Канада халқының денсаулығын нығайту орталығы

Жеке бірліктерде өмір сапасын бағалаудың алғашқы мүмкіндіктері 1991 жылы Қоғамдық және әлеуметтік қызметтер министрлігінің тапсырысы бойынша Канада халқының денсаулығын нығайту орталығында болды. Орталыққа дамуында ауытқулар бар адамдардың даму үшін үлгіні әзірлеу міндеті қойылды.

Жоба кең даму алды және1994 жылдың өзінде өмір сапасын ғылыми-зерттеу бөлімі қалыптастырылды. Бүгінде Орталық бірнеше, оның ішінде халықтың жас санаттары қарт адамдар, жасөспірімдер, үлкендер бөлінісінде өмір сапасын зерттеу жобаларын аяқтады. Орталықтың зерттеу тобы сондай-ақ, халықтың әртүрлі психиатриялық ауруханалардың бұрынғы емделушілері сияқты топтары үшін құралдарды қолдануда басқа да мекемелерге және ұйымдарға көмек көрсетеді. [43]

1994-2001 жылдар аралығында өмір сапасын зерттеулер бөлімі бірден екі ғалым - Ребекка Ренвик және Деннис Рафаэльдің ғылыми басқаруында болды. Жобаның жетекшісі Иван Браун болды, ал Тед Майерскот деректер қорларымен және қоғаммен байланысты қамтамасыз етумен айналысты.

Орталық есептейтін өмір сапасы индексі өмірдің субъективтік қанағаттандырылу нәтижелерін әртүрлі әлем елдеріндегі өмір сапасы объективтік детерминант зерттеулерімен байланыстыратын бірегей әдістемеге негізделеді. 2005 жылы соңғы зерттеуде индекс 111 елге есептелді.

Дістеме

Әдістеме факторлардың кең қатарын ескере отырып, өмірдің сапалық сипаттамалар объективтік бағалау мақсатына бағындырылған. Бірақ егер материалдық саулықты табыстар, еңбекақы, халықтың жан басына ЖІӨ көлемі ретінде сандық көрсеткіштер көмегімен өлшеу қиын болмаса, онда қоршаған орта, саяси еркіндіктер деңгейі, бос уақыт объектілерінің дамығандығы және т.б.сияқты материалдық есепке алынуы қиын нарықтық емес факторларды өлшеу жеткілікті дәрежеде қиын.

Сондай-ақ, әдістеме әртүрлі факторларға және әлеуметтік-экономикалық саулықтың көрінісін құрайтын материалдық емес активтерге сандық мәндер беруге байланысты еңсерілмейтін қиындықтарын жоятындай көрінген. Мұнда әңгіме бірыңғай статистикалық өлшеуішке біріктіру жолымен әлеуметтік және экономикалық саулықтың балама, ақшалай емес көрсеткіштерін әзірлеудің көптеген мүмкіндіктерінде болып отыр. Кез келген жағдайда, қажеттілігіне қарай әдістеме сараптамалық пікірге жүгінуге тура келетін жағдайға жол береді.

Өмір сапасын бағалау 11 бөлімдерден тұратын сауалнама көмегімен жүзеге асырылады, сауалнама нәтижелері барынша жоғары бағалау жақсы өмір сапасын көрсететіндей шәкіл бойынша балдарда бағалар түрінде ұсынылады. Сауалнаманың ерекшелігі ерекше сұрақтардың көмегімен тән және психологиялық саулықты бағалауға екпін түсіре отырып, адамдар өмірінің сапалық көрсеткіштерін өлшеу қабілеттігін білдіреді.

Сауалнама Канаданың барлық популяцяларына және оның халқының репрезентативтік іріктемелеріне қолдану үшін нормаланған.

Сауалнама тармақтары сегіз шәкілге топтастырылған: нақты жұмыс істеу, рөлдік қызмет, дене ауруы, жалпы денсаулық, тіршілік қабілеті, әлеуметтік жұмыс істеу, эмоционалдық жай-күйі және психикалық денсаулық. Әрбір шәкілдің көрсеткіштері 0 және 100 арасында түрленеді, мұнда 100 толық денсаулықты білдіреді, барлық шәкілдер мынадай екі көрсеткішті қалыптастырады: жан және тән саулығы.

Сандық тұрғыда мынадай көрсеткіштер бағаланады:

1) General Health (GH) – денсаулықтың жалпы жай-күйі - қазіргі сәтте және перспективада науқастың өзінің денсаулық жағдайын бағалауы.

2) Physical Functioning (PF) – денсаулық физикалық жүктемелер орындауды лимиттейін (өз-өзіне қызмет көрсету, жүру, баспалдақпен көтерілу, ауырлықтарды көтеру және т.б.) дәрежесін көрсететін дене жұмысын істеу.

3) Role-Physical (RP) – рөлдік жұмыс істеуге (жұмысқа, күнделікті қызметті орындауға) физикалық жағдай әсері.

4) Role-Emotional (RE) – рөлдің жұмыс істеуге эмоциялық жағдай әсері эмоциялық жағдай жұмысты немесе басқа күнделікті қызметті орындауға (уақыт шығындарын ұлғайтуды, орындалған жұмыс көлемін азайтуды, оны орындау сапасының төмендеуін және т.б. қоса алғанда) кедергі келтіретін дәрежені бағалауды болжайды.

5) Social Functioning (SF) – әлеуметтік жұмыс істеу, физикалық немесе эмоциялық жағдай әлеуметтік белсенділікті (қарым-қатынас) шектейтін дәрежемен анықталады.

6) Bodily Pain (BP) – аурудың қарқындылығы және оның үйдегі және үйден тыс жұмысты қоса алғанда, күнделікті қызметпен айналысу қабілетіне әсері.

7) Vitality (VT) - тіршілік қабілеті (өзін әлсіздерге қарсы күші және қуаты толық сезінуді білдіреді).

8) Mental Health (MH) – психикалық денсаулықты өзіндік бағалау, көңіл күйді сипаттайды (депрессияның, үрейдің болуы, жалпы оң эмоциялардың көрсеткіші).

Негізгі проблемалардың бірі бірыңғай синтетикалық көрсеткішті есептеу үшін факторлардың әрбірінің (салыстырмалы және маңызды ауқымдарда өлшенетін) үлес салмақтарын анықтау кезінде субъективтілікті жою болып табылады.

Қазіргі сәтте оны БҰҰ-ның Адам құқықтар декларациясы негізінде жасай отырып, адамдардың өмір сапасын анықтайтын факторлар тізбесін кеңейту туралы әңгіме болып отыр.