ПрактикалыҚ сабаҚтар
Практика 1. Қазақстан еспубликаның су және ауыл шаруашылығы және олардың қазіргі жағдайы. Республиканың негізгі аудандардағы су шаруашылығының келешектегі даму жолдары
Пайдаланылған әдебиеттер:1.Зузик Д.Г . Экономика водного хозяйства. М.Колос, 2000г.
2. Ақжанов Ә.А., Әймен Ә.Т Су шаруашылығы экономикасы.Тараз, ТарМУ, 2007ж (практикум) Ғаламторлық ресурс.
Практика 2Су шаруашылығында еңбекті ұйымдастыру
Пайдаланылған әдебиеттер:1.Зузик Д.Г . Экономика водного хозяйства. М.Колос, 2000г.
2. Ақжанов Ә.А., Әймен Ә.Т Су шаруашылығы экономикасы.Тараз, ТарМУ, 2007ж (практикум) Ғаламторлық ресурс.
Есеп1
Кесте 1 - Жұмыс уақытының қорын пайдалану көрсеткіштері.
| Көрсеткіштер | Өзгерісі | |||||
| +,- | % | |||||
| Орташа тізімдік жұмысшылар саны, адам | ||||||
| Жұмыс күндерінің саны | ||||||
| Жұмыс күнінің орташа ұзақтығы, сағат | 7,8 | 7,95 | 8,0 | |||
| Атқарылған сағат саны | ||||||
| Жұмыс уақытының қоры | ||||||
Есеп2
Кесте2 - Жұмыс күшінің қозғалысына талдау.
| Көрсеткіштер | жыл | жыл | жыл | ||
| Қабылданған жұмысшылар | |||||
| Шығарылған жұмысшылар | |||||
| Өз еркімен шығарылғандар | |||||
| Пенсия немесе оқу бойынша шығарылғандар | - | - | - | ||
| Тәртіп бұзғаны үшін шығарылғандар | |||||
| Тұрақтамау себептері бойынша (өз қалауы бойынша, себепсіз жұмысқа шықпағаны үшін) шығарылғанда | - | - | |||
| Барлық жұмысшылар саны | |||||
| Қабылдануы бойынша айналым коэффиценті | |||||
| Шығарылуы бойынша айналым коэффиценті | |||||
| Ағымдық коэффицент |
Практика 3Су шаруашылығындағы жалақы төлеу
Пайдаланылған әдебиеттер:Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия. - М.: ИНФРА-2002.-384 с
Есеп 3
Кесте - Мерзімді еңбекақы қорын талдауға бастапқы мәліметтер.
| Көрсеткіштер | 1жыл | 2жыл | 3жыл | Өзгеріс | |
| +,- | % | ||||
| Орташа жылдық жұмысшылар саны, адам | |||||
| Жұмыс күндерінің саны | |||||
| Жұмыс ауысымының орташа ұзақтығы, сағат | 7,8 | 7,95 | 8,0 | ||
| Жалпы еңбекақы қоры, мың теңге | |||||
| Бір жұмысшының еңбекақысы: орташа жылдық, мың теңге | |||||
| орташа күндік, теңге | |||||
| орташа сағаттық, теңге |
Есеп 4
Цехта мерзімді жұмыста, еңбектің бірқалыпты жағдайында 200 жұмысшы жұмыс істейді, соның ішінде 40 жұмысшы ІІ разрядпен, 55-ІІІ, 65 –ІV, 20-V, 20-VІ разрядпен жұмыс істейді.
Цех жұмысшысының орта сағаттық қойылымын және орташа тарифтік разрядын есептеңіз.
Есеп 5
Цехта мерзімді жұмыста, еңбектің бірқалыпты жағдайында 200 жұмысшы жұмыс істейді, соның ішінде 50 жұмысшы ІІ разрядпен, 65-ІІІ, 45 –ІV, 20-V, 20-VІ разрядпен жұмыс істейді.
Цех жұмысшысының орта сағаттық қойылымын және орташа тарифтік разрядын есептеңіз.
