Ядролық бөлінудің тізбекті реакциясы

Игорь Васильевич Курчатов 1903 жылы 12 қаңтарда Сим ауылында,Оңтүстік Оралда,орманшының көмекшісі Курчатовтың отбасында дүниеге келді.Игорь гимназияға оқуға түскен кезде,оның отбасы Сібірге көшіп келеді.Курчатовтың үлкен қызының ауруының кесірінен Симферопольға көшеді.1920жылы көктемде Курчатов гимназияны бітірген соң,Таврическ университетіне оқуға түседі.1920 жылы Крымде Совет үкіметі орнады.Оқу қиын болды.Аштық және қырғын білдірді.Курчатов ешқандай жұмысқа құлшынбады,өзінің өмір сүруіне.Ол қаражұмысшы,балалар үйінің тәрбиешісі,көлік тұрақ жайының диспечері,кинотеатрдың күзетші болды.1923 жылы Курчатов университеттіерте аяқтап,білімін жалғастыру үшін Петрогод қаласына,политехникалық институтқа түси үшін шешім қабылданды.Мұнда ол кеме құрастырушы факультетінің 3 курсы болып түсті.Материалдық питерский студенттерінің жағдайы қиын болды.Осында оның болашақ білім жолы басталды.1924жылы радиоактивті қар мақаласы басылып шықты.1924жылы политехникалық институтта оқуы тоқталып,аға физик обсерватории Н.Н.Калитина мен Курчатов Феодосиға Гидрометеорологиялық орталыққа экспедицияға барды.Курчатов күнделікті өзінің жұмысынан басқада зерттеу жұмыстарын атқарды.Ол өзінің зерттеушілерін статья қырылып жариялады.1924жылы күзде Баку қаласына келді.Оны асисент қызметіне оқытушысы Таврическ университетіне шақырады. Солжерде Курчатовтың университеттегі жолдасыК.Д.Сидельников жұмыс істеді.Әпкесі Мария Дмитриевна кейін Игорь Васильеевичтің әйелі болды.Бакуде Курчатов қатты дененің электролизін жұмысын жариялады.Ол өзінің физикалық атағын сезініп,және өзін үлкен физикада сынамақ болып шешім қабылдады.Физиканың сол уақытта орталығы сол жылдары Ленинград физика техникалық институт болған.Оны Иоффе құрған.Сол жерге Бакудің К.Д.Сидельников жәнеКурчатовта барды.1925жылы 1-қыркүйекте Физика техникалық институтына жұмысқа қабылдады.Ленинградта алғашқы бірінші болып,Бакинскии физиктерінің Ленинградта Курчатовтың және Сидельниковтың металдық фольгадан электрондардың жай өтуі атты статьясы жарияланды.Курчатов кристалдан токтың өтуінің жаңа әдісін ойлап тапты.Өткізу мақсатында Курчатов және Кобеко ерітінді тұзын қолданды.Осылайша Курчатовтың жаңа диэлектрик сыныбы ашылып,ол сигнетоэлектрикам деп аталды.Өзінің электрлі қабілетімен сигнетоэлектрик ферромагнетиктің толық анологы болды.Көпжылдық зерттеуінің нәтижесінде сигнетоэлектрик құбылысы аяқталып,1933жылы жарияланды.Курчатов техникалық физикалық зерттеуге үлкен маңызды жаңалық ашты ғылымға.Оның ағасы Борис Васильевич Курчатов және үлкен білімділер бірге жұмыс істеді.Ол өмірінің соңына дейін,осы ауданда жұмыс істей алар еді.Бірақ 1932жылы бірінші орынға ядролық физика қойылды.Физика техникалық институтта 1932жылы қарашада ядролық семинар болды. , Оны А.И.Алиханов,Д.Д.Иваненко,И.В.Курчатов,Д.В.Скобельцын басқарды.Сол уақытта Курчатовтың қызығушылығы ядролық физикаға аудан 1933ж 24-30 қыркүйекте Ленинградта Оргкомитет бірінші Совет одағының атомдық ядролық конференцияның басқарушысы және семинардың белсенді қатысушысы болды.

1932жылы КСРО да ядролық физика күнің белгіледі.Шындық,революцияға дейін Ресейде радиоактивтілік геофизика және геохимиялық жұмыс басталды.Әсіресе В.И.Вернодсконың зерттеуі маңызды болып табылды.Курчатовтың келуіне байланысты ядорлық физика тамыды.Көпвольтты үдеу бірліктері дами бастады.Осындай үдеу Харковь қаласында Украйындық физика техникалық институттарда салынды.Курчатов Ленинградтағы физика техникалық институтта үдеу құрылуына жетекшілік етті.Курчатов ЛФТИ және УФТИ де ғана емес,сонымен қатар педагогикалық және Ленинградтағы педагогикалық ядролық физика ғылым саласында жұмыс істеді.

1935жылы ядролық физиканың фундаменті қаланып,ашылды.Осылайша 2 изомерлі ядролық бром ашылды.Ашылған ядролық изомер шетелдік зерттеушілердің қызығушылығын тудырды.Жас советтік ядролық физика білімнің буынының өсуіне алып келді.1935ж Курчатовтың атомдық ядроның қимыл іс әрекетін көрсетті.

