||
| 61,0 | 73°30´ | 2°14´ | -2°16´ | 60,9 | -2,3 | 163,21 | жыртынды мен орман шекарасы | |||
| 51,0 | 104°30´ | 2°21´ | -2°23´ | 50,9 | -1,98 | 164,53 | рельеф | |||
| 51,5 | 128°50´ | 1°42´ | -1°44´ | 51,5 | -1,29 | 164,22 | —»— | |||
| 88,0 | 42°04´ | 1°23´ | -1°25´ | 87,9 | -1,92 | 163,59 | —»— | |||
| 90,5 | 57°58´ | 1°22´ | -1°24´ | 90,4 | -1,96 | 163,55 | бұталар мен орман шекарасы | |||
| 88,5 | 74°01´ | 1°28´ | -1°3´ | 88,5 | -2,0 | 163,51 | рельеф | |||
| 72,0 | 81°30´ | 1°47´ | -1°49´ | 71,9 | -1,87 | 163,64 | —»— | |||
| 100,0 | 89°00´ | 1°16´ | -1°18´ | 99,9 | -2,06 | 163,45 | —»— | |||
| 79,0 | 95°18´ | 1°29´ | -1°31´ | 78,9 | -1,81 | 163,7 | орман мен жыртынды шекарасы |
| ст 2 бағытталған ст3 i=1,44 Hст 2=193,02 (м) | ||||||||||
| ст | 0°00´ | |||||||||
| 17,0 | 10°13´ | 17,0 | 1,56 | -0,12 | 163,2 | рельеф | ||||
| 35,5 | 0°14´ | 35,5 | 0,35 | 1,09 | 164,41 | жол шеті | ||||
| — | — | 0,26 | 1,18 | 164,5 | жол осі | |||||
| — | — | 0,34 | 1,10 | 164,42 | жол шеті | |||||
| 51,0 | 22°58´ | 51,0 | 1,38 | 0,06 | 163,38 | ЭБЖ | ||||
| 60,5 | 36°42´ | 60,5 | 1,52 | -0,08 | 163,24 | рельеф | ||||
| 49,0 | 51°00´ | 49,0 | 0,30 | 1,14 | 162,18 | жол шеті | ||||
| — | — | 0,22 | 1,22 | 162,1 | жол осі | |||||
| — | — | 0,31 | 1,13 | 162,19 | жол шеті | |||||
| 72,0 | 51°13´ | 72,0 | 1,48 | -0,04 | 163,28 | рельеф | ||||
| 79,0 | 69°30´ | 79,0 | 0,26 | 1,18 | 164,5 | жол шеті | ||||
| — | — | 0,15 | 1,29 | 164,51 | жол осі | |||||
| — | — | 0,25 | 1,19 | 164,4 | жол шеті | |||||
| 91,5 | 64°35´ | 91,5 | 1,60 | -0,16 | 163,16 | ЭБЖ | ||||
| 112,5 | 66°20´ | 112,5 | 1,53 | -0,09 | 163,23 | рельеф | ||||
| 132,0 | 72°02´ | 132,0 | 1,50 | -0,06 | 163,26 | қоршау бұрышы | ||||
| 120,0 | 75°18´ | 120,0 | 0,33 | 1,11 | 164,43 | жол шеті | ||||
| — | — | 0,24 | 1,20 | 164,52 | жол осі | |||||
| — | — | 0,35 | 1,09 | 164,41 | жол шеті | |||||
| 54,0 | 60°00´ | 54,0 | 1,48 | -0,04 | 164,28 | пішен мен бұталар шекарасы | ||||
| 36,0 | 81°58´ | 36,0 | 1,51 | -0,07 | 163,25 | рельеф | ||||
| 53,5 | 105°10´ | 53,5 | 1,48 | -0,04 | 163,28 | пішен мен бұталар шекарасы | ||||
| 37,0 | 131°15´ | 37,0 | 1,36 | 0,08 | 163,4 | пішен мен шыртынды шекарасы | ||||
| 21,5 | 63°20´ | 21,5 | 1,41 | 0,03 | 163,35 | рельеф |
| ст | 0°00´ | |||||||||
| 10,0 | 0°00´ | 10,0 | 1,22 | 0,29 | 163,61 | қоршау бұрышы | ||||
| 25,0 | 0°00´ | 25,0 | 0,23 | 0,28 | 163,51 | қоршау бұрышы | ||||
| 34,5 | 0°00´ | 34,5 | 0,26 | 1,26 | 164,58 | жол шеті | ||||
| — | — | 0,18 | 1,33 | 164,65 | жол осі | |||||
| — | — | 0,31 | 1,20 | 164,52 | жол шеті | |||||
| 78,0 | 0°00´ | 78,0 | 1,43 | 0,07 | 164,39 | шыртынды мен орман шекарасы | ||||
| 50,0 | 90°35´ | 50,0 | 1,38 | 0,13 | 163,45 | рельеф | ||||
| 28,5 | 13°40´ | 28,5 | 1,46 | 0,05 | 163,37 | ЭБЖ | ||||
| 20,0 | 72°30´ | 20,0 | 1,17 | 0,34 | 163,66 | үй бұрышы | ||||
| 24,5 | 75°10´ | 24,5 | 1,17 | 0,34 | 163,65 | үй бұрышы |
Ст 4 бағытталған ст 5 і=1,51 Н ст4=192,93(м)
Барлық 50 нүктені санап бітірген соң,ондағы рельеф,жыртпа мен орман шекарасы, бұталар мен орман шекарасы, қоршау бұрышы, жол шеті, жол осі, пішен мен бұталар, үй бұрышы шеті осы нүктелердің барлығы тәртіп бойынша белгіленеді.