Практика 4Су шаруашылығының негізгі қорлары
Пайдаланылған әдебиеттер:Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия. - М.: ИНФРА-2002.-384 с
Есеп 6
Кәсіпорынның негізгі цехында 10станок орнатылған. Әрбір станоктың максимальды өнімділігі сағатына 12 дана өнім шығарады. Қондырғының пайдалы уақыт қоры жылына 42 мың сғатты құрайды. Жыл көлемінде 48 млн өнім шығарылды.
Табу керек: а) кәсіпорынның өндірістік қуатын;
б) өндірістік қуатты нақты пайдалану коэффициентін.
Есеп 7
Кәсіпорында жұмыс ауысымының ұзақтығы 8 сағатқа тең, жоспарлы тұрып қалуларға жөндеу жұмыстарын жүргізу 1 сағат. Станоктың паспортының сағаттық өнімділігі 50дананы құрайды. Станоктың нақты жұмыс істеу уақыты 6 сағат, өндірілген өнім көлемі 234 дана. Табу керек:
а) қондырығыны экстенсивті пайдалану коэффициентін;
б) қондырғыны интенсивті пайдалану коэффициентін;
в) қондырғыны интегральды пайдалану коэффициентін.
Есеп8
Жыл басында кәсіпорында негізгі өндірістік қорлардың бастапқы құны 40 млн теңгені құрады. Жыл көлемінде 3 млн теңгенің машинасы енгізілді, және 2 млн теңгенің қондырғысы істен шығарылды. Жыл басында негізгі қорлардың тозуы 30%-ды, ал жылдық амортизация нормасы - 10% құрап отыр.
Табу керек: а) жыл аяғындағы негізгі өндірістік қорлардың бастапқы құнын;
б) жылдық амортизация соммасын;
в) жыл аяғындағы негізгі өндірістік қорлардың қалдық құнын.
Есеп9
Құрал жабдықтардың көтерме бағасы 2 млн теңге. Егер тасымалдау көтерме бағаның 7℅ - ын, монтаждау 8℅ - ын құрайтын болса, құрал жабдықтардың бастапқы және қалдық құны қанша болмақ? Жалпы амортизациялық бөлінулер 12℅ , күрделі жөндеудің амортизация мөлшері 6℅ . Құрал жабдықтарды пайдалану мерзімі 7 жыл.
Есеп 10
Бірлестіктің негізгі өндірістік қорлары жылдың басында 82 млн теңге болса, жыл соңында 90 млн теңге болды. Жыл ішінде негізгі өндірістік қорлардың 12 млн теңгесі іске енгізілді, ал 4 млн теңгесі істен шығарылды.
Негізгі өндірістік қорлардың жаңару және істен шығу коэффициентін анықтаңыздар
Есеп11
Жыл басында кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары 2825 млн теңгені құрады. Жыл көлемінде негізгі қорлардың енгізілуі мен істен шығарылуы кестеде көрсетілген:
| № | Айлар | Негізгі қорлар, млн. теңге | |
| енгізілгені | Істен шығарылғаны | ||
| 1 ақпан | 40,0 | ||
| 1 ақпан | 50,0 | ||
| 1 тамыз | 70,0 | ||
| 1 қараша | 10,0 |
Негізгі қорлардың орташа жылдық және шығарылған құнын, сонымен қатар істен шығу және жаңару коэффициентін анықтаңыз.
Есеп 12
Кестеде тауарлық өніммен мен негізгі өндірістік қорлардың көлемі берілген:
| Көрсеткіштер | Базалық кезең | Есепті кезең |
| 1. Салыстырмалы бағадағы тауарлық өнім көлемі, мың теңге | ||
| 2. Негізгі қорлардың орташа жылдық көлемі, мың теңге |
Анықтау керек: а) есепті және базалық кезеңде қорқайтарымын және қорсыйымдылығын; есептелген өлшем мен мәліметтердің абсолютті өзгерісі
Практика 5.Су шаруашылығының айналым қорлары
Пайдаланылған әдебиеттер:Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия. - М.: ИНФРА-2002.-384 с
Есеп 13
85 000 мың теңге айналымдағы құралдары бар кәсіпорынның айналымдағы құралдарының айналым коэффициенті 3,7 болған кезде жылдық өнім өткізу көлемі 9 % қысқарды.