Атомдық ядро туралы бүкіл одақтық конференцияда 20-26 қыркүйекте аралығында Мәскеуде өтті.4 жыл аралығында болған бірінші конференциядан бері көптеген ғылыми жұмыстар жүргізілді.Конференцияға атақты француз космостық сәулелерді зерттеуші Оже,В.Паули,Вилям,Пайтерлс қатысты.Бұл конференцияда Курчатов өзінің юаяу нейтрондардың жұтылуы туралы эксперименттін және өзінің әріптестерімен бірге ашқан нейтрондардың резонанстық жұтылуы туралы айтты.2 ші конференциядан соң атомдық ядро туралы Кеңес өтті.Кеңестің ұйымдастырушысы және белсенді қатысушысы Курчатов болды.Кеңестің басты мәселесі ядроның бөлінуі туралы болатын 1939ж Кеңеске Курчатовтың әріптестері ядроның бөлінуі туралы тақырыпта докладтарын қорғады.А.И.Лейпунский доклады уранның бөлінуі туралы тақырыпта жазылды.Ол өзінің доклодында септік реакцияның бөлу мүмкіндігін ерекше атап өтті.1940ж 20-26 қарашада Мәскеуде өткен атомдық ядроның физикасы туралы кеңесте Курчатовтың шәкірті Г.Н.Флеров уран ядросының өз бетінше бөлінуі туралы доклад жасады.Бұл мәселе Курчатовтың кеңесімен жүргізілді.Ол септік реакцияның болу жолдарын түсіндірді.Курчатовтың тағы бір жұмысы жаңа қуатты сиклотронды жасап шығару болатын.

1942ж 1-ші қаңтарда жаңа сиклотрон іске қосылуға тиіс болды.Бірақ Курчатовтың жоспарына соғыс кедергі келтірді.Сол кездегі белгілі ғалымдар Курчатов,Флеров,Петржак пен Панасюск армияға шақырылды.Курчатовтың ендігі жұмысы әскери теңіз флотының кемелерінің минадан қорғану жолдары болатын.Ол соғыс жағдайында Қара теңіздегі флотта жұмыс жасады.1941ж қарашада Курчатовты Кавказ жағалауына жіберді,ол желтоқсан айында Казань қаласына жіберілді,онда физика техникалық институт жұмыс жасайтын жәнеде институттың жұмысы соғыс мәселерімен тығыз байланысты болатын.1942ж күзінде Курчатовты Мәскеуге шақыртты.Мәскеуге шақыртудың себебі атомдық энергия туралы жұмысты тапсыру болатын.Ол сол кездегі ең жауапты жұмыс еді.Курчатов терең ойымен Казань қаласына қайта оралды.1943ж қаңтар айында оны қайта Мәскеуге шақырды.Курчатов Мурманск қаласына Комитеттің шешімен командир болып жіберілді.Солтүстік флотта атқарған соңғы жұмысы осы еді.

1943ж 5 наурызда Курчатов Мәскеуге қайта келді.Мәскеуде атомдық мәселені шешуде үлкен белсеніспен кірісті.Бұл мәселеде шешілмеген мәселе өте көп еді.Яғни қарамағында істейтін мамандар жинау,өнеркәсіппен байланыс орнату және т.б.Курчатовтың таңқаларлық ұйымдастыру талантының арқасында бұл мәселелердің шешілуіне жол ашты.1946ж 26-шы желтоқсанда алғаш рет европамен Азия континентінде уран ядросының бөлінуі өткен септік реакция атомдық энергия институтында жүзеге асты.Ал 1949ж тамыз айында Курчатовтың басшылығымен атомдық бомбаны тәжірибе жүзінде алғаш рет қолданды.1953ж тамызда сутегі бомбасының толығымен жасалғандығы туралы мәліметті ТАСС КЕңес одағына баяндады.1953ж 12 тамызда сутегі бомбасы алғаш рет қолданды.Атомдық бомбаны жасаған соң Курчатов Отанына оны бейбіт мақсатта қолдану үшін жұмыс жасады.Оның басшылығымен Обнинск қаласында бірінші атомдық электростанция құру туралы жоспар жүзеге асырылды.

Ол 1954ж 27шілдеде іске қосылды.1955ж мамыр айында Мәскеуде Кеңес одағының ғылыми академиясының сессиясы өтті.Онда ядролық физика саласында жүргізілген жұмыстар жайлы айтылды.Осы жылдың тамыз айында Женева қаласында Бірінші Бүкіл халықтық конференция өтті.Онда атом энергиясын тек бейбіт мақсатта қолдану жайында шешім қабылданды.Кеңес одағы ғылыми академиясының мүшесі Д.И.Блохинуев өзінің атомдық электростанциясының жұмыс істеу принципі туралы докладың ең алғашқы болып қорғады.Бұл мәселе Курчатовты да толғандырды.Ол Англяға қайта келген соң 1956ж 10-мамырда Правда газетінде атом энергиясының маңызы туралы жазды.Яғни халыққа энергия жетіспеушілігінің бірден бір шешімі,ол термоядролық тез болып табылады деді.Бұл мәселені шешуде Курчатов өзінің өмірген арнады.Сондықтан Игорь Васильевичтің денсаулығына сызат түсті.1957ж қараша айында Курчатов инсультқа ұшырады.Бірақ денсаулығына қарамастан ғылымен айналысуын тоқтатпады.
1960ж Харковь қаласында А.И.Лейпунск,К.Д,Сидельников,А.К.Вальтера атты достарымен кездесті.Оның соңғы туындысы 1960ж 7-ақпанда жарық көрді және ол сол жылы өмірден өтті.

«Мен Кеңес Одағының жоғарғы Кеңесінде жұмыс істегеніме және де Ресей елінде туылғаныма,өмір бойы атом туралы ғылыммен айналысқаныма бақыттымын» деді-Курчатов.

??Тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар:

1. Жасанды радиоактивтілік

2.Фермидің тәжірибелері

3.Фермидің β- бөлінуінің теориясы

4.Уранның бөлінуі

5. Ядролық бөлінудің тізбекті реакциясы

6. Игорь Васильевич Курчатов

7. Энрико Ферми

V. Қорытынды

Дәріс