5 тапсырма.Тахеометрлік сурет нүктесін анықтау және топопланды салу.
Тахеометрлік сурет нүктесін жапсыру (накладка) полярлық әдіс, яғни транспортир, сызғыш арқылы горизонталь дөңгелекке сақтар түсіру сағат тілі бағыты бойынша және белгілі план масштабы бойынша горизонталь сызба жүргізу әдісімен жасалған.Алынған пикетті 1 мм-лік дөңгелекпен белгілеп, оң немесе төменгі жағынан 0,1 мм дәлдікпен белгілеп жазып қояды.
Белгіленген пикеттер арқылы еңкіштік бағыттын анықтап, горизонтальдар жүргіземіз. Ылдидағы пикеттер арасындағы горизонтальдардың ізін, бірдей арақашықтықта параллель түзулер жүргізілген жылтыр қағазды пайдаланып анықтаймыз.Теодолиттік жүру абрисін пайдалана отырып әрі тахеометрлік журналдағы ескертпелерді қолдана отырып шартты белгілер арқылы ситуация түсіріледі.
Миллиметрлік қағазға 50 нүктені түсіру үшін бірінші теодолит жүрісі бойынша есептелген журналдан координаттың Х,У мәндерін аламыз.Олар Х осі бойынша:-333,81;-238,18;-192,15;233,59;-334,56;-333,81;ал Ү осі бойынша:-233,18;-284,26;-264,85;-122,81;-151,09;-233,18; сандарына тең.
Осы мәндерді Х,Ү осі бойынша А3 форматта өсу ретімен толық сандармен сол нүктелер аралығында жатпайтын етіп түсіреміз.
А3 форматта осы нүктелерді қосамыз.Сонда топографиялық планда 50 нүктені белгілейміз.
Біріншіден, Нст нүктесінен, тахеометрлік журналдан берілген горизонталь дөңгелек нүктесі градуспен өлшеніп, Нст-ден,Нст-ге қарай өлшенеді ол тек Нст мен Б арасын қосатын нүкте болып табылады,сол арқылы Н-ты табамыз. Тура сол әдіспен Нст арқылы горизонталь дөңгелек мәндерін, Б-ны қолдана отырып,қалған 50 нүктенің мәнін табамыз.50 нүктені топографиялық планға сызған соң трасса, үй, рельеф, пішендік өсімдіктер, үй өсімдіктері, тұтас бұталар пайда болды.
Шартты белгілер
| № | М 1:1000 пландагы Бейне | Шартты белгілер атауы | № | М 1:1000 пландагы бейне | Шартты белгі атауы |
| 7 | Теодолитт жүрісінің нүктелері | 266 а) | Қолданган негізгі горизонтальдар олардың белгілері | ||
| Жер белгілері | 266 б) | Негізгі горизонтальдар | |||
| Координат сызықтардың қиылысы | ° ° º º | Орман және ағаштың характеристика сы | |||
| Отқа төзімсіз құрылыстар | || || || || || || || | Пішендік өсімдер | |||
| 89 | Қазу мұнай-газ құбырлары | ··· ··· ··· ··· ··· ... ... ... | Дала өсімдері | ||
| Бағаналы электр байланыс желісі | Ағаш қоршаулар | ||||
| Матерналы көрсетілген шоссе жолдары | Тұтас бұталар өрімі | ||||
| Контурлар шекарасы | Абвгджзи Клмнпрстуфхцч Шщьъэюя |
№2 ЕСЕП-ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫСЫ ТРАССАНЫ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ НИВЕЛИРЛЕУ ЖУРНАЛЫН ӨҢДЕУ ЖӘНЕ ПРОФИЛІН САЛУ
Әрбір студентке геометриялық нивелирлеу журналының бланкісі және бастапқы берілістері көрсетілген тапсырмалар журналы беріледі, онда: трассадағы байланыстырушы және аралық нүктелерінің белгілерін есептеу керек, ендік және көлденең профильдерін салу қажет. Ендік профильде жобалау түзуін салу керек. Бастапқы Рп1 және соңғы Рп2 реперлерінің белгілерін оқытушы көрсетеді.