Күндер бойынша алдындағы бір айналымның ұзақтығын анықтаңыздар.
Есеп 14
Химия зауыты есепті жылы 110,5 млн теңгенің өнімін өткізді. Келесі жылы зауыт жоспар бойынша өткізілетін өнім көлемін 8,6 млн теңгеге көбейтіп, айналымдағы құралдардың 1 айналымының орташа ұзақтығын 0,8 күнге қысқартуы керек.
Айналымдағы құралдардың айналымнан босатылуын анықтаңыз.
Есеп15
Айналым құралдарының айналымдылығын талдауды келесі кесте мәліметтерін пайдаланып жүргізініз (кестеге жетіспейтін цифраларды жазып толтырыңыз)
| № | Көрсеткіштер | Алдынғы жыл | Есепті | Өзгерісі (+,-) |
| Түсінім, тенге | ||||
| Талданатын мерзімдегі күндер саны | ||||
| Айналым құралдарының орташа қалдығы, теңге | ||||
| Бір айналым ұзақтығы, күндер | ||||
| Айналым құралдарының айналым-дық коэффициенті, айналымдар | ||||
| Айналыстағы қаржыларды жүктеу коэффициенті, тиын |
Айналым құралдырының айналым жылдамдығы өзгерісіне келесі факторлар әсерін табуыныз:
1) түсім көлемінің өзгерісі;
2)айналым құралдарының орташа қалдығының өзгерісі.
Есеп 16
Кәсіпорынның есепті жылдағы экономикалық көрсеткіштері мынадай болды: өткізілген өнім 16 800 мың теңге, негізгі қорлар 14 000 мың теңге, айналым құралдары 5 600 мың те
ге, ағымдағы өндірістік шығындар 16 080 мың теңге. Ағымдағы жылдық шығындарға қатысты бір рет жұмсалатын күрделі шығындардың коэффициенті 0,16. Мыналарды анықтаңыз:
1) келтірілген жиынтық шығындар;
2) өндірістің экономикалық тиімділік коэффициенті;
3) келтірілген үлесті шығындар;
4) қор қайтарымы.
Есеп 17
Өнеркәсіп кәсіпорнында өндірілген өнімнің сатылу бағасы 46 млн теңге, Жалпы табыс 10 млн теңгені құрап, айналым қаражатының мөлшері 9 млн теңге болды.
?Өнеркәсіп кәсіпорнындағы: 1)айналым қаражатының айналымдылығын, 2)айналым ұзақтығын анықтаңыз.
Есеп18
Өнеркәсіп кәсіпорнындағы материалдарға деген қажеттілік тоқсан бойынша Қтоқсан=72 мың тоннаны құраса, оның 1 тоннасы 2 мың теңгеге тең болады. Жоспар бойынша материалдарды жеткізу аралығы 8 күн. Қауіпсіздік қоры ҚҚ-2күн, көлік запастары-1күн, технологиялық запас Техзап=3%.
?Өнеркәсіп кәсіпорнына материалдық ресурстарды жеткізу құнын анықтаңыз.
Есеп 19
Айналым құралдарының айналымдылығын талдауды келесі кесте мәліметтерін пайдаланып жүргізініз (кестеге жетіспейтін цифраларды жазып толтырыныз):
| № | Көрсеткіштер | Алдынғы жыл | Есепті | Өзгерісі (+,-) |
| Түсім, теңге | ||||
| Талданатын мерзімдегі күндер саны | ||||
| Айналым құралдарының орташа қалдығы, теңге | ||||
| Бір айналым ұзақтығы, күндер | ||||
| Айналым құралдарының айналымдылық коэффициенті, айналымдар | ||||
| Айналыстағы қаржыларды жүктеу коэффициенті, тиын |
Айналым құралдарының айналым жылдамдығы өзгерісіне келесі факторлар әсерін табуыныз керек: 1) түсім көлемінің өзгерісі; 2) айналым құралдарының орташа қалдығының өзгерісі.
