Жұмысты орындау тәртібі және тәжірибелік нәтижелерді өңдеу

Тәжірибені жүргізу- адиабаттық процестің ұлғаюында, ауаның әртүрлі тепе-теңдік күйінде қысым мен көлемнің өзгеруін анықтау. Вакуумдық сорғы (1) арқылы оқытушының белгілі нұсқаған шамасына дейін манометрдегі (7) қысымды 2-3 минут ұстау керек. Осы берілген алғашқы күйдегі параметрлерді: қысымды Р_1арт, Па; көлемді V₁, м³ және бөлменің температурасын Т₁=Т_бөлм өлшеу керек. Сосын кранды (3) тез ашып және қайта жауып, атмосфералық қысымға жеткізбей соңғы күйдің көлемін V₂ шкала 4 бойынша, ал қысымын Р_2арт манометр (7) бойынша анықтау керек. Осылай тәжірибені 5-6 рет қайтаған жөн.

Жұмыстық дененің тәжірибедегі әртүрлі тепе-теңдік күйлеріндегі абсолюттік қысымдар мына формуламен есептеледі:

Р_і(абс) = Р_{бар(атм)} + Р_іарт , Па. (3.16)

Мұндағы Р_і(абс) - жұмыстық дененің әртүрлі тепе-теңдік күйлеріндегі абсолюттік қысым, Па;

Р_{бар(атм)}- қоршаған ортаның (атмосфералық) қысымы, Па;

Р_іарт - әрбір тәжірибедегі манометр көрсеткен ауаның артық қысымы, Па.

Нәтижелерді 3.1-кестеге келтіріп, Р,V – диаграммасында тәжірибелік және есептілген адиабаталарды, алғашқы 1-ші нүктеден Р_1(абс)V₁тұрғызу керек.

Тәжірибелік адиабата тәжірибе параметрлерімен 3.1-кесте бойынша тұрғызылады да, ал есептелінген (3.9) теңдеуімен бірінші нүктеден басталып, тәжірибелік көлемдерге V₁^тәж, V₂^тәжжәне қысымға Р_1(абс) сәйкес қысымдар Р_2(абс) анықталып (К=К_әд=1,41), гиперболаға ұқсас тұрғызылады.

Тәжірибенің қатесі-осы тәжірибелік және есептелінген адиабаттардың ең үлкен бір бірінен өзара алшақ орналасқан қисық сызықтарының жерлерінен анықталады:

. (3.17)

Әр тәжірибенің адиабаттық көрсеткішін К_і(3.7) теңдеуі арқылы есептеуге болады:

. (3.18)

Ал К-ның орта мәні:

K_ор.тәж = . (3.19)

Мұндағы п – тәжірибе саны.

К_ор.тәж – ның мәнін әдебиеттік шамамен К_әд салыстырғандағы салыстырмалы қателік:

. (3.20)

Әр тәжірибедегі ұлғаю L және толық берілген (техникалық) жұмыс L` (3.13) және (3.14) теңдеулерінен табылады. Мұндағы m – ішкі түтікшедегі (6) ауаның массасы. Оны идеал газдың күй теңдеуінен анықтауға болады:

m=Р₁V₁/RT_орта , кг (3.21)

мұндағы R_әд=287Дж/(кгК) – ауаның газ тұрақтысы.

Жұмысты анықтағанда максималдық қателікті мына түрде жазуға болады:

δL_тәж=δР_тәж+δV+δК_әд, (3.22)

мұндағы δV= ∆V/V·100% - көлемнің тәжірибедегі салыстырма қателігі;

∆V – көлемді өлшеудегі абсолюттік қателік, м³, өлшеуші шкаланың (6) кіші бөлігінің жартысына тең болады.

3.1 кесте

Тәжірибелік берілгендер

Р_{бар(атм)} =..., Па; Т_орта=..., К

Тәжірибе нөмірі	Қысым	Көлем
Р1арт		Р2арт		V1тәж	V2тәж
кгс/см2	Па	Па	кгс/см2	Па	Па	см3	м3	см3	м3

Есептелінген нәтижелер 3.2 – кестеде келтірілген.

3.2 кесте

Есептелінген нәтижелер

Есептеу номері	Қысым	Көлем	Ұлғаю жұмыс	Толық беріген жұмысы	Адиабата көрсеткіші
, Па	, Па	V1тәж, м3	V2тәж, м3	L, Дж	L, Дж	К

Әдебиеттер: 1[49-51бет], 3[26-27, 30-34беттер], 5,6[22-23, 26-27бет-тер], 10[33-36, 61-63 беттер].