1-тапсырма.Геометриялық нивелирлеу журналын өңдеу жұмысы:
1.1.Рейканың қызыл және қара жақтардағы алынған көрсеткіштердің айырмасын есептедік, ол "нөльдік айырмашылықтан" екі жаққа да 3мм-ден аспауы керек. Бұл айырмаларды "рейка табаны" көрсеткіштерінің астына жазып қоямыз.
1.2.Байланыстырушы пикеттердің "һ" артықшылығын есептеу керек. Ол рейканың қара және қызыл жақтарынан алынған "а" артқы және "b" алдыңғыларының айырмашылығы ретінде алынады (ортадан санағанда алға
қарағандағы, минус артқа қарағандағы көрсеткіш).
h=a − b hкр=акр→bкр
hкз=акз− bкз
(1)
1.3. Қызыл және қара жақтары бойынша есептелген артықшылардың орта
мәнін есептеу керек.
hор=
hкр+hкз
2
(2)
Бұлардың орта мәнін келесі графаның бірінші жолына бүтінге дейін дөңгелектенеді
(мм).
1.4. Мына формула бойынша
(3)
журналының әрбір бетіндегі есептеулерді тексеріп отыру керек; мұндағы"а", "b" – қара және қызыл жақтаулардың алдыңғы және артқы көрсеткіштерінің қосындысы;
∑һор- берілгенбеттегіартықшылықтардыңқосындысы.
1.5.Нивелирлік жүрістің дұрыстығын тексеру үшін, жүрістердің байланыспаушылықтарын
fh=∑hор− (HРп2− HРп1)
fh=896− 917= −21мм
(4)
формуласы бойынша есептеу керек, мұндағы ∑hор –барлық жүрістердегі орташа
артықшылықтардың қосындысы.
Байланыспаушылықтың рұқсат мәні
fрұқ=(±50√0,6 (км))мм=±39 мм (5)
формуласыбойыншаесептелінеді. Егер fh≤fрұқболса, онда оны барлықартықшылықтарға бүтін түрде (мм) біркелкі етіп бөліп,кері таңба мен түзетулер
ретінде енгізу керек
Hn+1 =Hn+ hт (6)
НРп1=279,19 НРп2=280,104
1. НГК0=279,19-0,104=279,086
2. НГК1=279,91+2,942-2,987=276,865
3. Нx1=279,91+2,736=282,646
4. Нx2=282,646+2,000=284,646
5. НГК2=284,646+0,988=285,634
6. НГК3=285,634-0,843=284,791
7. Нх3=284,791-1,397=283,394
8. НГК4=284,791-1,477=283,314
9. НГК4+16=283,314+2,943=286,257
10. НГК5=286,257-2,841=283,416
11. Нх4=283,416+2,902=286,318
12.НГК6=286,318-1,815=284,503
1.7. Құралдың горизонты (ГИ) арқылы аралық нүктелердің белгілерін (плюстік және ендік нүктелердің)
есептеу керек,
ГИ=Hар+ акр (7)
мұндағы Hар− байланыстырушы нүктелер белгісі,
акр− осы нүктеге қойылған рейканың қара жағындағы белгі көрсеткіш
1. ГИГК0=279,086+0,435=279,521
2. ГИГК1=276,91+2,987=279,897
3. ГИГК2=282,634+1,672=284,306
4. ГИГК3=281,791+1,563=283,354
5. ГИх3=279,018+2,995=282,013
6. ГИГК4=278,917+2,980=281,897
7.ГИГК4+16=281,897+0,130=282,027
8.ГИх4=279,018+1,143=280,161
Ha=ГИ−аа (8)
Ha - аралық нүкте белгісі
аа-осы нүктеде тұрған рейкадағы белгі
| Ст. № | ГК № | Санақтар | Ауытқулар (мм) | ГИ (м) | Н (м) | |||||||||
| артқы | алғы | Аралық | h | Hор | hтүз | |||||||||
| Рп1 | 279,19 | |||||||||||||
| -105 | ||||||||||||||
| ГК0 | -108 | -106 | -104 | 279,086 | ||||||||||
| ГК0 | 279,521 | 279,086 | ||||||||||||
| +42 | -2178 | 279,364 | ||||||||||||
| +68 | -2177 | -2178 | -2176 | 277,686 | ||||||||||
| ГК1 | 276,91 | |||||||||||||
| ГК1 | 279,852 | 276,91 | ||||||||||||
| п+8 | 276,865 | |||||||||||||
| п+15 | 278,005 | |||||||||||||
| л+8 | 277,52 | |||||||||||||
| л+15 | 278,54 | |||||||||||||
| х1 | 279,646 | |||||||||||||
| х1 | 279,646 | |||||||||||||