Практика 6.Ғылыми-техникалық прогрестің экономикалық тиімділігі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 1.Зузик Д.Г . Экономика водного хозяйства. М.Колос, 2000г. 2. Ақжанов Ә.А., Әймен Ә.Т Су шаруашылығы экономикасы.
Тараз, ТарМУ, 2007ж (практикум)
Есеп 20
Кәсіпорын техниканы жаңа модельдер өндіріске енгізді. Кестедегі мәліметтерді пайдаланып, жаңа модельдерді игеруден шаруашылық тиімділігін анықтандар. Күрделі салымдар тиімділігінің нормативтік коэффициенті Ен = 0,15
| Көрсеткіштер | Модельдер | |
| Көне | Жаңа | |
| Өндірістің жылдық көлемі, мың. дана | ||
| Техниканың өзіндік құны, теңге | ||
| Өнім бірлігінің босату бағасы, теңге | ||
| Қосымша күрделі салымдар, мың. теңге | - |
Есеп 21.
Өндіріс дамыуына байланысты жобаның жылдық экономикалық тиімділігі мен шаруашылық тиімділігін анықтандар.
| Көрсеткіштер | Жобаны еңгізгенге дейін | Жобаны еңгізген кейін |
| Өндірістің жылдық көлемі, мың. дана | ||
| Бір өнімнің өзіндік құны, теңге | ||
| Өнім бірлігінің босату бағасы, теңге | ||
| Қосымша күрделі салымдар, мың. теңге | - | 3,5 |
| Күрделі салымдар тиімділігінің нормативтік коэффициенті | 0,15 | 0,15 |
Есеп 22.
Өндіріс дамыуының 3 варианты бар. Кестедегі мәліметтерді пайдаланып олардың тиімділік көрсеткіштерін есептеп оптимальды вариантын тандандар
| Көрсеткіштер | жылдар | ||||||
| Дисконт дисконта Еt | 0,3 | 0,28 | 0,26 | 0,24 | 0,2 | 0,18 | 0,15 |
| 1 вариант | |||||||
| Нәтижелер Rt, млн. теңге | 2,5 | ||||||
| Күрделі салымдарды есептемегендегі шығындар Зt+, млн. теңге | 0,8 | 0,6 | 0,5 | ||||
| Күрделі салымдар Кt, млн. теңге | 0,5 | - | - | - | |||
| 2 вариант | |||||||
| Нәтижелер Rt, млн. теңге | - | 0,2 | - | ||||
| Күрделі салымдарды есептемегендегі шығындар Зt+, млн. теңге | - | 0,5 | 1,5 | ||||
| Күрделі салымдар Кt, млн. теңге | - | 1,8 | 0,5 | ||||
| 3 вариант | |||||||
| Нәтижелер Rt, млн. теңге | 2,2 | - | |||||
| Күрделі салымдарды есептемегендегі шығындар Зt+, млн. теңге | 1,5 | - | |||||
| Күрделі салымдар Кt, млн. теңге | 0,5 | 1,5 | - | - |
Практика 7.Су шаруашылығы ұйымдарының өндіріс шығындары және өзіндік
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 1.Зузик Д.Г . Экономика водного хозяйства. М.Колос, 2000г. 2. Ақжанов Ә.А., Әймен Ә.Т Су шаруашылығы экономикасы.
