Жаңа заман дәуіріндегі нидерландтар (Голландия) философиясы.

XVI-XVII ғ.ғ. Голландия дамыған, алдынғы қатарлы ел болды. Оның алғы шарттары, себептері:

ü сауда мен кәсіпкерліктегі Нидерландықтардың жетістігі (жаңа техникалық құралдарды қолдану, суда жүзу, коммуникация және т.б.);

ü өзге Еуропалық елдерге қарағанда буржуазиялық қоғами - экономикалық қатынастардың ерте басталып, қалыптасуы;

ü Еуропадағы ең алғашқы буржуазиялық - демократиялық революцияның болуы;

ü халықтың сауаттылық деңгейінің жоғары болуы, кітап басудың дамуы, гуманизм идеясының кең тарауы.

Қайта өркендеу және Жаңа Заман дәуіріндегі атақты Голландия философтары- Э. Роттердамский, Г.Гроций, Б. Спиноза.

Дезидерий Эразм Роттердамский (1469-1536)- философ, діндар, гуманист, "Солтүстік Қайта Өрлеу" өкілі. Ең атақты философиялық шығармасы "Ақымақтықты мадақтау". Эразм философиясының негізгі қағидалары:

ü ортағасырлық схоластиканы сынау, келеке ету;

ü ерте христиандықты мадақтау ("ерте христиандық ренессансқа" оралу, католицизм идеясын қабылдамау);

ü моральдік іс-әрекетке шақыру ("Ғайса философиясын"сақтау);

ü идеалды мемлекет деп күшті, бірақ гуманистік монархияны ұғыну;

ü дүние екіұдайлы (диалектикалық) -қарама-қарсы құбылыстар, процестер өзара байланысты, бүтіннің әртүрлі жақтары болады;

ü дау, жанжал, эксцесс, аффект, экзальтациядан ада болу керек.

Адам мәселесін зерттей келе Эразм оның жақсы және нашар қасиеттерін көрсеттіп берді. Жақсы қасиеттер:

ü еркіндік, бейбітшілік, ұстамдылық, қарапайымдылық, сауаттылық;

Нашар қасиеттер:

ü фанатизм, надандық, зорлық, екіжүзділік, шектен асқан интеллектуалды шытырмандық ("схоластиканы" терістеу, сынау).

Гуго Гроций (1583-1645) - философ, заңгер, қоғам қайраткері, Голландиялық әлеуметтік - саяси және құқық философиясының көрнекті өкілі.

Гуго философиясының негізгі мәселелері:

ü гносеология, таным мәселесі;

ü мемлекет пен құқық мәселесі;

ü соғыс пен бейбітшілік мәселесі;

ü халықаралық қатынастар мәселесі.

Гроций табиғи құқық теориясының негізін қалаушыларның бірі, оның идеялары:

ü құқықты Құдай бермеген;

ü құқық бастапқыдан адамда бітімделген;

ü барлық берілген құқықты екі үлкен тарауға бөліп қарастырды- табиғи құқық және жазылған (позитивтік) құқық;

ü табиғи құқық - адам табиғаты, болмысымен бітімделген (өмір сүру құқы, еркіндікке құқық, әділеттілік және т.б.) құқық, ол заңда жазылса да, жазылмаса да мүлтіксіз орындалуы керек;

ü позитивтік (жазылған) құқық-ресми құжаттарда, заңдарда жазылған, адам жасайтын тәртіп нормалары;

ü ресми (жазылған, позитивтік) құқық табиғи құқыққа негізделіп, оған кереғар болмауы керек.

Тақырып бойынша негізгі ұғымдар: Рационализм, эмпиризм, субстанция, монодология, таза тақта, индуктивтік-эмпириялық әдіс, дедуктивтік-рационалдық әдіс т.б.

Тақырып бойынша тест тапсырмалары:

1. Бұл дәуірде философия ғылыммен бірікті:

А. Ортағасыр

В. Антика кезеңі

С. Жаңа заман

D. Қайта өрлеу дәуірі

Е. Ағартушылық кезең

2. «Монада» ұғымын енгізген қай философ:

А. Лейбниц

В. Бэкон

С. Декарт

D. Локк