| х2 | 281,646 | |||||||||||||
| х2 | 281,646 | |||||||||||||
| ГК2 | 282,634 | |||||||||||||
| ГК2 | 284,306 | 282,634 | ||||||||||||
| 283,414 | ||||||||||||||
| +26 | -846 | 281,308 | ||||||||||||
| +76 | -844 | -845 | -843 | |||||||||||
| ГК3 | 281,791 | |||||||||||||
| Бақылау | ||||||||||||||
| ГК3 | 283,354 | 281,791 | ||||||||||||
| +20 | -1400 | 282,892 | ||||||||||||
| +30 | -1401 | -1401 | 282,994 | |||||||||||
| +42 | 280,394 | |||||||||||||
| х3 | ||||||||||||||
| х3 | 281,638 | 280,394 | ||||||||||||
| -1476 | ||||||||||||||
| +68 | -1478 | -1477 | -1477 | 278,741 | ||||||||||
| ГК4 | 278,917 | |||||||||||||
| ГК4 | 278,917 | |||||||||||||
| +16 | 281,86 | |||||||||||||
| +16 | 281,99 | 281,86 | ||||||||||||
| +38 | -2843 | 281,86 | ||||||||||||
| +74 | -2841 | -2842 | -2842 | 279,015 | ||||||||||
| ГК5 | 279,018 | |||||||||||||
| ГК5 | 279,018 | |||||||||||||
| х4 | 281,92 | |||||||||||||
| х4 | 283,063 | 281,92 | ||||||||||||
| +38 | -1819 | 282,941 | ||||||||||||
| +86 | -1816 | -1818 | -1818 | 282,92 | ||||||||||
| Рп2 (ГК6) | 280,104 | |||||||||||||
| Бақылау | -3392 | -1697 | ||||||||||||
| -3392 | ||||||||||||||
| Жалпы бақылау | ||||||||||||||
| ∑hт=НРп2-НРп1=280,104-279,190=0,914м=914мм | ||||||||||||||
| fhпр=∑hор-∑hт=896-914=-18мм | ||||||||||||||
Σһт=НРп2−НРп1= 457,729-456,812= 0,917м= 917мм
fhпр=Σһор−Σһт=896-917=-21 мм
Тапсырма. Профильді салу.
А3 парағына техникалық нивелирлеудің нәтижелері бойынша, ендік және көлденең профильдер салынады. Оның горизонталь масштабы – 1:2000, ал вертикаль масштабы – 1:200 етіп алынады.
Мөлшерлері және графаларының атаулары 1 суретте көрсетілгендей етіп профиль шаршысын сызып алу керек. Ол үшін қағаздың жоғарғы жағынан 12 см жер қалдырып, трассаның ұзындығынан 5 см ұзын горизонталь түзу жүргіземіз. Одан әрі төменірек аралықтары 1,0 см; 2,0 см; 1,5 см; 1,0 см; 1,5 см; 0,5 см; 0,5 см; 2,0 см болатын түзулер сызып шығу керек.
1-сурет. Профиль шаршысы
Профильді былайша құрып шығу қажет:
2.1. 7 графаны толтырып, ондағы пикеттер мен плюстік нүктелерді вертикаль сызықшалармен белгілеу керек.
Горизонталь масштаб 1:2000 алынады. Егер пикеттер арасында плюстік нүктелер болмаса, онда 100 аралық жазылмайды.
2.2. 6 графаға нивелирлеу журналынан алынған барлық пикеттер мен аралық нүктелердің (ендіктерден басқаларын) белгілерін 0,01 м-ге дейін дөңгедектеп жазу керек.
2.3. Профильдегі ең төменгі нүктеге дейінгі аралық 5-6 см-ден аспайтындай етіп шаршының жоғарғы сызығы үшін шартты горизонтты есептеу керек.
Вертикаль масштаб 1:200. Демек, ол 10-12 см. Егер жердің минималь белгісі 148,032м-ге тең болса (1-кесте), онда шартты горизонтты 138 м-ге тең деп алады.
2.4. Берілген нүкте және шартты горизонттың белгілерінің айырмашылығына тең болатын масштабта шаршының жоғарғы нүктесінен бастап ординаталарды салып шығу керек те, координаталарды түзулермен қоса отырып, жер бетінің трасса осі бойынша профилін саламыз.
2.5. Пикетаж журналы бойынша шаршыдағы «Трасса планы» бөлігіне (3 графа) трасса планын құрып шығу керек (2-сурет).
2-сурет. Пикетаждық журнал