Тараз, ТарМУ, 2007ж (практикум)
Есеп 23
А-Б екі кәсіпорының жарты жылдық қорытынды көрсеткіштері берілген.
| Көрсеткіштер | А | Б |
| 1.Тауарлы өнім көлемі млн.тенге | ||
| 2.Тауарлы өнімнің толық өзіндік құны, млн.тенге | ||
| 3. оның ішінде тұрақты шығындар, млн.тенге | ||
| 4.өзгермелі шығындар, млн.тенге |
Анықтау керек: 1.Тауарлы өнімнің 1 тенгесіне шаққандағы шығындар үлесін.
2.А-Б кәсіпорындары бойынша өнім рентабелділігін.
Есеп 24
Өнеркәсіп кәсіпорнындағы тауарлы өнімнің өзіндік құны жоспарлы мерзімде 250 мың теңге болды. Ондағы шартты-тұрақты шығындардың үлесі 8% құрады. Тауарлы өнім көлемінің өсу қарқыны жоспарлы менріммен салыстырғанда 15%-ға өсті, осыған сәйкес шартты-тұрақты шығындар 1,2%-ға жоғарлады.
?Өнеркәсіп кәсіпорнында өндіріс көлемін арттыру арқылы шартты-тұрақты шығындарды үнемдеу мүмкіндігін анықтаңыз.
| Көрсеткіш | Жоспарлы мерзімде | Жаңа өнім көлеміне байланысты | Үнемдеу |
| Шартты-тұрақты шығындар деңгейі |
Есеп 25.
Өнеркәсіп кәсіпорны өндірген өнімнің толық өзіндік құны 25 теңге, өнімді сатудың жылдық көлемі 5 мың дана. Кәсіпорындағы өндірістік негізгі қордың құны 300 мың теңге, кәсіпорынның рентабельділігі 15%.
?Өнеркәсіп кәсіпорны өндірген өнімнің өзіндік құнының рентабельділігін есептеңіз.
Практика 8.Су шаруашылығындағы бағалар
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 1.Мухамеджанов В.Н., Мусекенов М.М., Мирситов Р.Г. Экономическая оценка и формирование системы цен и платежей за оросительную вод. Тараз, 2000г.
2. Заурбеков А.К. Технико-экономическое обоснование параметров водохранилищих комплексного назначения. Учебное пособие, Жамбыл, 2006г
Есеп 26.
Өнеркәсіп кәсіпорнындағы тауарлы өнімнің құны 250 мың теңге. Өнімнің өзіндік құны 200 мың теңге, кәсіпорын мүліктерінің қалдық құны 15 мың теңге, мүліктердің ликвидациялық құны 10 мың теңге. Кәсіпорын бойынша пеня, штрафтар, бюджет төлемдері 5 мың теңгені құрайды. Кәсіпорындағы орташа жылдық НӨҚ құны 200 мың теңге, айналым қаражатының құны 50 мың теңге.
Ескерту: Егер мүліктердің ликвидациялық құны қалдық құнынан жоғары болса, онда оның айырмасы пайда ретінде құралады және керісінше, ликвидациялық құны қалдық құнынан төмен болса, онда ол кәсіпорынның зияны ретінде қалыптасады.
?Өнеркәсіп кәсіпорнының жалпы рентабельділік деңгейін анықтаңыз.
Есеп 27.
Өнеркәсіп кәсіпорны өндірген өнім туралы мәлімет берілген:
А)
| Өнім түрі | өндіру көлемі | Өнім бағасы | Өнімнің өзіндік құны | |
| Базисті жылы | Есепті жылы | |||
| А өнімі | 1200 дана | 0,5 мың теңге | 0,4 мың теңге | 0,38 мың теңге |
| Б өнімі | 1600 дана | 0,6 мың теңге | 0,55 мың теңге | 0,54 мың теңге |
Б)
| Көрсеткіш | Оташы жылдық құны | Енгізілгені | Шығарылғаны |
| НӨҚ | 800 мың теңге | Мамырда 120 мың теңге | Маусымда 140 мың теңге |
| Айналым қаражаты | 400 мың теңге | - | - |
?Өнеркәсіп кәсіпорнындағы НӨҚ өзгерісін, өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне байланысты рентабельділіктің өсім деңгейін анықтаңыз.