Ылмыстық жауаптылықтан жəне жазадан босатудың негіздері

Қылмыстық жауаптылықтан және жазалаудан босату Қылмыстық Кодекстің 5 бөлімі болып табылады. 5 бөлімдегі 65—77 баптарын қамтиды.

Келесі жағдайларда азамат қылмыстық жауаптылықтан және жазалаудан босатылады:

- Шын өкiнуiне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

- Қажеттi қорғану шегiнен асқан кезде қылмыстық жауаптылықтан босату

- Татуласуға байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

- Жағдайдың өзгеруiне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

- Ескіру мерзiмiнiң өтуiне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

- Жазаны өтеуден мерзiмiнен бұрын-шартты түрде босату

- Жазаның өтелмеген бөлiгiн неғұрлым жеңiл жаза түрiмен ауыстыру

- Жүктi әйелдердiң және жас балалары бар әйелдер мен жас балаларды жалғыз өзі тәрбиелейтін еркектердің жазаны өтеуiн кейiнге қалдыру

- Ауруға шалдығуына байланысты жазадан босату

- Төтенше мән-жайлардың салдарынан жазадан босату мен жазаны өтеудi кейiнге қалдыру

- Айыптау үкімінiң ескіру мерзiмi өтуiне байланысты жазаны өтеуден босату

- Рақымшылық немесе кешiрiм жасау актiсi негiзiнде қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату

- Соттылық

Осы аталған жағдайларға тоқталып өтсем.

65-бап. Шын өкiнуiне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

1. Бiрiншi рет кiшiгiрiм немесе орташа ауырлықтағы қылмыс жасаған адам, егер ол қылмыс жасағаннан кейiн айыбын мойындап өз еркiмен келсе немесе қылмысты ашуға жәрдемдессе, немесе қылмыс келтiрген зиянды өзгеше түрде қалпына келтiрсе, қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкiн.

2. Жеке адамға қарсы ауыр немесе аса ауыр қылмысты қоспағанда, қылмыс жасаған адам, егер ол ұйымдасқан топ, қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) трансұлттық ұйымдасқан топ, трансұлттық қылмыстық қоғамдастық (трансұлттық қылмыстық ұйым) немесе тұрақты қарулы топ (банда) жасаған қылмыстарды болғызбауға, ашуға немесе тергеуге, ұйымдасқан топ, қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) трансұлттық ұйымдасқан топ, трансұлттық қылмыстық қоғамдастық (трансұлттық қылмыстық ұйым) немесе тұрақты қарулы топ (банда) жасаған қылмыстарға басқа да қатысушыларды әшкерелеуге белсендi түрде жәрдемдессе, қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкiн.

3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайлар болған кезде басқа санаттағы қылмыс жасаған адам тек осы Кодекстiң Ерекше бөлiмiнiң тиiстi баптарында арнайы көзделген реттерде ғана қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкiн.

66-бап. Қажеттi қорғану шегiнен асқан кезде қылмыстық жауаптылықтан босату

Қоғамдық қауiптi қылмыстан болған үрейлену, қорқу немесе сасқалақтау салдарынан, сондай-ақ тұтқиылдан шабуылдау салдарынан қажеттi қорғану шегiнен асқан адамды сот iстiң мән-жайын ескере отырып, қылмыстық жауаптылықтан босатуы мүмкiн.

Аржылық бақылау

Қаржылық бақылау- қаржы жүйесінің барлық буындарының ресурстарын жасау, бөлу және оларды пайдаланудың негізділігін тексеруге бағытталған айырықшылық қызмет және қаржыны басқарудың функциялық элементтерінің бірі. Ол басқарудың қаржылық жоспарлау, қаржыны оперативті басқару сияқты басқа элементтерімен тығыз байланысты және бір мезгілде жүзеге асырылады.

Қаржылық бақылаудың болуы экономикалық категория ретіндегі қаржыға бақылау функциясының тән болумен объективті түрде шарттастылған. Бұл функция арқылы қаржы бөлудің қалыптасып отырған үйлесімдері қорлардың ара слмағы, оларды қалыптастырудың көздері, пайдаланылуы туралы ескертіп отырады. Қаржының бақылау функциясы материалдық игіліктерді өңдіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісіне қоғам, ең алдымен мемлекет тарапынан ықпал жасауға мүмкіндік береді.

Қаржылық бақылаудың өзіндік өзгешілігі- оның ақшалай нысанда жүзеге асыратылығында.

Қаржылық бақылаудың объекті қаржылық ресурстарды, соның ішінде ұлттық шаруашылықтың барлық деңгейлері мен буындарында табыстар мен қорланымдарды қалыптастыру үрдістері, ақшалай қорларды жасау және пайдалану болып табылады.

Қаржылық бақылаудың іс- әрекеттінің сферасы бақылаудың басқа түрлерімен: әкімшілік, құқықтық, әлеуметтік, техникалық, саяси бақылаумен жиі тура келуі мүмкін. Шаруашылық ұйымдардың қаржылық жағы шаруашылық қызметпен тығыз байланысты болғандықтан қаржылық бақылауды шаруашылықтық бақылаудан бөліп алу қиынға түседі, ал кейде мүмкін болмайды, өйткені қаржылық операциялардың көбінде шаруашылық қызметтің басқа үрдістері бейнелеп көрсетіледі.

Мемлекеттік қаржылық бақылауды жүргізу құпиялық режимді қамтамасыз ету ескеріле отырып, тәуелсіздік, объективтілік, анықтық, ашықтық, құзырылық, жариялық қағидаттары міндетті түрде сақталып жүзеге асырылады.

Тәуелсіздік қағидаты- мемлекеттік қаржылық бақылау органдарының және олардың жұмыскерлерінің қызметті жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігіненұқсан келтіретін кез келген араласушылыққа жол бермеу.

Бақылаудың объективтілік қағидаты- бақылауды Қазақстан Республикасы заңнамасына, мемлекеттік қаржылық бақылау стандарттарына қатаң сәйкстікпен жүргізу, мүдделер қақтығысын болдырмау.

Анықтық қағидаты- бақылау нәтижелерін бухгалтерлік, банктік құжаттармен, бақылау объектінің өзге құжаттармен расттау.

Бақылаудың ашықтық қағидаты- бақылау нәтижелерін баяндаудың айқындығы, мемлекеттік қаржылық бақылау органдарының Қазақстан Республикасы Президентіне, Үкіметіне, мәслихаттарға, жұртшылыққа есеп берушілігі.

Құзырылық қағидаты- мемлекеттік қаржылық бақылау органдары жұмыскерлерінің бақылауды жүзеге асыру үшін қажетті кәсіби білімдер мен дағдылардың жиынтығы.

Жариялық қағидаты- құпиялық режимді, қызметтік, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге құпияны қамтамасыз етуді ескере отырып, мемлекеттік қаржылық бақылау нәтижелерін міндетті жариялау.

Қаржылық бақылаудың функциялары:

1. қаражаттардың жұмсалуын тексеру;

2. қаржы жүйесінің барлық буындары бойынша мемлекеттік ресуртарға қаражаттарды жұмылдырудың уақытылығы мен толымдылығын тексеру;

3. есеп және есептеме ережелерінің сақталуын тексеру.