Векторлы және растрлы модельдер
Деректер типі бойынша ГАЖ модельдері:
▪ векторлы;
▪ растрлы болып бөлінеді.
Деректердің векторлы модельдері барлық кеңістікті алғаш растрлы модельден өзгеше кеңістіктік бір бөлігін алатын векторларда құрылады. Бұл оның ерекшелігін анықтайды – сақтау үшін аз жадыны және өңделуге аз уақыт шығынын тәртіп бойынша талп етеді.
Векторлы модельде нүкте, сызық және полигон туралыақпараттар кодталып, Х, У координаталар жинағы түрінде сақталады. Мысалы, қыстау, бұлақ көзі, құдық, бұрғылау ұңғымасы және т.б. нүктелердің орналасу орны екі координатамен (Х,У) сипатталады. Жол, жылға, өзендер, әр түрлі құбырлар сияқты сызықты объектілер Х,У координаталар жинағы ретінде сақталады.
Нүктеліобъект – сандық карта объектісі, оның метрикалықсипаттамасы бірнүкте координаттарымен берілген.
Сызықты объект – сандық карта объектісі, оның метрикалықсипаттамасы нүктелерінің координаталары тізбегімен берілген.
Су айдыны, жер бөліктері немесе қызмет көрсету облыстары.Полигонды (аудандық) объектілер сияқты, тұйықталғанкоординаталар жинағытүрінде сақталады.
Векторлықмодельдер әр түрлі тәсілдермен алынады. Ең көп тарағандарының бірі – сканерленген (растрлы) бейнені векторлау. Бұл тәсіл векторлық объектілерді сканерленген бейнеден бөліп алу мен оларды векторлық форматта алудан тұрады. Векторлық пішіндегі деректер жинағы деректер қорыныңобъектілерімен анықталған, ол көптеген мүмкіншіліктерді қамтамасыз етеді. Векторлыққабаттың әрбір объектісіне деректер қорындағы жазба сәйкес келеді, онымен ақпараттың жерге тіркесуі қамтамасызетіледі. Бұл сәйкестік әрбір объектіге сәйкес идентификаторлар тағайындаумен қамтамасыз етіледі. Векторлық модельдің растрлыдан тағы бір артықшылығы: векторлықдеректер жоғары дәрежелі дәлдікпен кодталады.
Растрлы суреттемелер графикалық ақпараттарды сканерлеу нәтижесінде алынуы мүмкін. Растрлы бейнелер өзінше жеке элементар құраушылар (ұяшықтар) мәндерінің жинағын береді,олсканерленген картаға немесе көрініске ұқсас.
Бақылау сұрақтары:
1. Векторлы модельді алу тәсілдері
2. Растрлы модельдің сипаттамалары
3. Растрлы модельдердің ерекшеліктері
4. Объектілерді идентификациялау қалай жүргізіледі?
5. Мәліметтерді бейнелеудің және таңдау тәсілдері
6. Идентификатор интрументі не істейді?
7. ArсMap-та 4 әдістіңқайсысы арқылы обьектіні таңдауға болады?
8. Аттрибур бойынша таңдау (Seleүt өy asttribute) диалогтік терезесінде қандай таңдау әдістері тиімді?
ДӘРІС –10
Дәрістің тақырыбы: ГАЖ-ҒА ГРАФИКАЛЫҚ АҚПАРАТТАРДЫ ЕНГІЗУ
Дәрістің мақсаты: Кеңістік мәліметтерді ұйымдастыру және кеңістік мәліметтерді бейнелеу форматтарымен таныстыру.
Түйінді сөздер: векторлау
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1. Географиялық объектілерді бейнелеу және енгізу тәсілдері.
2. Стандартты форматтар
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы .Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
Дәстүрлі карталар мен, пландарды қолдана отырып, ГАЖ-ге ақпараттарды енгізудің бірнеше тәсілдері бар. Бұл дигитайзерлерді пайдаланып сандау (дигитализация) жәнерастрлы кескінді компьютер экранына сандау (векторлау). Дигитайзермен сандаудың екі түрі бар: нүктелік және ағымдық. Ал векторлаудың үш түрі болады: қолмен, интерактивті және автоматты.
Графикалық ақпараттарды енгізудің тәсілдерін таңдау:
Қажетті технологияны таңдай отырып, бірқатар факторларды ескеруге тура келеді. Оларға: Өңделуге жататын құжаттар сипатын бағалау,бағдарламалықөнімніңқұны, еңбек шығындары, құжаттар саны т.б жатады.
Векторлық ақпараттарды алу әдістерінің салыстырмалысипаттамасы
Бақылау сұрақтары:
1. ArсMAP-тың объектілер қабатындағы кестелеріне қалайқол жеткізуге болады?
2. Атрибуттар кестесіндегі неше жазба объектімен байланысты?
3. Географиялық объектілерді бейнелеу қалай жүзеге асады?.
4. Стандартты форматтарды ата?
ДӘРІС –11
Дәрістің тақырыбы: КЕҢІСТІК МӘЛІМЕТТЕРМЕН ЖҰМЫС
Дәрістің мақсаты:Кеңістік мәліметтерді ұйымдастыру және оларды бейнелеу
Түйінді сөздер:
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1. Кестелермен жұмыс
2. Диаграммалар тұрғызу
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы .Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
Бақылау сұрақтары:
1. Кестелерде қандай мәліметтер беріледі?
2. Кестелер арасындағы байланыс қандай?
3. Диаграмммалармен қандай мағлұмат беруге болады?
ДӘРІС –12
Дәрістің тақырыбы:КЕҢІСТІК МӘЛІМЕТТЕРДІ БІРІКТІРУ
Дәрістің мақсаты: Кеңістік мәліметерді біріктірудің мәні және карталардағы проекциялармен координаталар жүйесіненмәлімет беру
Түйінді сөздер: проекция, картографиялық тор, градустық тор
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1. Кеңістік біріктіру
2.Координаталар жүйесі
3. Проекциялар және бұрмаланулар
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы .Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
Бақылау сұрақтары:
1. Кеңістік біріктіру дегеніміз не?
2. Арақашықтыққа карта проекциясы әсер етеме?
3. Проекциялардың атқаратын рөлі қандай?
4. Қандай проекциялар түрлерін білесіздер?
ДӘРІС –13
Дәрістің тақырыбы: КЕҢІСТІК МӘЛІМЕТТЕРДІ БЕЙНЕЛЕУ
Дәрістің мақсаты: Карта өнімін алу және оларды баспаға әзірлеу жұмыстарымен таныстыру
Түйін сөздер: вьюерлер,
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1. Карталарды әрлендіру және баспаға әзірлеу
2. Жүйедегі жұмысты ұйымдастыру
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Рысбеков Қ.Б., Солтабаева С.Т. Геоақпараттық жүйе негіздері. Алматы, 2009 ж.
2. Что такое ArсGIS 9. М.: Data+, 2004 г.
3. Редактирование данных в ArcGIS. Лекции и упражнении. М Data+, 2009 г.
4. Варламов А,А., Гальченко С.А. Географические и земельные информационные системы .Том 6, М.: «Колос», 2005.
5. Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии. М.:Финансы и статистика, 1998.
